Pse Hezbollahu është i pasur dhe Libani është i varfër

Nga Gazeta ‘Si’- Libani dhe Izraeli kohët e fundit kanë qenë në greminën e luftës, por parashikimet për një përshkallëzim të plotë kanë qenë alarme të rreme. Ajo që nuk ka qenë një alarm i rremë, megjithatë, ka qenë rënia e lirë e ekonomisë së Libanit. Një krizë financiare që filloi rreth pesë vjet më parë e ka zhytur vendin, i cili më parë kishte qenë një nga më të pasurit e rajonit, në varfëri të thellë, me paundin libanez që ka humbur 98 për qind të vlerës së tij.

Cila është shkalla e kolapsit ekonomik të Libanit? A janë bankat e Hezbollahut në gjendje më të mirë se pjesa tjetër e Libanit? Çfarë roli luan Izraeli në ekonominë e Libanit?

Këto janë disa nga pyetjet që dolën në bisedën e fundit me kolumnistin e ekonomisë së Foreign Policy, Adam Tooze.

Ajo që vijon është një fragment, i redaktuar për gjatësi dhe qartësi:

Cameron Abadi:  Sa i rëndë është kolapsi i ekonomisë së Libanit që filloi rreth vitit 2019? Dhe a ka precedentë për atë shkallë rënieje ekonomike?

Adam Tooze: Është një histori vërtet dramatike. Rënia filloi, siç po thoshit, në vjeshtën e vitit 2019. Ishte financiare dhe monetare. Monedha u shemb. Dua të them, ju përmendët shifrën prej 98 për qind, e cila, në një farë kuptimi, nënvlerëson kolapsin, sepse në thelb ekonomia libaneze është dollarizuar sa më shumë që të jetë e mundur. Pra, monedha nuk funksionon vërtet për shumicën e aktiviteteve. Kjo ishte në shpinë të inflacionit masiv lokal. Sistemi bankar lundroi në vitin 2020. Bankat qëndruan të mbyllura për vite me radhë. Libanezët iu drejtuan armatimeve të tyre të armëve të vogla për të luftuar në banka, për të nxjerrë paratë e tyre. Jo për të vjedhur apo grabitur, por fjalë për fjalë vetëm për të fituar akses në llogaritë e tyre bankare.

Qeveria libaneze, në një akt të vërtetë të pakujdesisë, u përfshi në një dështim të rëndë. Pra, ajo nuk u njoftoi kreditorëve të saj se nuk do të ishte në gjendje të paguante dhe se do të kishte një përpjekje për të negociuar. Sapo ndaloi pagesën, gjë që është shumë e pazakontë si një mënyrë e paracaktimit. Efekti neto i kësaj në PBB nuk është i lehtë për t'u matur, por lloji i masës më fantastike të PBB-së, që është barazia e fuqisë blerëse, GDP e rregulluar, e cila lejon koston e jetesës etj. Vlerësimi i Bankës Botërore thotë se në fillim të krizës, me 22.000 dollarë për kokë në vit, PBB-ja për frymë e Libanit ishte shumë mbi mesataren botërore. Ndoshta 20 për qind më lart. Dhe kjo në vetvete mund të jetë një nënvlerësim.

Ajo që është e qartë është se sot, GDP-ja e Libanit për frymë është ndoshta më afër gjysmës së mesatares botërore në 12 mijë. Dhe kjo nuk llogaritet për pabarazinë e madhe në vend, e cila ka lënë një pjesë shumë të madhe të popullsisë në varfëri të tmerrshme dhe nuk llogaritet në fakt as për faktin se bazat si uji dhe energjia elektrike janë tepër të vështira për t'u kapur. Nëse nuk fitoni dollarë dhe mund të paguani para në dorë, përfundoni duke u mbështetur te milicia lokale dhe partitë politike lokale dhe bizneset që janë të lidhura mirë politikisht për gjërat thelbësore. Furnizimi me energji elektrike në thelb dështoi.

Dhe e gjithë kjo është në krye të faktit se Libani po strehon miliona refugjatë nga Siria. Ne nuk e dimë saktësisht se sa, sepse qeveria libaneze, në urtësinë e saj, vendosi se nuk ishte më politikisht e përshtatshme për t'i numëruar ato. Por sigurisht që janë miliona. Libani, ndoshta së bashku me Turqinë, strehon shumicën e refugjatëve sirianë. Dhe ata, natyrisht, janë në arrati nga një vend i cili që nga viti 2011 u përfshi në një luftë civile ultra të dhunshme dhe ekonomia e të cilit është shembur edhe më shumë se ajo e Libanit. Pra, Libani dhe Siria, të cilat dikur formonin një të pasur, të urbanizuar – ju e dini, ata janë qendra klasike e qytetërimit dhe ekonomisë arab në Mesdhe. Ekonomia e Sirisë ndoshta ka rënë me 80 për qind ose më shumë. Pra, të dyja së bashku formojnë një zonë fatkeqësie, shkalla e së cilës është e vështirë të ekzagjerohet.

CA: Bankat e Hezbollahut nuk janë të lidhura me banka të tjera libaneze, të cilat janë vetë pjesë e sistemit financiar global. A kanë vuajtur bankat e Hezbollahut për shkak të mos lidhjes globale në atë mënyrë?

AT: Po. Dua të them, është shumë histori. Unë i quaj "banka hije", sepse gjëja dalluese në lidhje me operacionet financiare të Hezbollahut është se ato nuk regjistrohen si banka në autoritetet libaneze. Krahu financiar i Hezbollahut, AQAH është akronimi, ka qenë nën sanksione nga amerikanët që nga viti 2007. Pra, nuk është një aktor me të cilin dikush në sistemin financiar legjitim të bazuar në dollarë në botë dëshiron të angazhohet. Por në vetë Libanin, ai luan një rol kritik. Dhe pikërisht këtu është mjaft i theksuar bashkëpunimi me interesat e tjera në Liban, sepse Hezbollahu drejton shtëpitë e shkëmbimit. Interesat e tjera në Liban, të cilët kanë marrëdhënie më pak antagoniste me rregullatorët financiarë globalë, vendosin, bankën zyrtare, por Hezbollahu drejton shtëpitë e shkëmbimit dhe ka një rrjet të gjerë kontaktesh, natyrisht, në interesin masiv shiit në Irak dhe në Iran, përmes të cilave ka akses në dollarë. Ai ka një operacion të gjerë kontrabande ari. Dhe ai ka mbështetës të fuqishëm në Ligën Arabe, të cilët janë të gatshëm t'i vënë në dispozicion institucionet e tyre financiare për transaksione të lidhura me sistemin e dollarit me rreze të gjatë që dëshiron të kryejë.

Pra, sistemi financiar i Hezbollahut ka lulëzuar. Gjatë viteve, ai ka dhënë miliarda dollarë kredi. Nëse jeni një operator i biznesit të vogël, jo vetëm Shia në Liban tani, në shumë pjesë të vendit, AQAH është vendi ku shkoni për të marrë kredi në para. Ju i bëni ato kundrejt depozitave të letrave me vlerë në formën, veçanërisht, të arit, i cili më pas i siguron sistemit AQAH një float mbi bazën e të cilit ai mund të lëshojë më pas kredi të reja. Pra, ajo funksionon si një bankë, por, si të thuash, jashtë sistemit bankar. Dhe më pas me shpërthimin e sistemit bankar të zakonshëm në Liban që nga viti 2020, ata janë bërë vërtet një ofrues kryesor i likuiditetit të përditshëm në para.

Dhe ky është një zhvillim interesant sepse Hezbollahu ka qenë gjithmonë i famshëm për mënyrën në të cilën e ka ndërtuar kontrollin e tij mbi shoqërinë shiite në Liban nëpërmjet ofrimit të mirëqenies së tij. Mirëqenia islame është një traditë e vendosur mirë.

CA: Doja të pyesja për ndikimin rajonal në ekonominë e Libanit. Irani është padyshim një lojtar i madh si mbështetësi kryesor i Hezbollahut. A mund ta përballojë Irani ndihmën që po i jep Hezbollahut në Liban? Dhe a merr një marrëveshje të mirë nga ajo ndihmë që po jep?

AT: GDP-ja e Iranit vlerësohet në mbi 400 miliardë dollarë dhe i paguan Hezbollahut disa qindra milionë dollarë në vit. Pra, po, përgjigja është se Irani mund të përballojë mbështetjen që i jep Hezbollahut. Dhe, në fund të fundit, i blen atij një vëmendje të madhe dhe potencial kërcënimi kundër Izraelit me një kosto relativisht modeste. Kështu që unë mendoj se përgjigja është, po, mund ta përballojë atë dhe ndoshta po merr vlerë të mirë.

Burimi: Foreign Policy/Përshtati Gazeta Si