.png)
Nga Gazeta Si – Kur vetëm 1% e koleksionit të Galerisë Kombëtare përbëhet nga arti i grave; kur një punë nga një grua vlerësohet vetëm 10% në krahasim me atë të një burri; çfarë do të thotë kjo për gjendjen e artit sot? Mosbalancimi në art vepron si një mikrokozmos për mënyrën se si i vendosim vlerë gjinive në shoqëri. Dhe nënvizon sasinë e punës që duhet bërë.
Kështu më befasoi që kur vizitova “Action, Gesture, Paint: Women Artists and Global Abstraction 1940–‘70” në Galerinë Whitechapel në Londër, pesë nga 86 etiketat e shkurtra me 50 fjalë iu referuan artistëve meshkuj. Edhe pse kjo ishte një pjesë e vogël, më bëri të mendoj se ekspozitat ende i kontekstualizojnë artistet femra në raport me burrat që njihnin dhe pyes veten nëse kjo narrativë mund të ndryshojë ndonjëherë. Është e rrallë që ekspozitat e të gjitha grave madje të organizohen, veçanërisht pas shekujsh shfaqjesh të tëra meshkujsh që nuk janë shënuar kurrë si të tilla.
Pasi fillova një bisedë për këtë në mediat sociale, Laura Smith, kuratorja e Whitechapel, ndau arsyetimin e saj. Në shembullin e piktorit britanik Holt, katër artistë meshkuj u përfshinë në etiketë për të treguar se sa e izoluar në gjininë e saj ishte dhe se si grupi Borough, ku ajo ishte anëtare, shkruhet gjithmonë në lidhje me burrat e përfshirë në atë. Galeria më tha se ata do të prodhojnë një panel në fillim të ekspozitës që përshkruan arsyetimin e tyre kuratorial për këto etiketa, së bashku me iniciativat e mëtejshme që ata janë ende duke formuluar.
Whitechapel është më progresiv se institucionet e tjera të Londrës. Duke vizituar Galerinë Kombëtare këtë javë, zbulova se nga gjashtë veprat tronditëse që shiheshin nga gratë në të gjithë muzeun, dy përmendin artistë meshkuj në etiketat e tyre me 50 fjalë. Në 22 veprat e paraqitura nga artistët meshkuj të referuar nuk përmendet asnjë e vetme e artisteve femra. Në të gjithë koleksionin janë vetëm nëntë artiste femra.
Në Tate Britain, 12 prej etiketave mbi punën e artisteve femra përmendin meshkujt. Në mënyrë të ngjashme, në tekstin e murit të Diego Rivera-s në Tate Modern, Frida Kahlo nuk përmendet – një mungesë e konsiderueshme pasi nuk ka vepra të Kahlo në koleksionet publike në Mbretërinë e Bashkuar.
Dorothy Price, kuratore e Making Modernism – një ekspozitë e kohëve të fundit kushtuar artisteve femra të ekspresionizmit gjerman në Akademinë Mbretërore të Londrës – më tha: “Ne duhet t’i kontekstualizojmë ato si artistë së pari – ku janë trajnuar, çfarë kanë bërë dhe si rikalibrohen veprat e tyre për një periudhë kohore? Është e dobishme t’i kontekstualizoni ata në lidhje me homologët e tyre meshkuj, nëse kjo ka një ndryshim në mënyrën se si ne e kuptojmë veprën e tyre artistike. Nëse jo, atëherë është e parëndësishme”.
Konteksti është kyç: ka disa raste kur mund të jetë e drejtë të diskutohet për Lee Krasner në lidhje me bashkëshortin e saj, Jackson Pollock – njëra është se vdekja e tij në 1956 i mundësoi asaj të transferohej në studion e tij të madhe, duke e lejuar punën e saj të zgjerohej në një shkallë më madhështore. Por nuk është e drejtë që kryesisht të citohen gratë si bashkëshortja, muza, vajza etj.
Pra, si mund të bëjmë më mirë? Fola me artisten Victoria Cantons e cila pyeti: “Pse duhet theksuar gjinia?” Ajo pranoi se “mund të jetë e dobishme të ndahet informacion për njerëzit me të cilët subjekti mund të ketë pasur lidhje”. Por ajo gjithashtu pyeti veten “nëse bota e artit ka një problem me artin që nxjerr në pah përvojën njerëzore përmes një filtri që është gjinor? Kjo punë duket se është ende shumë nën radar”. Fuqia e artit është të tregojë histori përtej binareve të gjinisë.
Artistja Cantons thotë: “Shkoni në muzetë anembanë botës dhe do të shihni vepra që tregojnë histori për dashurinë, humbjen, vdekjen, politikën, SIDA-n, racën, krizën e refugjatëve, e me radhë. Këto janë histori njerëzore dhe ne duhet të vazhdojmë t’i tregojmë. Sa më shumë aspekte të vetvetes që njerëzimi të ketë mundësinë të eksplorojë, aq më mirë mund ta njohim veten tonë”.
Mbi të gjitha, vepra artistike vjen përpara gjinisë. Artisti del përpara gjinisë së tyre. Por kur bëhet fjalë për përfaqësimin, muzetë e zakonshëm duhet të vlerësojnë në mënyrë kritike narrativat që u imponojnë vizitorëve të tyre. Vetëm kur shohim artin dhe një rrëfim të artit të treguar nga një gamë e gjerë njerëzish, ne mund ta shohim shoqërinë të pasqyruar në tërësi. /The Guardian/
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
