Në garë për vendet më të larta në BE dhe NATO, Evropa Lindore pyet: A jemi të barabartë apo jo?

Dy dekada pas anëtarësimit në Bashkimin Evropian dhe NATO-n, vendet e Evropës Lindore kanë frikë se do të mbesin duarthatë edhe një herë pasi postet kryesore të të dy institucioneve do të riorganizohen këtë vit.

Emërimi i mundshëm i kryeministrit holandez Mark Rutte si kreu i ri i NATO-s këtë verë mund të ketë marrë miratimin paraprak të Uashingtonit, Londrës, Parisit dhe Berlinit. Midis shumë prej anëtarëve më të rinj të aleancës, megjithatë, veçanërisht atyre që kufizohen me Rusinë, Bjellorusinë dhe Ukrainën, mirëpritja ishte shumë më pak e ngrohtë.

"Çfarë besueshmërie morale ka ky djalë?" tha ish-presidenti estonez Toomas Hendrik Ilves, duke treguar dështimin e Holandës për të përmbushur angazhimin e saj të NATO-s për të shpenzuar 2 për qind të PBB-së për mbrojtjen gjatë 13 viteve të Rutte si kryeministër.

Pretendentë të tjerë për postin përfshinin presidentin rumun Klaus Iohannis, qeveria e të cilit njoftoi NATO-n për kandidaturën e tij të mundshme në shkurt dhe kryeministren estoneze Kaja Kallas, i cili nuk e ka zyrtarizuar kandidaturën, por ka shprehur interes vitin e kaluar.

“Nëse mendojmë për një ekuilibër gjeografik, ai do të jetë Sekretari i katërt i Përgjithshëm [NATO] nga Holanda,” tha Kallas për podkastin Power Play të POLITICO javën e kaluar. “Dhe pastaj duhet të pyesim nëse ka vende të rangut të parë dhe të dytë në NATO”.

“A jemi të barabartë apo nuk jemi të barabartë? Kështu që këto pyetje mbeten ende”, shtoi ajo.

Riorganizimi kryesor i punës

Vendet e Evropës Lindore kanë mbajtur disa nga postet kryesore të BE-së dhe NATO-s që kur pjesa më e madhe e tyre iu bashkuan dy institucioneve në vitin 2004, rreth 15 vjet pas rënies së Perdes së Hekurt.

Polonia është i vetmi vend nga rajoni që i është dhënë një nga pozicionet e larta të bllokut. Ish-kryeministri (dhe tani aktual) Donald Tusk shërbeu një mandat si president i Këshillit Evropian, dhe Jerzy Buzek, një tjetër ish-kryeministër polak, kryesoi Parlamentin Evropian për tre vjet, afërsisht gjysmë mandati.

Aktualisht, evropiani lindor më i lartë në BE është Valdis Dombrovskis, një letonez i cili u vu në krye të portofolit të fuqishëm tregtar pasi paraardhësi i tij Phil Hogan, një politikan irlandez, dha dorëheqjen pas një skandali. Mircea Geoană i Rumanisë është zëvendëssekretari i përgjithshëm i NATO-s.

"Që nga zgjerimi [2004], ka 110 milionë njerëz që jetojnë në Evropën Qendrore dhe Lindore," tha Ilves. “Ka pesë pozicione të mëdha në BE dhe NATO, dhe ato ndërrohen çdo pesë vjet, pra janë 25 vende pune në total. Gjatë asaj kohe, 20 përqind e BE-së merr 7 përqind të vendeve të punës.

Përveç emërimit të NATO-s, që pritet të bëhet nga samiti i liderëve në Uashington këtë verë, pozicionet kryesore të BE-së do të rishpërndahen këtë vit pas zgjedhjeve të Parlamentit Evropian të qershorit.

Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, një ish-ministre gjermane e mbrojtjes, pritet të marrë një mandat tjetër. Por gara për postet e tjera – Presidenti i Këshillit Evropian, Presidenti i Parlamentit Evropian dhe kryediplomati i BE-së, përfaqësuesi i lartë përgjegjës për politikën e jashtme – mbetet e hapur.

Ministri i Jashtëm i Polonisë Radosław Sikorski është paraqitur si Komisioner i mundshëm i Mbrojtjes, një pozicion i ri që von der Leyen ka thënë se do ta krijojë gjatë një mandati të dytë. Kallas dhe ministri i jashtëm lituanez Gabrielius Landsbergis shihen gjithashtu si perspektivë baltike për postet në BE.

Skifterët e Rusisë

Në Estoni, Lituani dhe Letoni, zyrtarë të lartë besojnë se fuqitë e mëdha në Evropën Perëndimore ende mbajnë një paragjykim të padrejtë ndaj tyre, veçanërisht duke pasur parasysh pozicionet e tyre të ashpra ndaj Rusisë pas pushtimit në shkallë të plotë të Ukrainës. Pikëpamja në rajonin e Rusisë si një kërcënim ekzistencial shpesh interpretohet nga homologët e tyre perëndimorë si arratisje.

"Ne [njerëzit në Letoni] mendojmë se nuk u konsultuam mjaftueshëm," tha ish-ministri letonez i Mbrojtjes Artis Pabriks, duke iu referuar procesit të përzgjedhjes për postin e lartë të NATO-s. "Ata [vendet perëndimore] kishin arsye prapa për të menduar se vendet baltike nuk duhet të propozojnë në këtë moment një kandidat"

Frans Timmermans, një ish-zyrtar i lartë holandez në Komisionin Evropian, mishëroi rezistencën e evropianoperëndimorëve ndaj një kreu të NATO-s baltik, duke thënë vitin e kaluar se "ajo [Kallas] është gjithashtu kryeministre e një vendi që është në kufi me Rusinë".

Shpresa tjetër më e mirë e Kallas për një punë të lartë është të pasojë Josep Borrell të Spanjës si përfaqësues i lartë për punët e jashtme. Në të vërtetë, hipoteza ka qenë e diskutueshme për muaj të tërë, me zyrtarë të lartë evropianë që presin që presidenti francez Emmanuel Macron ta mbështesë atë për një post të lartë.

Megjithatë, jo të gjithë janë të bindur se ajo ka një shans.

Një zyrtar i BE-së, i cili foli në kushte anonimiteti, tha se ideja që Kallas të shërbejë si kryediplomate e BE-së "mbetet e ndjeshme" në disa kryeqytete të BE-së.

“Unë nuk shoh që Franca dhe Gjermania të pajtohen me këtë, për të njëjtat arsye që ajo nuk ishte opsion as për punën e NATO-s,” tha zyrtari.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.