Një krizë e fshehur urie po destabilizon botën

Nga Gazeta ‘Si’- Bota nuk ka qenë kurrë më e pasur, më e përparuar teknologjikisht ose më e aftë për t’u ushqyer vetë.

Në fund të viteve 1960 dhe në fillim të viteve 1970, shumë analistë kishin frikë se bota mund të mbetej pa ushqim. Shkalla e rritjes së popullsisë, veçanërisht në vendet në zhvillim, e tejkaloi shumë rritjen e kapacitetit bujqësor, dhe raportet e OKB-së dhe Bankës Botërore sugjeruan se pa ndryshime dramatike, bota po shkonte drejt mungesave katastrofike.

Por i ashtuquajturi Revolucion i Gjelbër shpejt ndihmoi në prodhimin e produktivitetit bujqësor shumë më të madh, duke siguruar valë të njëpasnjëshme përmirësimesh dhe inovacionesh në teknikat bujqësore. Organizata e Ushqimit dhe Bujqësisë e OKB-së (FAO) dhe Programi i Mjedisit i OKB-së kanë vlerësuar se, nëse mbeturinat do të minimizoheshin, vendet e botës tani mund të prodhonin ushqim të mjaftueshëm për të ushqyer pothuajse dhjetë miliardë njerëz, dy miliardë më shumë sesa aktualisht banojnë në planet.

Megjithatë, ky arritje e jashtëzakonshme ka çuar në vetëkënaqësi – dhe ka maskuar një krizë të re dhe në rritje të urisë. Sot, uria shkaktohet më pak nga mungesa sesa nga pengesat në aksesin në ushqim në një botë ku bollëku bashkëjeton me privimin tronditës.

Sipas raportit të vitit 2025 “Gjendja e Sigurisë Ushqimore dhe Ushqyerjes në Botë”, të përpiluar nga FAO, deri në 720 milionë njerëz janë kronikisht të pasigurt me ushqimin. Dyzet e tre milionë fëmijë vuajnë nga nënpesha, forma më e rëndë e kequshqyerjes, dhe 152 milionë nga rritja e ngadaltë, një pasojë e mangësive ushqyese dhe infeksioneve të përsëritura që, në këmbim, mund të zvogëlojnë kapacitetet e tyre njohëse dhe fizike në moshë madhore.

Në një kohë kur luftërat, katastrofat mjedisore dhe vështirësitë ekonomike po bëjnë që gjithnjë e më shumë njerëz të vuajnë nga uria, shumë vende donatore po tërhiqen nga financimi i programeve të ndihmës ushqimore që shpëtojnë dhe ndryshojnë jetën.

ZINXHIRET USHQIMORE

Zitë e mëdha të bukës së shekullit të njëzetë shpesh shkaktoheshin nga thatësirat. Tani, arsyet pse njerëzit vuajnë nga uria kanë më shumë gjasa të jenë strukturore, të lidhura me konfliktin e dhunshëm, ndryshimet e qëndrueshme klimatike dhe margjinalizimin ekonomik.

Sipas Programit të të Dhënave të Konflikteve Uppsala, numri i konflikteve aktive në mbarë botën është rritur nga 46 në vitin 2014 në 61 në vitin 2024.

Brishtësia e ekonomisë botërore vetëm sa e përkeqëson krizën. Afërsisht gjysma e të gjitha vendeve me të ardhura të ulëta janë në ose afër vështirësisë me borxhet, gjë që mund ta përkeqësojë ndjeshëm pasigurinë ushqimore. Nivelet e larta të borxhit i detyrojnë qeveritë të japin përparësi pagesave mbi shpenzimet thelbësore, duke zvogëluar fondet e disponueshme për importet e ushqimit dhe rrjetet e sigurimeve shoqërore, si dhe investimet e nevojshme në infrastrukturën bujqësore dhe rurale.

Sot, më shumë se tre miliardë njerëz jetojnë në vende që shpenzojnë më shumë për pagesat e interesit për borxhin e tyre sesa për shëndetësinë ose arsimin.

Për shkak të rritjes së borxhit, zhvlerësimit të monedhës dhe rritjes së kostove të prodhimit, çmimet e ushqimeve janë rritur me 50 përqind në 61 vende dhe më shumë se 100 përqind në 37 vende gjatë pesë viteve të fundit.

LOJËRAT E URISË

Institucionet e ndërtuara për të parandaluar vuajtje të tilla po sforcohen nën peshën e rivaliteteve gjeopolitike, duke gërryer besimin dhe duke zvogëluar vullnetin politik. Pas pesë vitesh rritjeje të qëndrueshme, ndihma e përgjithshme ndërkombëtare ra me nëntë përqind në vitin 2024. Parashikimet nga Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD) sugjerojnë se ajo do të bjerë me nëntë deri në 17 përqind të tjera në vitin 2025. Pasojat e këtyre shkurtimeve kanë qenë veçanërisht të rënda për popullatat që kanë nevojë për ndihmë ushqimore. Sipas Rrjetit Global Kundër Krizave Ushqimore, një bashkëpunim midis vendeve donatore dhe organizatave humanitare dhe të zhvillimit, buxheti total global i ndihmës ushqimore mund të bjerë deri në 45 përqind midis vitit 2024 dhe këtij viti.

Marrëdhënia midis urisë dhe konfliktit është rrethore.

Uria nxit gjithashtu paqëndrueshmëri gjeopolitike. Pasiguria ushqimore minon legjitimitetin e shteteve të prekura, intensifikon konkurrencën për burimet e pakta dhe ul koston oportune të dhunës. Grupet ekstremiste shfrytëzojnë dëshpërimin, duke përdorur ushqimin si mjet rekrutimi dhe urinë si armë ndikimi. Marrëdhënia midis urisë dhe konfliktit është rrethore; secila ushqen tjetrën.

Thyerja e këtij cikli kërkon largpamësi ekonomike dhe guxim politik. Sfida nuk është teknike: bota di si të kultivojë dhe të shpërndajë ushqim. Është politike dhe financiare, një çështje e bërjes së sigurisë ushqimore një përparësi të përbashkët, jo një detyrim të mbetur.

Qeveritë, institucionet shumëpalëshe, organizatat filantropike dhe donatorët e sektorit privat duhet të rivendosin dhe zgjerojnë urgjentisht financimin e parashikueshëm dhe shumëvjeçar për programet humanitare dhe të zhvillimit. Financimi i programeve shpëtimtare është thelbësor, por edhe mbështetja për iniciativat që ndërtojnë qëndrueshmëri dhe u mundësojnë njerëzve të shpëtojnë nga kurthi i urisë.

Së fundmi, vendet me të ardhura të larta duhet të eliminojnë ose pezullojnë tarifat dhe barrierat e tjera ndaj importeve nga ekonomitë me siguri të brishtë ushqimore. Vendet eksportuese duhet gjithashtu të shmangin ndalimet e eksportit të ushqimit që destabilizojnë tregjet dhe rrisin çmimet.

Dhe për të luftuar efektin e ndryshimeve klimatike në pasigurinë ushqimore, qeveritë duhet të rrisin financimin për programet që investojnë në bujqësi rezistente ndaj thatësirës, menaxhimin e përmbytjeve dhe sigurimin për fermerët e vegjël.

Është po aq e rëndësishme të investohet në mekanizmat e paralajmërimit të hershëm që përdorin teknologji të reja për të parashikuar fatkeqësitë.

Edhe pse qeveritë e pasura po tërhiqen nga ndihma e huaj, shumë prej tyre këmbëngulin se ato mbeten të përkushtuara për t’i dhënë fund konflikteve të dhunshme në vende të tilla si Ukraina dhe Lindja e Mesme. Megjithatë, në ekuacion mungon pranimi se siguria ushqimore është një themel për paqen. Përpjekjet për të negociuar armëpushime dhe marrëveshje paqeje duhet të përfshijnë dispozita që sigurojnë që organizatat e ndihmës të mund të ofrojnë ndihmë dhe sistemet ushqimore të mund të rimëkëmben.

Çdo dollar i shpenzuar për parandalimin e urisë ekstreme kursen shumë më tepër fonde që mund të duhen shpërndarë në përgjigje të krizave. Vazhdimësia e urisë nuk është e pashmangshme. Është një zgjedhje politike. Përmbysja e saj nuk është vetëm një detyrë morale; është një domosdoshmëri strategjike.

Marrë me shkurtime nga Foreign Affairs/Përshtati Gazeta Si

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.