Pse Donald Trump kërkon (sërish) Grenlandën, pika strategjike në Arktik?

Gazeta Si – Trump (ende) dëshiron Grenlandën. Një kërkesë që në shikim të parë i kalon kufijtë e të çuditshmes, por në fund të fundit e ka një arsye.

Para së gjithash, është ishulli më i madh në botë dhe ndodhet midis Oqeanit Atlantik dhe Arktikut. Financiarisht dhe politikisht pjesë e Danimarkës, gjeografikisht është pjesë e Amerikës së Veriut.

Territoret e saj janë të pasura me burime si ari, argjendi, bakri dhe uraniumi. E pasur me depozita nafte, megjithatë, në vitin 2021 ndërpreu kërkimin, duke i dhënë fund ambicies së saj për t’u bërë një komb prodhues.

Vendosja e SHBA-ve

Norad (Komanda e Mbrojtjes Ajrore të Amerikës së Veriut), një komandë ushtarake dykombëshe e Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Kanadasë, përgjegjëse për mbrojtjen ajrore dhe hapësinore në Amerikën e Veriut e krijuar në vitin 1958, ka krijuar një prani të konsiderueshme në Grenlandë, me disa objekte dhe baza ajrore.

Një nga më të rëndësishmet është baza ajrore Thule, në bregun perëndimor të ishullit. Baza është një qendër e rëndësishme për operacionet e inteligjencës dhe mbikëqyrjes, duke mundësuar monitorimin e aktiviteteve ushtarake nga Rusia dhe vendet e tjera të Arktikut.

Norad ka gjithashtu objekte të tjera në Grenlandë, të tilla si bazat e radarëve dhe stacionet e komunikimit për të zbuluar dhe monitoruar çdo kërcënim ajror dhe hapësinor që mund të përbëjë rrezik për sigurinë e atdheut të Amerikës së Veriut.

Pikë strategjike

Grenlanda është gjeopolitikisht e rëndësishme sot për disa arsye. Një nga faktorët kryesorë, është vendndodhja e saj strategjike, gjë që e bën atë një pikë aksesi për rrugët e transportit të Arktikut.

Me ngrohjen globale dhe shkrirjen rezultuese të akullit, ajo mund të bëhet një rrugë e rëndësishme transporti midis Azisë dhe Evropës, e cila ka tërhequr interesin e disa fuqive botërore.

Grenlanda është gjithashtu një vend ku uraniumi dhe tokat e rralla, elementë thelbësorë për industrinë e teknologjisë, janë të bollshme.

Për vite me radhë, qeveritë dhe kompanitë perëndimore kanë kërkuar vende alternative për të reduktuar varësinë nga Kina. Dhe Grenlanda është një nga vendet më premtuese në botë për nxjerrjen e këtyre materialeve.

“The Economist” vë në dukje se nga 50 materialet që Departamenti Amerikan i Shtetit i konsideron kritike, Grenlanda ka njohur rezerva nëntokësore prej rreth 43.

Në Grenlandë ka ndër të tjera molibden, një metal që i shkrirë në doza të vogla me çelik, përmirëson cilësi të ndryshme dhe terbium, thelbësor për prodhimin e magneteve që mund të përdoren në sektorin e mbrojtjes.

Për më tepër, ndryshimi i klimës po rrit gjithashtu temperaturat në Grenlandë, duke shkaktuar shkrirjen e akullnajave dhe duke e bërë më të lehtë nxjerrjen e materialeve nga nëntoka.

Në vitin 2014 kishte vetëm 12 vende ku toka ishte shpuar në kërkim të metaleve të rralla: sot janë 170, shkruan “Economist”.

Banorët

Megjithatë, nga pikëpamja ekonomike dhe sociale, Grenlanda është një vend i vogël dhe periferik. Aty jetojnë pak më shumë se 50 mijë njerëz, nga të cilët rreth 20 mijë në kryeqytetin e tij Nuuk, i cili ka më pak banorë se ishulli Elba.

Janë vetëm 120 kilometra rrugë të asfaltuara, ndërsa fluturimet e para direkte ndërkombëtare midis Nuuk dhe pjesës tjetër të botës u nisën disa javë më parë.

Në një vend si ky, nuk ka kompani që kanë mjetet apo kapitalin për të filluar operacione delikate dhe të shtrenjta si ato të nevojshme për nxjerrjen e metaleve të rralla. 88 për qind e banorëve janë etnikë inuit dhe mjaft të ndjeshëm ndaj çështjes së shfrytëzimit të tokës.

Shumë prej tyre shkojnë për gjueti, praktikojnë sporte apo aktivitete në natyrë ose në çdo rast besojnë se mjedisi ku jetojnë, duhet të jetë sa më pak i ndotur.

Në vitin 2021 pushteti vendor ra, sepse koalicioni që e mbështeti nuk ra dakord se si të shfrytëzohej një rezervë e madhe uraniumi, e konsideruar si e pesta më e madhe në botë, por edhe potencialisht e rrezikshme për mjedisin përreth.

Të drejtat për të eksploruar rezervën i ishin dhënë më parë një kompanie australiane, pjesërisht në pronësi të Kinës.

Zgjedhjet u fituan më pas nga partia e majtë Inuit Ataqatigiit, e cila atë vit ndaloi si shfrytëzimin e minierës së uraniumit, ashtu edhe nxjerrjen e naftës në të gjithë vendin.

Kompanitë

Që atëherë qeveria ka qenë shumë e kujdesshme për të dhënë licenca dhe koncesione të reja për të eksploruar rezervat e materialeve të rralla.

Një nga kompanitë më aktive në Grenlandë për momentin është “KoBold Metals”, e financuar nga dy sipërmarrës shumë të pasur, si Bill Gates dhe Jeff Bezos, e cila premton të përdorë inteligjencën artificiale për të identifikuar rezervat e mundshme duke minimizuar ndikimin mjedisor të kërkimeve tepër invazive.

Për momentin, megjithatë, “askush nuk mendon se rezervat e Grenlandës janë mjaft të mëdha për ta bërë atë Arabinë Saudite të nikelit ose titanit”, – shkruan gazeta “New York Times”.

Shkurtimisht, të ardhurat nga nxjerrja e metaleve të rralla nuk do të ishin në rendin e qindra miliarda eurove, si ato që nafta u garanton vendeve të ndryshme të Gjirit Persik.

Por ato do të ishin ende të mjaftueshme për të ndryshuar jetën e komunitetit njerëzor në ishull. Kompania australiane që kishte marrë koncesionin për nxjerrjen e uraniumit, vlerësoi se pasi të vinte në funksionim të plotë, do t’i paguante qeverisë vendore rreth 200 milionë euro në vit taksa.

Turizmi

Shumë grenlandezë, të frikësuar nga dëmtimi i mjedisit, janë shumë më të interesuar për zhvillimin e industrisë së peshkimit dhe veçanërisht industrisë turistike.

Pikërisht në këtë drejtim shkon edhe hapja e disa linjave ndërkombëtare në Nuuk. Në vitin 2023, rreth 141 mijë turistë mbërritën në Grenlandë.

Megjithatë, deri më tani, midis prillit dhe gushtit, kishte rreth 55 mijë vende të disponueshme për të mbërritur në Grenlandë me avion. Nga vera e vitit 2025, falë linjave të reja, ato do të bëhen 105 mijë turistë.

Kështu, për momentin, çdo dëshirë ekspansioniste e presidentit të zgjedhur amerikan Donald Trump është vënë në fund nga kryeministri i Groenlandës, Mute Egede, i cili përsëriti se ishulli nuk është në shitje: “Grenlanda është e jona. Ne nuk jemi për shitje dhe nuk do të jemi kurrë”.

Përshtati në shqip: Gazeta “Si”