.png)
Është një refren i preferuar nga ekspertët e shëndetit: kodi juaj postar është po aq i rëndësishëm për shëndetin tuaj sa edhe kodi juaj gjenetik, duke përcaktuar se ku jetojnë njerëzit, çfarë lloj ushqimi hanë, sa i mirë është kujdesi i tyre mjekësor dhe sa ndotje ka përreth.
Tani, një studim i ri i madh në revistën Nature Medicine sugjeron se faktorët mjedisorë, duke përfshirë zgjedhjet e stilit të jetesës dhe kushtet e jetesës, janë rreth 10 herë më të rëndësishëm se gjenetika kur bëhet fjalë për plakjen e shëndetshme dhe vdekjen e hershme.
Të marra së bashku, mosha, seksi dhe faktorët mjedisorë, të njohur si ekspozimi, shpjegojnë rreth 66 për qind të rreziqeve të vdekshmërisë, sipas hulumtimit të udhëhequr nga Universiteti i Oksfordit në Mbretërinë e Bashkuar.
“Ne ishim të befasuar se sa i madh ishte ndryshimi, sa më shumë rëndësi ka mjedisi sesa gjenetika,” tha Austin Argentieri, autori i parë i studimit dhe një studiues në Universitetin e Harvardit, gjatë një konference për shtyp.
Studimi përfshiu gati gjysmë milioni njerëz në Mbretërinë e Bashkuar.
Studiuesit identifikuan rreziqet gjenetike të pjesëmarrësve për 22 sëmundje, gjurmuan problemet e zakonshme shëndetësore si obeziteti, presioni i lartë i gjakut dhe dislipidemia dhe përdorën proteina nga gjaku i tyre për të matur se sa shpejt njerëzit po plaken biologjikisht.
Si stili i jetesës dhe kushtet e jetesës formojnë shëndetin
Ata fillimisht u përqendruan në 164 faktorë mjedisorë, por i ngushtuan ato në 25 masa kryesore që ishin të lidhura me vdekjen dhe plakjen biologjike.
Këta faktorë përfshinin gjithçka, duke filluar nga niveli i arsimimit, të ardhurat e familjes, punësimi, nivelet e gjumit, stërvitja, pirja e duhanit, mbështetja sociale, mirëqenia mendore, pesha trupore në moshën 10-vjeçare dhe nëse nëna e dikujt pinte duhan rreth kohës kur lindi.
Individualisht, këta faktorë luajtën një rol të vogël në rrezikun e vdekjes së parakohshme, por të kombinuar gjatë gjithë jetës, ata u shtuan.
“Jeta reale është e çrregullt. Të gjitha këto ndikime të ndryshme mjedisore bashkohen,” tha Argentieri.
Këta faktorë janë “aspektet vërtet themelore të mjedisit, sjelljes dhe mënyrës së jetesës, dhe kontekstet tona më të gjera sociokulturore, fizike,” shtoi ai.
Rëndësia e gjenetikës dhe faktorëve mjedisorë ndryshonte kur bëhej fjalë për çështje specifike shëndetësore.
Rreziqet gjenetike ishin shtytës më të mëdhenj të demencës dhe kancerit të gjirit, prostatës dhe kolorektalit, ndërsa faktorët mjedisorë ishin më të rëndësishëm kur bëhej fjalë për sëmundjet e mushkërive, zemrës dhe mëlçisë, zbuloi studimi.
“Gjenet tona nuk e përcaktojnë të ardhmen tonë”
Studimi ka disa kufizime. Rezultatet mund të jenë të ndryshme në vende të tjera; Faktorë të tjerë që nuk janë përfshirë në studim mund të lidhen gjithashtu me shëndetin, dhe studimi nuk përcakton shkak-pasojë, por vetëm korrelacione.
Megjithatë, duke pasur parasysh se shumë nga faktorët mjedisorë mund të ndryshohen, studiues të pavarur thanë se gjetjet ofrojnë një udhërrëfyes për ndërhyrjet e politikave për të përmirësuar shëndetin e njerëzve.
Dr Stephen Burgess, studiues në Universitetin e Kembrixhit, i cili nuk ishte i përfshirë në studim, tha në një deklaratë se rezultatet nënvizojnë se në shumicën e rasteve, “gjenet tona nuk përcaktojnë të ardhmen tonë”.
“Gjenetika mund të hedhë zaret, por varet nga ne se si do të luajmë me dorën tonë,” tha Burgess.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
