Muzeu i Van Gogut, një çështje familjare

Nga Gazeta Si – Në vitin 2023, Muzeu Van Gogh në Amsterdam feston 50 vitet e para të jetës me tri ekspozita të organizuara gjatë gjithë vitit dhe duke u fokusuar në jetën e artistit. E para “Choosing Vincent” deri më 10 prill, dëshiron të hedhë dritë mbi gjithçka ndodhi mes zhdukjes së piktorit dhe arritjes së famës botërore, e cila në fund të viteve ‘60 u materializua me projektin e një muzeu kushtuar atij. Historia e një dashurie familjare dhe pasioni i tij për artin, me çdo kusht.

Jeta e shkurtër tokësore e Vincent van Gogh përfundoi në vitin 1890, kur vetëm tridhjetë e shtatë vjeç, ai kreu vetëvrasje me një të shtënë në zemër. Në ato pak ditë agonie, Teo, vëllai i tij ishte pranë shtratit të tij. Ai e kishte mbështetur gjithë jetën, nga Parisi nxiton në fshatin e afërt Auvers-sur-Oise (ku Vincenti jetonte, i shtruar në një spital psikiatrik) për ta ndihmuar atë, të pafuqishëm, edhe në këtë moment të fundit tragjik. Nga ana tjetër, ai e kishte bërë gjithmonë, dy vëllezërit gjithmonë të ngushtë, pavarësisht dallimeve në karakter dhe stileve të ndryshme të jetesës: Vincent, një artist brilant me karakter të vështirë, Theo, një tregtar arti i suksesshëm, me një jetë më të qetë borgjeze.

Dy vëllezërit

Të bashkuar që në fëmijëri, në marrëdhëniet me babain e rreptë, një pastor kalvinist, i cili ndoshta shpresonte që djali i madh të ndiqte gjurmët e tij. Fëmijë të izoluar, të ndryshëm nga të tjerët dhe ndoshta për këtë arsye kaq të bashkuar. Dhe marrëdhënia e veçantë mes dy vëllezërve do të transmetohet edhe tek Johanna Bonger, me të cilën Theo do të martohet në vitin 1889.

Do të jetë e qartë që ajo të “birësojë” edhe Vincentin dhe, pa xhelozi, do të kënaqë të shoqin që të kujdeset dhe të marrë përgjegjësinë për kunatin e saj. Por martesa nuk zgjat shumë: sëmundja nervore dhe vetëvrasja e Vincentit dëshmojnë se janë grusht shteti i mirë për Theo, tashmë të dëmtuar nga sifilizi, i cili do të vdesë gjashtë muaj pas vëllait të tij në një shtëpi pleqsh për sëmundje nervore në Utrecht, duke e lënë të venë e tij me Vincent Willem e vogël gati 1 vjeç.

Kunata

Zhdukja e piktorit është, në njëfarë kuptimi, fillimi i famës së tij falë Johanës, e cila trashëgon apartamentin e Parisit me rreth 200 vepra të pashitura të kunatit të saj dhe pa dëgjuar këshillat e atyre që i thanë t’i hidhte, ajo preferon të besojë Teo dhe besimin e tij të pakushtëzuar në aftësitë artistike të vëllait të tij. Ajo ruan gjithçka, por jo vetëm kaq, ajo fillon një punë të palodhur për promovimin e veprave të artistit, një aktivitet që do ta çojë edhe në Nju Jork në vitin 1915 (pasi i kishte zhvendosur eshtrat e Theos nga Utrecht në Auvers-sur-Oise, duke i varrosur pranë varrit të Vincentit) dhe do të angazhohet në përkthimin e letërkëmbimit të ngushtë të dy vëllezërve deri në vitin 1925, vitin e vdekjes së tij.

Nipi

Pikërisht në këtë moment hyn në lojë edhe nipi i piktorit me të njëjtin emër, për lindjen e të cilit, xhaxhai entuziast do të pikturojë “Degën e bajames”, jo çuditërisht, të zgjedhur si vepër hapëse e ekspozitës inauguruese të jubileut, “Choosing Vincent”. Inxhinieri Vincent Van Gogh (gjatë viteve të tij në politeknik mbajti “Marina a Saintes-Maries-de-la-Mer” të pikturuar në 1888 nga xhaxhai i tij të varur në murin e dhomës së tij të thjeshtë studentore) do të rritet me aspirata të tjera pune larg botës së artit, por duke mbajtur shumë të qartë misionin që i kishte kaluar nëna e tij (tashmë në 1914 ata së bashku kishin huazuar 200 vizatime të Vincent në Muzeun Stedelijk në Amsterdam për një ekspozitë). Idetë e tij politike të lidhura me Klubin Studentor Socialdemokrat e shtynë atë të hyjë në kontakt me grupin “Kunst aan het Volk” (Arti për popullin), i cili kishte për qëllim “t’i sjellë artin klasës punëtore”, një ideal që do të luajë një rol të rëndësishëm në vendimet që do të marrë lidhur me trashëgiminë e jashtëzakonshme artistike të familjes.

Dy vjet pas vdekjes së nënës së tij, inxhinieri Van Gogh ndalon së shituri veprat e xhaxhait të tij dhe zhvendoset nga Amsterdami në fshatin Laren, në një vilë që ai ka ndërtuar me një hapësirë të veçantë për të strehuar koleksionin e artit familjar (nga të cilat piktura nga Toulouse-Lautrec, Manet dhe Gauguin ishin gjithashtu pjesë). Në dhomën e tij të ngrënies, nga ana tjetër, ai ruan rreth njëzet kanavacë padyshim të domosdoshëm për të, duke përfshirë “The Potato Eaters” (1885), “The Sunflowers” (1889) dhe “The Yellow House” (1988). Kanavacja “Dega e bajames””do të përfundojë në dhomën e fëmijëve dhe Johani, njëri prej tyre, i rritur, deklaron i habitur që piktura nuk ishte dëmtuar kurrë nga jastëkët e tyre.

Inxhinieri do të vazhdojë në misionin e tij, i cili në vitin 1930 do të çojë në ekspozitën e madhe në Muzeun Stedelijk: 95 piktura, 150 vizatime dhe bojëra uji do të krijojnë një ngjarje të paharrueshme duke krijuar një lidhje të fortë midis muzeut qytetar dhe familjes Van Gogh, e cila, në vitin 1945, si falënderim për ruajtjen e koleksionit në një bunker gjatë luftës, ai do t’i japë atij portretin e “Agustine Roulet detta la Berceuse” pikturuar nga xhaxhai i tij Vincent në 1889.

Por në vitin 1960 inxhinieri përmes Fondacioni Vincent van Gogh më në fund do të arrijë një marrëveshje me shtetin holandez: huanë e përhershme të të gjithë koleksionit në këmbim të ndërtimit të një ndërtese muzeu që mund ta strehojë atë siç duhet. Projekti shumë i rëndësishëm i është besuar një prej arkitektëve më të rëndësishëm të momentit, Gerrit Rietveld, i cili do ta projektojë si një “pallat drite” në tokën e vënë në dispozicion nga Muzeu Stedelijk. Inxhinieri Vincent dhe tre djemtë e tij qëndrojnë në themel dhe janë dëshmitarë të lindjes së muzeut të ri, i cili përveç koleksionit të pikturave familjare do të strehojë edhe vizatime, letra, libra dhe sende në pronësi të piktorit. Më 3 qershor 1973 muzeu i Van Gogh u përurua përfundimisht dhe deri në vitin 1978, vitin e vdekjes së tij, inxhinieri Vincent Willem van Gogh e vizitonte atë çdo ditë. /Il Sole 24 ore/

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.