Nga Gazeta ‘Si’- Pasi të përfundojë operacioni aktual kundër Hamasit, Izraeli planifikon të mbajë “përgjegjësinë e përgjithshme të sigurisë” mbi Gazën për një të ardhme të pacaktuar, tha kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu.
Kjo ka të ngjarë të kërkojë një prani të vazhdueshme të forcave izraelite në Gaza, bastisje kundër instalimeve të dyshuara të Hamasit, kontroll mbi lëvizjet e popullsisë dhe izolim të territorit nga bota e jashtme.
Shkurtimisht, Izraeli do të mbronte interesat e tij të sigurisë me një dorë të hekurt. Megjithatë, ai do të mohonte përgjegjësitë që normalisht do të buronin nga ky ushtrim kontrolli – duke e bërë atë pushtim të armatosur me një emër tjetër. Këto përgjegjësi përfshijnë detyrat për t’u kujdesur për popullsinë që ka rënë nën autoritetin ushtarak të huaj dhe për të rregulluar qeverisjen e territorit.
“Ne nuk duam të qeverisim Gazën,” i tha Wall Street Journal ministri i punëve të jashtme të Izraelit, Eli Cohen. “Ne thjesht duam të mbrojmë njerëzit tanë.”
Në mbështetje të objektivave të tij të sigurisë, Izraeli ka të ngjarë të ruajë fuqinë për të mohuar aksesin humanitar për dërgesat e ushqimit dhe ilaçeve, ose për të mbyllur rubinetin për ujë, energji dhe furnizime të tjera jetike. Agjencitë humanitare mund ta shohin këtë gjë të kundërshtueshme, por në interes të mundësisë për të arritur tek popullsia vendase në nevojë të dëshpëruar, ato me sa duket do të pranonin të vepronin në këto kushte.
Izraeli gjithashtu do të mohonte përgjegjësinë për përpjekjet e mëdha rindërtuese të nevojshme për të rivendosur infrastrukturën civile të shkatërruar të Gazës, shtëpitë dhe bizneset. Në vend të kësaj, ai do të priste që donatorët ndërkombëtarë, veçanërisht BE-ja dhe anëtarët e saj, së bashku me shtetet arabe dhe ndoshta Kinën, të rrinin në radhë për privilegjin.
Qeveria amerikane beson se Izraeli nuk duhet të kthehet në rolin e pushtetit okupues. Në vend të kësaj, puna e ethshme e planifikimit po vazhdon, duke zbatuar interesat e sigurisë së Izraelit, duke shmangur gjithashtu një shtet të përhershëm të pushtimit të armatosur. Por nëse nuk përfshihet në një proces të besueshëm paqeje që premton zgjidhjen përfundimisht të çështjes palestineze, kjo përpjekje është e dënuar.
Uashingtoni po propozon që Autoriteti Palestinez nën Presidentin Mahmud Abbas dhe partia e tij Fatah, që drejton Bregun Perëndimor, duhet të shtrijë autoritetin e tij në Gaza pasi të përfundojë konflikti. Megjithatë, ekipi Abbas nuk është i besueshëm. Administrata e tij në Bregun Perëndimor është dukshëm joefektive dhe e rrethuar nga korrupsioni. Fatah ka një pozicion të dobët në votime dhe i shtyu zgjedhjet për një kohë të pacaktuar në 2021. Heshtja e përgjithshme e tij gjatë krizës aktuale dramatike ka të ngjarë të ketë dëmtuar më tej besueshmërinë e tij, veçanërisht në Gaza.
Për më tepër, pasi u zhvendos dhunshëm nga Gaza në vitin 2007, Autoriteti Palestinez nën Fatah vështirë se duket se ofron një garanci kundër ringjalljes së radikalizmit në territor. Prandaj, Izraeli tashmë është përballur me Sekretarin Amerikan të Shtetit Antony Blinken me kundërshtimin e tij ndaj këtij opsioni.
Nëse Izraeli do të mbetej në krye të sigurisë, Autoriteti Palestinez ka të ngjarë të shihej si pak më shumë se një agjent zbatues izraelit ose amerikan.
Abbas ka sugjeruar që Autoriteti Palestinez mund të kthehet në Gaza, por vetëm nëse ka një rrugë të qartë për një zgjidhje për Bregun Perëndimor, Gazën dhe gjithashtu Jerusalemin Lindor.
Një alternativë, ose një hap shtesë, do të ishte vendosja e një misioni qeverisës ndërkombëtar. Ky mision do të kombinonte paqeruajtjen me hapat për të mbikëqyrur qeverisjen vendore dhe për të ndërtuar struktura më të besueshme të vetëqeverisjes me kalimin e kohës. Shembujt e Timorit Lindor dhe Kosovës shpesh përmenden në këtë kontekst. Të dyja ishin dislokime të mëdha ndërkombëtare me qindra administratorë civilë dhe mijëra ushtarë.
Nuk ka gjasa që fuqitë perëndimore ta paraqesin veten si paqeruajtës të mundshëm. Forcat e armatosura rëndë të SHBA-së u tërhoqën në mënyrë të turpshme nga Libani në vitin 1983, kur terroristët vranë 241 marinsa, dhe nga Somalia një dekadë më vonë pasi 18 anëtarë të shërbimit vdiqën në Incidentin Black Hawk Down.
Anëtarët e Lidhjes Arabe dhe Organizatës së Konferencës Islamike gjithashtu mund të jenë mjaft hezitues. Me Izraelin që pretendon të drejtën për të ndërhyrë ushtarakisht kurdoherë që e sheh të nevojshme, dhe ka të ngjarë të mbajë një prani ushtarake në territor, një forcë arabe mund të synojë vetëm mbështetjen e një misioni qeverisjeje ndërkombëtare duke ruajtur rendin civil në Gaza.
Për më tepër, administrata ndërkombëtare nuk është ilaç. Ndërsa synon të nxisë strukturat vendase të qeverisjes, shpesh pengon krijimin e tyre. Qeverisja ndërkombëtare tenton të lehtësojë liderët vendorë në zhvillim nga përgjegjësia për joefikasitetin dhe korrupsionin. Çdo dështim i qeverisjes do t’i fajësohet misionit ndërkombëtar dhe jo elitës së sapofuqizuar.
Për më tepër, një mision qeverisjeje ndërkombëtare me sa duket do të mbikëqyrte veprimet e autoriteteve lokale në zhvillim, qofshin të udhëhequra nga Fatah apo të tjerë, duke korrigjuar dhe ndonjëherë duke anashkaluar veprimet e tyre. Kjo do të forconte ndjenjën e kontrollit të huaj, ose pushtimit të maskuar, në mesin e popullsisë dhe do të nxiste rezistencën në afat të mesëm.
Përpjekja për të ndërtuar institucione të reja dhe për t’i mbushur ato me liderë të vërtetë demokratikë nën tutelën ndërkombëtare mund të kritikohet gjithashtu si një lloj iluzioni që nxiti përpjekje të ngjashme, përfundimisht të kota dhe në retrospektivë naive në Irak dhe Afganistan. Në fund të fundit, kush mund të sigurojë që palestinezët në Gaza të mos zgjedhin pasardhës ideologjikë të Hamasit në vend të një Autoriteti Palestinez të zbutur disa vite më vonë, veçanërisht nëse një organizatë e re militante duket të jetë i vetmi organ që përfaqëson kërkesat e tyre për palestinezë të vërtetë shteti me pak energji?
///
Ekziston një dallim kritik midis Gazës në njërën anë dhe Timorit Lindor dhe Kosovës nga ana tjetër. Operacioni në Timorin Lindor filloi pasi trupat indoneziane plaçkitën territorin në vitin 1999, pasi popullsia zgjodhi pavarësinë në një referendum të sponsorizuar nga OKB. Rreth 1.400 timorezë lindorë u vranë, me gjysmë milioni të zhvendosur dhunshëm.
Kombet e Bashkuara siguruan një mision qeverisjeje ndërkombëtare të mbështetur nga 1600 policë ndërkombëtarë dhe 9000 trupa. Gjatë një periudhe dyvjeçare e gjysmë, misioni ofroi siguroi dhe stabilitet për popullatën e terrorizuar, ndërsa u bënë përgatitjet për pavarësinë përfundimtare në maj 2002.
Në Gaza, gjithashtu, një prani ndërkombëtare mund të mirëpritet fillimisht.
Me sa duket, kjo do të sillte fundin e ofensivës izraelite në Gaza, e cila tashmë ka kushtuar rreth 15.000 jetë kryesisht civilë dhe ka rezultuar në shkatërrimin e pjesës më të madhe të infrastrukturës civile. Por një mirëseardhje mund të mos zgjasë shumë.
Në Timorin Lindor, qëllimi i misionit ishte i qartë: përgatitja e territorit për pavarësi brenda një periudhe të shkurtër të rënë dakord. Në Gaza, situata do të dukej krejt ndryshe. Nëse nuk lidhet me zbatimin e një zgjidhjeje paqeje, duke përfshirë shtetësinë e plotë, administrata ndërkombëtare nuk do të çonte askund. Ai do të bëhej një tjetër simbol i heqjes së të drejtës së popullit palestinez dhe do të shihej si një mjet për të ruajtur status quo-në përgjithmonë.
Ky lloj rreziku u bë i qartë disa vite pas operacionit ndërkombëtar në Kosovë. Misioni civil ndërkombëtar u mbështet nga një prani e madhe ushtarake e udhëhequr nga NATO. Në vazhdën e Luftës së Kosovës, NATO-ja shihej gjerësisht nga popullsia kryesisht shqiptare etnike e Kosovës si shpëtimtari i saj heroik nga represioni serb.
Mandati i OKB-së për operacionin e la të hapur statusin eventual të Kosovës, duke u fokusuar në vend të kësaj në ngritjen e kapaciteteve për vetëqeverisjen lokale. Megjithatë, ndërsa misioni përparonte, popullsia u shqetësua dhe kërkoi fillimin e negociatave për statusin përfundimtar.
Deri në vitin 2004, pavarësisht statusit të trupave të NATO-s në vend si heronj çlirimtarë, shpërthyen trazira të dhunshme që kërkonin pavarësinë. Kjo e detyroi OKB-në të nisë bisedimet për statusin përfundimtar. Ndërmjetësi i OKB-së në fund arriti në përfundimin se popullata nuk do të pranonte asnjë rezultat tjetër përveç pavarësisë, pavarësisht rezistencës së ashpër të Serbisë. Deri më sot, statusi i Kosovës mbetet i kontestuar dhe përpjekjet për të normalizuar marrëdhëniet ndërmjet Serbisë dhe Kosovës kanë ngecur, duke çuar në tensione ushtarake të zbutura nga prania e vazhdueshme e NATO-s.
Shkurtimisht, administrata ndërkombëtare mund të funksionojë vetëm nëse është e qartë që në fillim se ajo shërben për të zhvendosur një territor në statusin politik të dëshiruar nga popullata e saj, siç ishte rasti në Timorin Lindor dhe në Kosovë. Aty ku nuk ka një drejtim të qartë dhe të pakthyeshëm të udhëtimit drejt atij statusi, vetë misioni do të shihet si një mjet për të frustruar dëshirat e popullatës, duke shkaktuar trazira dhe protesta të dhunshme në favor të ndryshimit.
Dhe aty ku nuk ka perspektivë për një zgjidhje të statusit, misioni do të marrë mantelin e pushtimit të armatosur pas një kohe.
Rreziku që misioni të shihet si i ndotur që në fillim nga popullata vendase është edhe më i theksuar në këtë rast. Edhe pas shkatërrimit të madh dhe humbjes së jetëve të shkaktuara nga Izraeli, operacioni do të kufizohej dukshëm nga kërkesat e vendosura nga një Izrael që synon të zbatojë interesat e tij të sigurisë në territor për një të ardhme të pacaktuar.
///
Ndërsa zyrtarisht kundërshtojnë vazhdimin e pushtimit, Shtetet e Bashkuara janë në rrezik t’i shërbejnë strategjisë së dënuar të Izraelit duke bashkuar aktorë të jashtëm për të ndihmuar në lehtësimin e kësaj strategjie. Por qeverisja ndërkombëtare, sado me qëllime të mira, do të marrë shpejt mantelin e pushtimit. Dhe pushtimi i vazhdueshëm, në çfarëdolloj maske qoftë, do të ushqejë dhunë të vazhdueshme me synimin për ta kapërcyer atë. Dallimi i vetëm është se misioni hipotetik ndërkombëtar do të bëhej objektivi i tij përkrah Izraelit.
E vetmja rrugëdalje nga kjo dilemë është të jemi serioz në lidhje me përfshirjen e marrëveshjeve për Gazën e pasluftës në një rrugë të qartë drejt zgjidhjes së çështjes së Palestinës, një herë e përgjithmonë. Në fakt, të gjithë aktorët përkatës përveç udhëheqjes aktuale të Izraelit duket se pranojnë se nuk ka asnjë shans për qeverisje pas konfliktit në Gaza, nëse nuk ka një rrugë të qartë dhe të besueshme drejt një zgjidhjeje gjithëpërfshirëse.
Abbas ka bërë që bashkëpunimi për qeverisjen në Gaza të varet nga një zgjidhje. Po kështu edhe shtetet arabe që mund të kontribuojnë me forcë. Nëse janë të mençura, qeveritë perëndimore që priten të paguajnë edhe një herë miliarda për rehabilitimin dhe rindërtimin, do të bëjnë të njëjtën gjë përpara se të kërkojnë librezat e çeqeve të tyre.
Blinken tani ka filluar ta përsërisë këtë në vizitat e tij më të fundit në kryeqytetet e Lindjes së Mesme, duke kërkuar mbështetjen rajonale për dizajnin e shfaqur të SHBA-së pas konfliktit. Megjithatë, duke pasur parasysh përvojën zhgënjyese të treçerek shekullit të kaluar, sfida është të bëhet reale perspektiva e një zgjidhjeje.
Në fakt, pavarësisht zemërimit traumatik të 7 tetorit dhe sasisë masive të dhunës së shkaktuar si përgjigje, tani më në fund mund të ketë një shans për një zgjidhje. Për mrekulli, shtetet kryesore arabe nuk e kanë mohuar Marrëveshjen e Abrahamit, dhe madje edhe Arabia Saudite është ende (për momentin) duke e lënë të lirë mundësinë e një marrëveshjeje me Izraelin.
Pyetja është nëse, pas traumës së 7 tetorit, Izraeli do të gjejë guximin për t’u përfshirë në një proces kaq kompleks dhe sfidues si ky, ndoshta pas një ndryshimi në qeveri. Por e vërteta është se çështja e Palestinës nuk do të largohet. Nuk mund të zgjidhet përmes kontrollit të sigurisë mbi miliona palestinezë për një të ardhme të pacaktuar.
Nëse ky episod i tanishëm tragjik nuk do të bëhet terreni për dhunë akoma më të pafundme, ky është në fakt momenti për të përqafuar një projekt madhështor për paqen për të gjithë rajonin.
Burimi: Foreign Policy/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
