.png)
Ka një periudhë kohore pas Big Bengut, kur universi ishte në fillimet e tij dhe yjet e parë po vezullonin në ekzistencë, që mbetet një nga kapitujt më misterioz në historinë e kozmosit.
Nëse astronomët do të mund të studionin ato ditë kaotike dhe plot tension të universit të hershëm, ata mund të fillonin të zbulonin se si kozmosi evoluoi gjatë më shumë se 13 miliardë viteve. Ata më në fund mund të kuptojnë se çfarë forcash të jashtëzakonshme krijuan yjet, galaktikat, vrimat e zeza dhe planetët – duke përfshirë botët përtej Tokës që mund të mbështesin jetën.
Megjithatë, edhe me observatorët më të sofistikuar në hapësirë dhe në tokë, shkencëtarëve u mungonin mjetet për të vëzhguar objektet më të vjetra dhe më të largëta në univers.
Domethënë deri tani.
NASA do të nisë në hapësirë teleskopin më të madh dhe më të fuqishëm të njerëzimit, një gjigant prej 10 miliardë dollarësh të quajtur Teleskopi Hapësinor James Webb. Observatori i madhësisë së fushës së tenisit, i planifikuar të ngrihet nga një port hapësinor europian në Guiana Franceze, do të jetë në gjendje të shohë më thellë në hapësirë dhe në detaje më të mëdha se çdo teleskop që ka dalë përpara tij.
NASA e ka faturuar misionin si një “moment Apollo” – një hap gjigant përpara që mund të revolucionarizojë të kuptuarit tonë për universin dhe vendin e njerëzimit në të.
Është një lloj klishe të thuash se do të ndryshojë kursin e astronomisë, por fare mirë mund ta bëjë këtë”, tha Marcia Rieke, një astronom në Universitetin e Arizonës.
Rieke ka kaluar 20 vitet e fundit duke udhëhequr zhvillimin e një prej katër instrumenteve kryesore të teleskopit Webb, një kamerë infra të kuqe të krijuar posaçërisht e njohur si NIRcam dhe tha se Webb mund të zhbllokonte misteret e universit të hershëm, që nga 100 milionë vjet më parë pas Big Bengut. Ai gjithashtu mund të vëzhgonte ekzoplanetet me instrumente mjaft të ndjeshëm për të studiuar atmosferën e tyre, duke kërkuar për biosinshkrime të mundshme të jetës aliene.
Me të gjitha përfitimet e tij të mundshme, misioni është gjithashtu një nga më të guximshmit e NASA-s.
Pas nisjes, teleskopi Webb do të kalojë rreth një muaj duke udhëtuar në një pikë në orbitën rreth diellit që është rreth 1 milion milje larg nga Toka.
Destinacioni i observatorit njihet si pika e dytë e Lagranzhit, ose L2, dhe u zgjodh sepse teleskopi mund të qëndrojë në një orbitë të qëndrueshme me njërën anë të teleskopit përballë përgjithmonë Tokës dhe diellit. Kjo ndihmon në mbrojtjen e instrumenteve të teleskopit nga nxehtësia dhe drita që mund të ndërhyjnë në vëzhgimet e tij.
Por në një milion milje larg, NASA nuk do të jetë në gjendje të dërgojë astronautë në teleskop për të bërë përmirësime ose riparime nëse diçka shkon keq. Astronautët vizituan në mënyrë të famshme Teleskopin Hapësinor Hubble në orbitën e ulët të Tokës në pesë misione të veçanta shërbimi midis 1993 dhe 2009. Kjo nuk do të jetë një opsion këtë herë, tha Greg Robinson, drejtori i programit të Webb në NASA.
Pse është i rëndësishëm ai?
Ai konsiderohet si teleskopi hapësinor i gjeneratës së ardhshme.
Teleskopi Hapësinor James Webb është një bashkëpunim midis NASA-s, Agjencisë Hapësinore Europiane dhe Agjencisë Kanadeze të Hapësirës. I propozuar për herë të parë më shumë se 30 vjet më parë, observatori është krijuar për të ndihmuar astronomët të bashkojnë se si u krijua universi modern.
Por projekti nuk ka qenë pa polemika. Gjatë zhvillimit të tij, teleskopi harxhoi miliarda dollarë mbi buxhetin dhe u përfundua më shumë se një dekadë prapa afatit. Për mijëra shkencëtarë dhe inxhinierë anembanë botës të përfshirë në projekt, ai ka qenë një udhëtim i gjatë dhe shpesh me pengesa.
Tani, Webb më në fund është gati për lançim.
Observatori do të bazohet në trashëgiminë e teleskopit ikonik Hapësinor Hubble, i cili ka funksionuar që nga viti 1990. Edhe pse Hubble është përgjegjës për dekada zbulimesh shkencore dhe disa nga imazhet më mahnitëse të kozmosit, duke përfshirë edhe shtyllat e famshme të krijimit. Teleskopi është i kufizuar në atë që mund të shohë – dhe sa larg.
Pasqyra kryesore e teleskopit Webb, e cila mbledh dhe fokuson dritën nga objektet në kozmos, do të jetë më e madhja që do të fluturojë në hapësirë.
Me një gjatësi prej më shumë se 21 këmbë, pasqyra e Uebit është gati tre herë më e madhe se ajo e Hubble, duke e lejuar atë të vëzhgojë më shumë nga kozmosi dhe në detaje më të mëdha. Në total, teleskopi Webb do të jetë 100 herë më i fuqishëm se Hubble, tha Robinson.
“Ne e dinim se do të kishte gjëra që do të gjenim ku Hubble dha disa të dhëna tërheqëse, por nuk kishte grupin e duhur të aftësive për të ndjekur,” tha Rieke.
Por madhësia mbresëlënëse e pasqyrës së Webb ishte gjithashtu një nga sfidat më të mëdha të projektimit të misionit. Për t’u futur brenda raketës për lëshim, pasqyra duhet të paloset dhe më pas të shpaloset një herë në hapësirë. Secili prej 18 segmenteve gjashtëkëndor të veshur me ar, kërkon një shtrirje jashtëzakonisht të saktë për të funksionuar si një pasqyrë e vetme
Me fjalë të tjera, nëse Hubble hapi një dritare drejt universit, atëherë Webb ka të ngjarë të rrëzojë derën.
“Ne e dinim se do të kishte gjëra që do të gjenim ku Hubble dha disa të dhëna tërheqëse, por nuk kishte grupin e duhur të aftësive për të ndjekur,” tha Rieke.
Aftësia e Webb-it për të zbuluar yjet dhe galaktikat e largëta i detyrohet “syve” infra të kuqe të teleskopit, të cilët hetojnë përtej rrezes së shikimit të njeriut dhe përtej teleskopëve të tjerë, duke përfshirë Hubble, që shohin kryesisht dritën e dukshme.
Gjatësitë më të gjata valore të dritës infra të kuqe mund të depërtojnë nëpër perde të trasha të gazit dhe pluhurit kozmik që përndryshe mund të errësojnë disa objekte qiellore.
Instrumentet infra të kuqe janë gjithashtu më të përshtatshme për përpjekjen për të zbuluar yjet dhe galaktikat më të hershme të universit. Teleskopët në thelb funksionojnë si makina kohore sepse kërkon kohë që drita të udhëtojë nëpër hapësirë. Si e tillë, drita që arrin në teleskopin Webb nga galaktikat më të largëta nuk tregon për kushtet aktuale, por më tepër ofron njohuri se si ishte universi miliarda vjet më parë.
Meqenëse universi po zgjerohet, drita nga yjet dhe galaktikat më të hershme shtrihet, duke u zhvendosur në gjatësi vale më të gjata infra të kuqe të pazbulueshme nga Hubble ose syri i njeriut.
“Ne do të shohim gjëra që nuk kemi ditur kurrë se ishin atje dhe do të shohim gjëra për të cilat kemi ditur ndryshe dhe më mirë,” tha John Mather, shkencëtari i lartë i projektit të teleskopit Webb në Qendrën e Fluturimeve Hapësinore të NASA-s Goddard.
Mather, i cili ka qenë i përfshirë me teleskopin Webb për 26 vitet e fundit, e quajti atë një mision një herë në një gjeneratë, duke shtuar se zbulimet e teleskopit “do t’i mbajnë astronomët të zënë për dekada
Ne do të jemi në gjendje të shkruajmë një histori shumë më të mirë të universit në zgjerim. Do të shohim se si ndodhi që galaktikat të kenë vrima të zeza në qendër dhe si është e mundur që mund të ekzistojë një planet që është i aftë të mbështesë njerëzit, “tha ai.
Por ndoshta më emocionuese janë pyetjet e reja që Webb mund të ngrejë – ato që shkencëtarët as që dinin t’i bënin. Mather tha se shpreson se misioni do të frymëzojë kuriozitet në publikun e gjerë për brezat që do të vijnë.
“Shkenca ka të bëjë me zbulimin dhe të panjohurën,” tha Mather. “Ne jemi gjithmonë në mëdyshje në rrugën tonë përmes të panjohurës dhe unë dua të ftoj njerëzit të vijnë dhe të bashkohen me ne në atë kërkim.
Burimi:NBC news/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
