.png)
Nga Gazeta Si- Në shumë vende të hemisferës veriore, ne kemi parë një tendencë të rritjes së infeksioneve akute të frymëmarrjes në këtë periudhë të vitit. Këto tendenca zakonisht shkaktohen nga epidemitë sezonale të patogjenëve të frymëmarrjes si gripi sezonal, virusi sincicial respirator (RSV) dhe viruse të tjera të zakonshme të frymëmarrjes, duke përfshirë metapneumovirusin njerëzor (hMPV), si dhe Mycoplasma pneumoniae.
Shumë vende kryejnë mbikëqyrje rutinë për infeksionet akute të frymëmarrjes dhe patogjenët e zakonshëm të frymëmarrjes.
Viruset e frymëmarrjes
Gjatë periudhës së dimrit ndërsa moti bëhet më i ftohtë, vëmë re më shumë njerëz që nuk ndihen mirë, me disa prej tyre që shfaqin simptoma si kollitja në autobusë, zyra ose ecje në rrugë. Ka një sezon të ‘ftohjes dhe gripit’ që përsëritet çdo vit dhe ne duhet të mësojmë nga të mëparshmet ndërsa u përballëm me një situatë të ngjashme këtë dimër.
Nga fundi i vitit 2024, ne u përballëm me një “quademic”, me incidencë të lartë të gripit, RSV, Covid-19 (nënvariantët omikron) dhe të gjitha të gjithë noroviruset.
Normat e larta të shtrimeve në spital me grip nuk janë e paprecedentë: ne pamë një kulm të ngjashëm në sezonin dimëror 2022-2023.
Çfarë pamë këtë periudhe dimri?
Gripi është një infeksion viral që prek hundën, fytin dhe mushkëritë, kryesisht gjatë muajve të dimrit.
Dihet se është shumë më keq se një ftohje e zakonshme, e cila zakonisht shkakton rrjedhje hundësh, teshtitje, lotim të syve dhe acarim të fytit. Gripi mund të çojë në sëmundje serioze, veçanërisht te fëmijët. Të moshuarit, ata me një sistem imunitar të dobët dhe njerëzit me probleme shëndetësore afatgjata janë gjithashtu në rrezik më të lartë.
Këtë sezon, deri më tani gripi A (H1N1) ka qenë nëntipi mbizotërues. Për shkak të variancionit të llojeve të gripit këtë sezon, sistemi imunitar i njerëzve ka luftuar më shumë për të mposhtur simptomat sesa zakonisht.
RSV është një virus i përhapur në dimër, që mund të përhapet dhe ka simptoma të ngjashme si viruset e gripit. Ndërsa simptomat janë të lehta për shumë njerëz, RSV mund të shkaktojë bronkiolit [tek foshnjat, gjë që mund t’ua vështirësojë frymëmarrjen dhe ushqyerjen.
RSV gjithashtu mund të shkaktojë episode të rënda tek të rriturit e moshuar, të shoqëruar me pneumoni dhe shpërthime të sëmundjeve ekzistuese të mushkërive dhe probleme të tjera afatgjata.
Ndërsa për shumicën e njerëzve Covid-19 nuk është aq i rëndë sa gjatë viteve të hershme të pandemisë, virusi po shkakton ende sëmundje të rënda, shtrime në spital dhe vdekje, veçanërisht në mesin e atyre me imunitet të ulët, si dhe disa njerëz me probleme shëndetësore. Gjithashtu, kemi parë që simptomat e COVID-19 ndryshojnë me kalimin e kohës dhe pasardhësi i fundit i variantit Omicron të SARS-CoV-2, XEC ka ‘lindur’ përmes rikombinimit, një proces ku dy variante të tjerë kanë përzier së bashku materialin e tyre gjenetik.
Testet dukej se tregonin se kjo do ta lejonte lehtësisht të shmangte mbrojtjen imune të ofruar nga infeksionet e kaluara ose përsëritjet më të fundit të vaksinave Covid-19, bazuar në variantet më të vjetra JN.1 dhe KP.2.
Pavarësisht kësaj, shumë njerëz tani përjetojnë vetëm simptoma të ngjashme me të ftohtin me më shumë njerëz të pambrojtur që përjetojnë ethe ose të dridhura, kollë të vazhdueshme, gulçim, lodhje, dhimbje trupi dhe më shumë.
Ekspertët këshillojnë që të gjitha grupet vulnerabël duhet të marrin vaksinën më të fundit Covid-19, e cila mund të sigurojë mbrojtje jetike kundër sëmundjeve të rënda, shtrimit në spital dhe vdekjes. Dhe ndërsa XEC duket se shkakton sëmundje më pak të rënda, nuk ka asnjë garanci se variante më të rënda nuk do të shfaqen në të ardhmen.
Metapneumovirusi njerëzor (hMPV) dhe shpërthimi i fundit këtë dimër në Kinë
Qendra Kineze për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC) ka raportuar një rritje të madhe të infeksioneve virale të frymëmarrjes, duke përfshirë infeksionet me metapneumovirus njerëzor (hMPV), në Kinën veriore që nga dhjetori i vitit 2024, pavarësisht raporteve për një virus “misterioz” të ngjashëm me Covidin që pushtoi spitalet kineze.
Të dhënat e mbledhura dhe të shpërndara më pas sugjerojnë se ky shpërthim është shkaktuar me të vërtetë nga hMPV që njihet si një virus i zakonshëm i dimrit që po ndjek një model të pritshëm të shpërthimit sezonal.
hMPV nuk është një virus i ri dhe ka qarkulluar në formën e tij aktuale për dekada dhe është i njohur që kur studiuesit holandezë e izoluan për herë të parë në 2001 pasi gjetën antitrupa pothuajse në të gjithë fëmijët që ata testuan nga mosha 5 vjeç e lart.
Ky është një virus që mund të jetë më serioz tek foshnjat, të moshuarit me imunitet të dobët dhe të sëmurët.
Ai vret rreth shkallës së RSV dhe gripit, me norma më të larta të vdekjes tek foshnjat në vendet me të ardhura të ulëta dhe me të ardhura mesatare.
Ndryshe nga gripi A dhe virusi sincicial respirator (RSV), nga i cili ky virus ka një simptomatologji të përbashkët, nuk ka vaksinë kundër hMPV. Megjithatë, hMPV shkakton një sëmundje të lehtë dhe pacientët zakonisht shërohen pas disa ditësh. Trajtimi imunitar dhe antiviralët përdoren herë pas here, por pushimi në shtrat dhe lëngjet janë trajtimi parësor.
Ne shohim raste të gripit, RSV, COVID-19 dhe norovirusit gjatë gjithë vitit, por në dimër ato qarkullojnë në të njëjtën kohë dhe mund të arrijnë nivele të larta. Zhvillimi i një sistemi të fortë mbikëqyrjeje që gjurmon viruset më të përhapura dhe të tjera të frymëmarrjes, duke përfshirë rinovirusin, adenovirusin, metapneumovirusin njerëzor (hMPV) dhe parainfluenzën, që gjithashtu mund të arrijë kulmin gjatë muajve të vjeshtës dhe të dimrit, është me rëndësi të madhe për shëndetin publik.
Gripi, COVID-19 dhe RSV kanë vaksina, të cilat u ofrohen grupeve të ndryshme vulnerabël.
Studimet sugjerojnë se vaksinat kundër gripit mund të zvogëlojnë pranimet në spital me 30-50% te njerëzit e vaksinuar. Qëndrimi në shtëpi kur keni simptoma të gripit ose Covid-19 ndihmon në mbrojtjen e atyre që janë vulnerabël. Nëse keni nevojë të dilni kur nuk jeni mirë, merrni parasysh të mbani një maskë rreth njerëzve të tjerë. Masat e thjeshta si kollitja dhe teshtima në një fasoletë, larja e rregullt e duarve dhe hapja e një dritareje kur takoheni me të tjerët në ambiente të mbyllura mund të ndihmojnë në reduktimin e përhapjes së infeksioneve të frymëmarrjes.
*Shkrim nga mjeku epidemiolog Leidon Shapo, i publikuar në revistën shkencore JIDC.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
