Origjina e Vitit të Ri dhe ndryshimet në histori

Qytetërimet nëpër botë e kanë festuar fillimin e çdo viti të ri për të paktën katër mijëvjeçarë. Sot, shumica e festimeve të Vitit të Ri fillojnë në 31 Dhjetor (Nata e Vitit të Ri), dita e fundit e kalendarit Gregorian, dhe vazhdojnë deri në orët e para të 1 Janarit (Dita e Vitit të Ri). Traditat e zakonshme përfshijnë pjesëmarrjen në aktivitete festive, ngrënien e ushqimeve speciale të Vitit të Ri, shprehjen e dëshirave për vitin e ri dhe shikimin e shfaqjeve të fishekzjarrëve.

Festimet e hershme të Vitit të Ri

Festimet më të hershme të regjistruara për nder të ardhjes së një viti të ri datojnë rreth 4.000 vite më parë në Babiloninë e lashtë. Për babilonasit, hëna e parë e re pas ekuinoksit pranveror - dita në fund të marsit me një sasi të barabartë të diellit dhe errësirës - paralajmëronte fillimin e një viti të ri. Ata e festonin rastin me një festival masiv fetar të quajtur Akitu (që rrjedh nga fjala sumeriane që ka kuptimin e elbit, i cili korrej në pranverë) që përfshinte një ritual të ndryshëm në secilën prej 11 ditëve të tij. Përveç vitit të ri, Atiku festonte fitoren mitike të perëndisë babilonase të qiellit Marduk mbi perëndeshën e keqe të detit Tiamat, që i shërbente një qëllimi të rëndësishëm politik: Ishte gjatë kësaj kohe që kurorëzohej një mbret i ri ose që mandati hyjnor i sundimtarit aktual rinovohej në mënyrë simbolike.

Për të rirregulluar kalendarin romak, Julius Cezarit iu desh të shtonte 90 ditë shtesë në vitin 46 B.C., kur prezantoi kalendarin e tij të ri Julian. Gjatë antikitetit, civilizimet në mbarë botën zhvilluan kalendarë gjithnjë e më të sofistikuar, duke shoqëruar zakonisht ditën e parë të vitit në një ngjarje bujqësore ose astronomike. Për shembull, në Egjipt, viti fillonte me përmbytjen vjetore të Nilit, e cila përkonte me ngritjen e yllit Sirius. Dita e parë e vitit të ri kinez, ndërkohë, përkonte me hënën e dytë pas solcistit së dimrit.

1 janari bëhet Dita e Vitit të Ri

Kalendari i hershëm romak kishte 10 muaj dhe 304 ditë, me çdo vit të ri që fillonte në ekuinoksin e pranveror; sipas traditës, ai u krijua nga Romulus, themeluesi i Romës, në shekullin e tetë B.C. Një mbret i mëvonshëm, Numa Pompilius, mendohet se shtoi muajt e Januariusit dhe Februariusit. Gjatë shekujve, kalendari nuk ishte më i sinkronuar me diellin, dhe në 46 B.C. perandori Julius Caesar vendosi ta zgjidhë problemin duke u konsultuar me astronomët dhe matematicienët më të shquar të kohës së tij. Ai prezantoi kalendarin Julian, i cili ngjason me kalendarin modern, që përdorin sot shumica e vendeve të botës.

Si pjesë e reformës së tij, Cezari përcaktoi 1 janarin si ditën e parë të vitit, pjesërisht për të nderuar emrin e muajit: Janus, perëndia romake, dy fytyrat e të cilit e lejonin të shikonte të kaluarën dhe të ardhmen. Romakët festonin duke u flijuar për Janusin, duke shkëmbyer dhurata me njëri-tjetrin, duke dekoruar shtëpitë e tyre me degë dafine dhe duke marrë pjesë në festa marramendëse. Në Evropën mesjetare, udhëheqësit e krishterë zëvendësuan përkohësisht 1 janarin si ditën e parë të vitit me ditë që kishin më shumë rëndësi fetare, siç janë 25 Dhjetori (përvjetori i lindjes së Jezusit) dhe 25 Marsi (Festa e Shpalljes); Papa Gregori XIII rivendosi 1 janarin si Ditën e Vitit të Ri në 1582.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.