Nga Gazeta ‘Si’– Parandalimi është një koncept i thjeshtë: përdorimi i kërcënimit të forcës për të ndaluar një armik të bëjë diçka. Në letër, Amerika nuk duhet ta ketë problem të frenojë kështu Iranin. Megjithatë, në praktikë, Irani ka qenë jashtëzakonisht i vështirë për t’u penguar.
Është e vështirë të largohen kryengritësit dhe milicitë përmes fushatave ajrore. Pushtimi në shkallë të plotë është e vetmja mënyrë reale për t’i penguar ata dhe historia e ndërhyrjeve të tilla është e dobishme.
Që nga tetori, milicitë përfaqësuese të Republikës Islamike në Siri dhe Irak kanë kryer më shumë se 160 sulme ndaj trupave amerikane. Disa ishin të padëmshëm – më shumë teatër sesa kërcënim – por jo ai i 28 janarit, i cili vrau tre ushtarë amerikanë në një bazë në Jordaninë verilindore. Ndërkohë, Houthi-t, një milici e mbështetur nga Irani në Jemen, kanë zhvilluar për muaj të tërë një fushatë sulmesh me raketa dhe drone kundër anijeve tregtare në Detin e Kuq, duke mbytur një rrugë ujore që trajton ndoshta 30% të tregtisë globale të kontejnerëve.
Amerika ka filluar të kundërpërgjigjet. Më 3 shkurt ajo bombardoi më shumë se 85 objektiva në Irakun perëndimor dhe Sirinë lindore, raundi i parë i asaj që Joe Biden, presidenti amerikan, premtoi se do të ishte një përgjigje me shumë faza ndaj sulmit me dron në Jordani. Ajo goditi rebelët Houthi të nesërmen dhe përsëri më 5 shkurt, pjesë e një fushate kundër grupit që deri më tani ka zgjatur një muaj. Megjithatë, sulmet nga milicitë e mbështetur nga Irani vazhdojnë, edhe pasi sulmet në dukje kishin për qëllim t’i pengonin ata.
Kritikët e ashpër të zotit Biden mendojnë se e dinë pse: kërcënimet amerikane nuk janë të besueshme sepse Amerika nuk është e gatshme të godasë vetë Iranin.
“Administrata e Bidenit mund të heqë të gjithë përfaqësuesit iranianë që i pëlqejnë, por kjo nuk do të pengojë agresionin iranian”, tha Lindsey Graham, një senator republikan nga Karolina e Jugut.
Në vend të kësaj ata bëjnë thirrje për sulme të drejtpërdrejta në territorin iranian; ata tregojnë shembullin e Operacionit Praying Mantis, gjatë “luftërave të cisternave” të viteve 1980, në të cilat Amerika fundosi pesë nga luftanijet e Iranit dhe shkatërroi dy nga platformat e saj të naftës në Gjirin Persik.
Kritikët në të majtë bëjnë një argument tjetër. Ata e shohin bisedën për parandalimin si luftënxitëse të gabuar dhe në vend të kësaj ofrojnë atë që ata thonë se është një zgjidhje e thjeshtë: t’i jepet fund luftës në Gaza.
Nëse Izraeli ndalon vrasjen e palestinezëve, milicitë e mbështetur nga Irani mund të ndalojnë aktet e tyre të dhunshme.
Është e vërtetë se goditja e marinës së Iranit në vitin 1988 e detyroi atë të reduktojë sulmet e saj ndaj cisternave të naftës (dhe të ndalojë shënjestrimin e amerikanëve). Por Irani i vitit 1988 ishte i rraskapitur nga një luftë shkatërruese tetë-vjeçare kundër Irakut të Sadam Huseinit dhe pa aleatë të fortë. Nuk kishte zgjidhje tjetër veçse të tërhiqej. Irani i sotëm, përkundrazi, ka një rrjet të fuqishëm përfaqësuesish dhe një farë mase mbështetjeje nga Rusia dhe Kina. Një raund sulmesh amerikane mund ta bëjë atë edhe më të prirur për të kërkuar një bombë bërthamore si sigurim kundër sulmeve të ardhshme.
Sa i përket luftës së Gazës, shumë nga përfaqësuesit e Iranit përmendin konfliktin si justifikim për veprimet e tyre. Por historia nuk filloi më 7 tetor. Milicitë në Siri dhe Irak kanë kryer dhjetëra sulme kundër trupave amerikane gjatë dekadës së fundit. Houth-it, gjithashtu, kanë një rekord të sulmeve ndaj anijeve. Në vitin 2018 ata qëlluan një raketë në një anije mallrash turke që transportonte grurë në Jemen; në vitin 2019 ata sekuestruan për pak kohë dy anije koreano-jugore. Lufta është thjesht një justifikim për të përshkallëzuar atë që ata tashmë po bënin.
Lufta e Amerikës për të penguar Iranin buron nga kontradiktat më të thella në politikën e saj në Lindjen e Mesme, përkatësisht dëshira e saj për t’u larguar nga rajoni duke mbajtur në të njëjtën kohë trupa në të, duke lënë një prani ushtarake mjaft të madhe për të paraqitur një menu objektivash, por shumë të vogël në fakt për të kufizuar Iranin.
Kjo marrëveshje e kundërt e Goldilocks pati pasoja vdekjeprurëse më 28 janar. Sulmi me dron në Jordani goditi një post të njohur si Kulla 22, një qendër logjistike për al-Tanf aty pranë, një garnizon i largët amerikan në Siri afër kufirit trepalësh me Irakun dhe Jordaninë. I krijuar gjatë fushatës kundër Shtetit Islamik, askush nuk mund ta shpjegojë plotësisht pse ekziston ende al-Tanf (një diplomat e quan atë një “gjymtyrë të mbetur”). Zyrtarët amerikanë përmendin një sërë misionesh, nga mbrojtja e një kampi refugjatësh aty pranë te monitorimi i linjave të furnizimit iranian në Siri. Megjithatë, në praktikë, ajo shërben kryesisht si një sy demi për grupet e mbështetura nga Irani sa herë që duan të sulmojnë Amerikën.
Regjimi iranian i sheh përfaqësuesit e tij si jetik për mbijetesën e tij: Ata po luftojnë një luftë të gjatë për të dëbuar trupat amerikane nga Lindja e Mesme dhe për të penguar aleatët e Amerikës në Izrael dhe në Gjirin Persik. Parandalimi mund të funksionojë vetëm nëse ky perceptim ndryshon. Sulmet ajrore të telegrafuara një javë përpara nuk do të bëjnë mashtrimin, as aeroplanmbajtëset dhe bombarduesit me rreze të gjatë veprimi nëpër rajon, siç ka bërë vazhdimisht Amerika vitet e fundit.
Ndoshta Irani mund të largohej nga përdorimi i përfaqësuesve të tij nëse do të besonte se Amerika ishte e përgatitur të rrëzonte regjimin e Republikës Islamike. Megjithatë, pas dy dekadash aventurash të dështuara amerikane në Lindjen e Mesme, as amerikanët dhe as iranianët nuk e besojnë këtë. Edhe Donald Trump, i cili mishëroi “teorinë e të çmendurit” të politikës së jashtme të Richard Nixon, nuk e sulmoi drejtpërdrejt Iranin.
As aleatët amerikanë në rajon nuk e besojnë këtë. Një dekadë më parë, Izraeli dhe disa shtete të Gjirit mund të kenë brohoritur sulmet amerikane ndaj përfaqësuesve iranianë. Si atëherë, ashtu edhe tani, rajoni ishte në flakë: Irani po ndihmonte Bashar al-Assad-in dhe Houthi-t po largoheshin nga zonat e tyre veriore për të marrë kontrollin e shumicës së qendrave të popullsisë së Jemenit. Një fushatë e vazhdueshme e sulmeve amerikane mund të kishte ndryshuar rrjedhën e luftërave civile në të dy vendet.
Megjithatë, sot ato luftëra janë zgjidhur në thelb – në favor të aleatëve të Iranit. Regjimi ka grepa thellë në katër vende arabe dhe disa fluturime të shpërndara nuk do t’i largojnë ato. Kjo është arsyeja pse Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe janë përpjekur të përmirësojnë marrëdhëniet e tyre me Iranin: nëse Amerika nuk mund të mbrojë partnerët e saj, ata mendojnë se detentimi përmes angazhimit diplomatik dhe stimujve ekonomikë është një alternativë më e sigurt.
Në një konferencë me gazetarët pas sulmeve në Siri dhe Irak, zyrtarët amerikanë nuk përmendën asgjë për parandalimin. Në vend të kësaj ata folën për përpjekjen për të “degraduar” aftësitë e grupeve të mbështetura nga Irani. Ky mund të jetë një qëllim më realist: nëse Amerika hedh në erë mjaft raketa anti-anije Houthi, ata do të duhet të ndalojnë gjuajtjen (të paktën derisa Irani të mund të japë më shumë).
Por kjo do të kërkonte një fushatë të zgjatur të llojit që zoti Biden mund të dëshirojë të shmangë, e cila kthehet në thelbin e problemit. Në Lindjen e Mesme Amerika është e ndarë mes largimit dhe qëndrimit dhe nuk mund të vendosë se çfarë të bëjë me forcat që ka ende në rajon. Status quo-ja nuk po funksionon – dhe, në mënyrë paradoksale, është Irani që e ka penguar Amerikën ta ndryshojë atë.
Burimi: The Economist/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
