Zyrtarët e NATO-s janë në një garë me kohën për të shmangur sikletin që mund të vijë nga humbja e qëllimit të deklaruar për të pranuar Suedinë në aleancë deri më 11 korrik.
Si Suedia ashtu edhe fqinji i saj Finlanda deklaruan synimin e tyre për t’u bashkuar me NATO-n përmes politikës së dyerve të hapura në maj të vitit të kaluar, vetëm disa javë pasi Rusia nisi pushtimin e saj të paprovokuar të Ukrainës.
Finlanda u pranua përfundimisht në prill të këtij viti, duke dyfishuar kufirin e aleancës me Rusinë, por pranimi i Suedisë aktualisht është i bllokuar.
Në përgjithësi pranohet se forcat e armatosura të Suedisë janë në përputhje me NATO-n. Suedia ka një delegacion të përhershëm në NATO dhe konsiderohet një partner i ngushtë i aleancës, që do të thotë se anëtarësimi duhet të jetë relativisht i drejtpërdrejtë.
Pra, pse nuk mund të bashkohet Suedia?
Problemi është Turqia – një anëtare e rëndësishme strategjike e NATO-s për shkak të vendndodhjes së saj gjeografike si në Lindjen e Mesme ashtu edhe në Evropë, dhe fuqia e dytë më e madhe ushtarake e aleancës – e cila po bllokon pranimin e Suedisë për një sërë arsyesh.
Më e rëndësishmja, ai komb pretendon se Suedia lejon anëtarët e grupeve të njohura terroriste kurde të veprojnë në Suedi, veçanërisht Partia militante e Punëtorëve të Kurdistanit (PKK). Suedia ndryshoi ligjet e saj për terrorizmin në fillim të këtij viti, duke e bërë krim të jesh pjesë e këtyre grupeve, megjithëse është ende e paqartë nëse kjo mjafton për Ankaranë.
Turqia gjithashtu pretendon se qeveria suedeze ka qenë bashkëpunëtore në protestat e ekstremit të djathtë ku njerëzit dogjën kopje të Kuranit jashtë ambasadës turke në Stokholm.
Së fundmi, Turqia ka thënë se dëshiron që Suedia të veprojë pasi ligjvënësit suedezë projektuan flamurin e PKK-së në ndërtesën e parlamentit në Stokholm në shenjë proteste ndaj rizgjedhjes së presidentit turk Rexhep Tajip Erdogan të dielën. Një zëdhënës i parlamentit suedez pranoi se njerëzit kishin projektuar imazhe në anën e ndërtesës, por nuk kishte prova specifike për atë që ishte projektuar ose kush ishte përgjegjës, sipas Reuters.
Së fundi, ka shqetësime se sa i gatshëm është Erdogan ta përshkruajë veten si mik të Putinit. Pak para se të rizgjidhej, ai i tha CNN se ai dhe Putin kanë një “marrëdhënie të veçantë”.
Zyrtarët e NATO-s dhe njerëzit brenda qeverisë suedeze po shqetësohen tani se humbja e afatit të 11 korrikut – data e samitit të ardhshëm zyrtar në kryeqytetin lituanez Vilnius – do të dërgonte një mesazh të rrezikshëm për kundërshtarët e aleancës. Këto përfshijnë Rusinë, dhe megjithëse askund afër Atlantikut të Veriut, Korenë e Veriut dhe Kinën.
“Nëse mungon, u thotë njerëzve si Putini se ekziston një hallkë e dobët në aleancën perëndimore. Kjo u jep atyre kohë dhe hapësirë për të shkaktuar telashe,” tha një diplomat i NATO-s për CNN. “Kjo mund të jetë çdo gjë nga sulmet kibernetike te financimi dhe inkurajimi i më shumë djegieve të Kuranit për të shkaktuar ndarje në Suedi”.
Një diplomat i Evropës Lindore i tha CNN se çdo vonesë rrezikon “të japë ndjenjën e fuqisë së Erdoganit mbi aleancën”. Diplomati shtoi se “Erdogan do të shfrytëzojë momentin për të shtrydhur çdo pikë nga kjo situatë dhe do ta hedhë topin në Suedi – duke i bërë ato peng të ligjeve të tyre (të veta) antiterroriste”.
Zyrtarët nga shumica e shteteve të NATO-s janë optimistë se një marrëveshje mund të arrihet përpara korrikut, por janë të vetëdijshëm se mund të vijë me një çmim.
Zyrtarë të shumtë tregojnë mënyrën se si Erdogan arriti një marrëveshje me Bashkimin Evropian që e pa atë t’i dorëzonte Turqisë 6 miliardë euro midis përfitimeve të tjera në këmbim të pritjes së Turqisë për refugjatët sirianë që ishin rrugës për në Evropë.
Erdogan, kanë thënë vazhdimisht zyrtarët evropianë, e dinte se ai e kishte Brukselin mbi një fuçi pasi ai mund të “përmbyste” Evropën me refugjatë sipas dëshirës.
Çfarë mund t’i japin aleatët e NATO-s Erdoganit që mund ta bëjë atë të ndryshojë mendje për Suedinë?
Si fillim, Turqia dëshiron që Kongresi Amerikan të miratojë blerjen e saj të avionëve luftarakë F-16 të prodhuara nga SHBA. Ndërsa zyrtarët amerikanë hezitojnë ta lidhin hapur çështjen e Suedisë dhe F-16, zyrtarët thonë se prapa skenave ka një marrëveshje të qartë për t’u bërë.
Diplomatët janë gjithashtu të vetëdijshëm se ekonomia e Turqisë është në gjendje të rëndë, me inflacion në rritje dhe një kolaps të vlerës së monedhës së saj kundrejt dollarit, dhe se SHBA dhe BE aktualisht kanë sanksione të vendosura ndaj vendit.
Ndërkohë që ka hapësirë për t’u bërë një marrëveshje – dhe aleatët në favor të anëtarësimit të Suedisë kanë fuqi – ka disa çështje që mund të shohin që 11 korriku të vijë e të shkojë pa arritur NATO-ja që dëshiron.
E para është paparashikueshmëria e Erdoganit. Zgjedhjet ishin më afër humbjes së pushtetit që ai ka arritur në 20 vjet, gjë që aleatët kanë frikë se do të thotë se ai mund të dyfishojë Suedinë kur bëhet fjalë për politikën e saj kundër terrorizmit.
Suedia nuk ka gjasa të prezantojë diçka që duket aq autoritare sa Erdogani do të dëshironte të shihte në vend, veçanërisht kur bëhet fjalë për kurdët; në këtë pikë e vetmja zgjidhje mund të jetë që Erdogan të pretendojë ndryshimet që Suedia ka bërë tashmë në ligjet e saj për terrorizmin si një fitore personale dhe vazhdon.
E dyta është se Turqia nuk është e vetmja ‘mizë në vaj’: Hungaria gjithashtu kundërshton anëtarësimin e Suedisë në NATO.
Këto dy çështje në njëfarë niveli ndërveprojnë me njëra-tjetrën: nëse Erdogan do të pranonte si të mjaftueshme ligjet kundër terrorizmit të Suedisë – vetëm që Hungaria të bllokojë të gjithë këtë gjë, rrezikon ta bëjë atë të duket i dobët në krahasim, frikësohen zyrtarët evropianë.
Nga ana e tyre, aleatët pro Suedisë – përfshirë Shtetet e Bashkuara dhe Mbretërinë e Bashkuar, ndoshta dy anëtarët më me ndikim të NATO-s – po dyfishohen më 11 korrik dhe privatisht i ofrojnë Suedisë garanci se është prioriteti i tyre, pavarësisht se çfarë bën Turqia.
Anëtarësimi i Suedisë në NATO do të ishte i fundit në një listë të gjatë lajmesh të mira për aleancën që kur Rusia pushtoi Ukrainën. Zyrtarët kanë qenë të befasuar me nivelin e unitetit në aleancë që nga fillimi i luftës dhe janë kënaqur me premtimet e rinovuara për shpenzimet e mbrojtjes dhe forcimin e aleancës.
Rusia nisi luftën e saj në radhë të parë pjesërisht për shkak të zgjerimit të NATO-s, një lëvizje që nuk tregon asnjë shenjë ngadalësimi, me Ukrainën që tani gjithashtu dëshiron t’i bashkohet aleancës.
Edhe japonezët po zhvendosen drejt NATO-s, me ministrin e Jashtëm të vendit që i tha CNN në fillim të këtij muaji se është në bisedime për të hapur zyrën e parë ndërlidhëse të NATO-s në Azi.
Me gjithë bisedat për NATO-n me të cilën përballet ajo që presidenti francez Emmanuel Macron e quajti “vdekje truri” jo shumë kohë më parë, është e pamohueshme që aleanca ka një sens të ripërtërirë qëllimi dhe ka besim për të ardhmen e saj.
Kjo është pikërisht arsyeja pse zyrtarët janë kaq të shqetësuar për faktin se Turqia vë veton ndaj pranimit të Suedisë në orarin e vetë NATO-s.
Ashtu si një zinxhir është po aq i fortë sa hallka e tij më e dobët, një aleancë është po aq e bashkuar sa akti i saj i fundit i unitetit. Në botën moderne të diplomacisë, sinjalet dhe nënteksti kanë një rëndësi të madhe.
Dhe ndërsa mund të duket e parëndësishme saktësisht kur Suedia hyn ose nuk i bashkohet NATO-s, Turqia duke u dhënë armiqve të aleancës nuhatjen më të dobët që anëtarët mund të hiqen, besojnë zyrtarët, do të përmbyste muaj të tërë pune të mirë që e kanë sjellë aleancën më afër se çdo herë tjetër.
Burimi: CNN/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
