Një dekadë më parë, rumunët qëndronin në radhë për ushqim. Sot radhët në Bukuresht janë rikthyer, por ata që po qëndrojnë aty nuk janë rumunë. Në një rrugë, refugjatët nga Ukraina rreshtohen përpara një qendre të shpërndarjes së ndihmave. Në një tjetër nepalezët, bangladeshasit dhe të tjerë presin jashtë një zyre emigracioni për të rinovuar lejet e punës dhe të qëndrimit. Ashtu si Italia në vitet 1970, Rumania është në prag të kalimit nga një vend që nxirrte emigrantë në një vend që pret emigrant.
Ekonomia e Rumanisë ka pasur rritje tw qëndrueshme për një dekadë, vitin e kaluar me 4.7%. Në vitin 2010 PBB-ja për person, e rregulluar me çmime, ishte 53% e mesatares së BE-së; deri në vitin 2021 ishte 74%. Ndërkohë popullsia u tkurr nga 23.2 milion në 1990 në 19 milion sot. Shkalla e lindjeve ra pas revolucionit të 1989-ës dhe miliona njerëz kanë emigruar. Vendi tani përballet me mungesë të madhe të fuqisë punëtore.
Radha e pasdites jashtë zyrës së emigracionit të Bukureshtit është e gjatë. Nikky, një dado nigeriane, thotë se në mënyrë ideale do të donte të punonte në Britani, por më mirë do të jetonte ligjërisht këtu sesa atje ilegalisht. Atharv, një inxhinier softuerësh nga India, dhe Nico, një barist nga Sri Lanka, nuk flasin rumanisht, por kjo nuk ka rezultuar asnjë pengesë për ta deri më tani. Aq e vështirë është të futesh në zyrë sa Nico fjeti në trotuar gjatë natës; dy të tjerët mbërritën në agim. Papritur ka një zhurmë: dikush që nuk e kanë parë më parë po përpiqet t’i kalojë në radhë.
Hotelet, baret dhe restorantet janë të dëshpëruar për punëtorë, por hendeku më i madh është në ndërtim. Alexandru Baiculescu, zëvendësdrejtor i përgjithshëm i Hidro Salt, një firmë ndërtimi, ka 350 punonjës. Nga këta 200 janë të huaj, kryesisht Sri lankas dhe vietnamezë. Ata rekrutohen nëpërmjet agjencive, por burokracia e Rumanisë është aq e mbingarkuar nga kërkesa shpërthyese, saqë shumë prej të ftuarve nuk arrijnë kurrë: ata janë të ndotur nga vende të tjera, si Emiratet e Bashkuara Arabe, në muajt përpara se të vinin vizat e tyre rumune.
Baiculescu paguan 1000 dollarë në muaj plus akomodimin dhe ushqimin, por deri në 40% e të rekrutuarve të tij të rinj largohen brenda disa muajsh për të provuar fatin e tyre ilegalisht në vendet më të paguara. “Nuk mund të zgjerohem për shkak të këtyre problemeve,” thotë ai. Burokracia e Rumanisë “është aq e ndërlikuar saqë shumë kompani thjesht heqin dorë” nga importimi i punëtorëve të rinj, thotë Monica Roman, një akademike që studion imigracionin. Në vend të kësaj, ata përpiqen të joshin ata që kompanitë më të mëdha kanë arritur të hyjnë. Shumë nga punëtorët, të cilët vijnë për t’i shpëtuar varfërisë së dëshpëruar, janë të lumtur të pranojnë “çdo lloj pune jashtë vendit”.
Adriana Iftime, drejtoreshë e përgjithshme e Federatës së Punëdhënësve të Kompanive të Ndërtimit, thotë se sektori ka nevojë për një minimum prej 100,000 punëtorësh të rinj deri në fund të vitit 2024. Ndërtuesit duan të plotësojnë kërkesën për punë në infrastrukturë që po stimulohet nga post-pandemia e be-së fondet e rindërtimit. Rumania do të marrë 27 miliardë euro (29.8 miliardë dollarë), nga të cilat deri në 17 miliardë euro do të shkojnë për ndërtimin, thotë zonja Iftime. Përfshini burime të tjera financimi nga BE dhe Rumania mund të marrë më shumë se 80 miliardë euro deri në vitin 2027. Punëtorët e huaj, thotë ajo, “janë zgjidhja kur nuk ka zgjidhje tjetër”.
Në vitin 2017, Rumania kishte një kuotë prej 3.000 lejesh në vit për punëtorët jashtë BE-së. Kjo shifër ishte rritur në 100.000 vitin e kaluar, por shumë prej tyre u morën me rinovimet nga punëtorët tashmë në vend. Oana Toiu, një deputete që shërben në komisionin e punës të parlamentit, thotë se ndërsa Rumania kërkon punëtorë të huaj si një “zgjidhje të shpejtë” për mungesat e saj të punës, shumë nga njerëzit që i duhen vendit janë tashmë në të. Problemi është se sistemi i sigurimeve shoqërore dhe rregullat ndëshkuese të taksave e bëjnë të pakuptimtë për shumë njerëz të punojnë me kohë të pjesshme, veçanërisht nënat me fëmijë të vegjël. “Ka një hapësirë të madhe për marrjen e masave proaktive për rumunët që të hyjnë në këto role.”
Shumë rumunë ende po emigrojnë për paga më të mira diku tjetër, por të tjerë po kthehen në shtëpi. Ndërkohë, popullsia e lindur jashtë Rumanisë po rritet. Në fund të vitit 2022 kishte 113.520 shtetas jo-BE në vend, një rritje prej 110% në pesë vjet. Kishte gjithashtu 54.765 qytetarë të BE-së, 113.,000 refugjatë ukrainas dhe rreth 200.000 emigrantë nga Moldavia fqinje (edhe pse shumica e tyre kanë nënshtetësi rumune). Mircea Mocanu, i cili drejton zyrën e Organizatës Ndërkombëtare të OKB-së për Migracionin në Bukuresht, thotë se grupi i tij llogarit se duke përjashtuar moldavët, deri në fund të dekadës do të ketë 600.000 të huaj në Rumani. Ky është një ndryshim i madh dhe shumë i shpejtë.
Burimi: The Economist/ Përshtati: Gazeta ‘Si’
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
