Nga Gazeta ‘Si’- Në gjysmën e parë të shekullit të njëzetë, Europa ishte rajoni më i militarizuar dhe më i dhunshëm në planet.
Në fillim të shekullit të njëzetë, ajo ishte bërë më pak e militarizuar dhe më pak e dhunshme, një model paqeje. Por, ndërsa europianët u përqendruan në ndërtimin e një të ardhmeje më të qetë, të tjerët po ringjallnin një të kaluar më të trazuar.
Në vitet e fundit, sfidat nga agresioni rus e deri te braktisja amerikane kanë zbuluar se sa e papërgatitur është një Europë e demilitarizuar për të përballuar politikën e vjetër të pushtetit.
Pushtimi i Krimesë dhe pjesëve të Donbasit nga Rusia në vitin 2014 dhe zgjedhja e Donald Trump si president i SHBA-së në vitin 2016 ishin thirrje zgjimi. Por pas një breshërie shqetësimesh, fuqitë kryesore të Europës u përmbysën dhe u kthyen në gjumë. Pushtimi në shkallë të plotë i pjesës tjetër të Ukrainës nga Moska, në vitin 2022, mori vëmendjen e tyre të plotë, duke çuar në rritje të shpenzimeve të mbrojtjes, ulje të cenueshmërisë dhe mbështetje të konsiderueshme për Kievin.
Por në terma absolutë, ndryshimet ishin ende të vogla, dhe ishin Shtetet e Bashkuara që vazhduan të mbanin përgjegjësinë kryesore për ndihmën ushtarake për Ukrainën, si dhe për sigurinë europiane në përgjithësi.
Pastaj erdhi fitorja e dytë zgjedhore e Trump. Rendi pas Luftës së Dytë Botërore u themelua mbi një marrëveshje qendrore: Shtetet e Bashkuara do të përdornin fuqinë e tyre të jashtëzakonshme për të siguruar të mira publike ndërkombëtare, të tilla si paqja, siguria dhe një sistem ekonomik global gjithnjë e më të hapur, dhe Europa, Japonia dhe aleatë të tjerë do të bashkoheshin me Uashingtonin në vend që të balanconin kundër tij. Edhe pse breza të tërë politikëbërësish amerikanë u përpoqën t’i bindnin anëtarët e tjerë të NATO-s të kontribuonin më shumë në mbrojtjen e tyre, ata e mbështetën marrëveshjen edhe kur këta partnerë refuzuan, sepse përfitimet e gjera që Shtetet e Bashkuara morën nga hegjemonia konsensuale i tejkalonin kostot dhe rreziqet e sigurimit të saj.

Administrata e dytë Trump nuk është më e bindur për këtë. Ajo ka ngritur shqetësime të vjetra në lidhje me ndarjen e barrës me një urgjencë të re dhe një antipati të re, duke u thënë hapur aleatëve të SHBA-së se duhet ta rinegociojnë marrëveshjen.
Për herë të parë në tre të katërtat e një shekulli, tani është një pyetje e hapur nëse Shtetet e Bashkuara do të vazhdojnë të mbajnë pjesën më të madhe të barrës së sigurimit të sigurisë europiane – dhe si do të reagonin anëtarët e tjerë të NATO-s nëse Uashingtoni do të ndalonte ta bënte këtë.
Duke pasur parasysh atë që ka ndodhur këtë pranverë, samiti i NATO-s i kësaj jave, në Hagë, ka të ngjarë të jetë një nga takimet më të rëndësishme në historinë e organizatës, sepse do të trajtojë se sa europianët janë të gatshëm të investojnë në sigurinë e tyre dhe për sa kohë dhe sa larg Shtetet e Bashkuara do të mbeten të përkushtuara ndaj ndërmarrjes së përbashkët.

Revolucioni i Trumpit
Europianët e dinin se partneriteti i ngushtë nën administratën Biden do të shndërrohej në një qasje më të ftohtë dhe më të distancuar pas kthimit të Trump në Shtëpinë e Bardhë, dhe ata u përgatitën për këtë.
Por edhe pesimistët u tronditën nga sa agresivisht ekipi i ri në Uashington i tronditi gjërat. Çështje pas çështjeje, ekipi i Trump dukej i vendosur të shkëputej rrënjësisht nga e kaluara, duke sjellë një qasje shumë të re (por njëkohësisht shumë të vjetër) ndaj politikës amerikane – një qasje që hodhi poshtë rendin ndërkombëtar liberal të pasluftës në favor të një kthimi në grabitjen e fuqive të mëdha të shekullit të nëntëmbëdhjetë. Gjatë rrugës, administrata e rimodeloi angazhimin e SHBA-së ndaj sigurisë europiane nga një partneritet i dobishëm reciprokisht në një lojë të kotë që mundësoi kalërimin e lirë pangopur në kurriz të amerikanëve.
Marrëdhënia midis anëtarëve të NATO-s nuk do të jetë kurrë më e njëjtë.
Në fillim të shkurtit, Sekretari i Mbrojtjes Pete Hegseth tha në një takim të NATO-s se “kthimi në kufijtë e Ukrainës para vitit 2014 është një objektiv jorealist”, duke sugjeruar që Ukraina do të duhej të lëshonte një sasi të konsiderueshme territori si pjesë e çdo zgjidhjeje dhe duke e bërë të qartë se Shtetet e Bashkuara nuk do të ndihmonin në sigurimin e vendit pasi të ishte arritur një e tillë.
Retorika dhe sjellja e Trump ishin aq të çuditshme, të kushtueshme dhe në dukje të paqëndrueshme saqë politikëbërësit në vendet e tjera ishin të ndarë se sa seriozisht t’i merrnin ato.

Politikat e sigurisë kombëtare dhe mbrojtjes së anëtarëve të NATO-s, për shembull, janë aq të ndërthurura sa një divorc i vërtetë transatlantik do të ishte i kushtueshëm dhe traumatik për të gjithë të përfshirët. Nëse europianët do t’i gjykonin Shtetet e Bashkuara si thelbësisht të pabesueshme, ata përfundimisht do të lëviznin për të ndërtuar armët e tyre dhe për të forcuar pengesën e tyre bërthamore, duke zvogëluar shitjet dhe ndikimin e armëve amerikane; për të zhvilluar sisteme të dyfishta në inteligjencën dhe projektimin e fuqisë, duke fituar kapacitetin për autonomi strategjike; dhe për të ristrukturuar linjat e tyre të furnizimit për të “zvogëluar rrezikun” e marrëdhënieve me Shtetet e Bashkuara, mënyra se si zyrtarët amerikanë po i ngacmojnë ata që të zvogëlojnë rrezikun e marrëdhënieve të tyre në rritje me Kinën.
Por e gjithë kjo do t’i dëmtonte qartë Shtetet e Bashkuara më shumë sesa t’i ndihmonte ato, kështu që udhëheqësit europianë nuk mund ta kuptonin pse Trump po shtynte përpara. A po tallej? A po bënte bllof? A ishte budalla? A ishte i çmendur? Analizimi i motivimeve të presidentit u bë loja e preferuar e kontinentit, sepse përgjigjja e përshtatshme ndaj tij do të varej nga interpretimi që preferohej.
Ndërsa pranvera kalonte, pamja u bë pak më e qartë, me preferencat e administratës së re të zbuluara nga sjellja e saj. Trump nuk tregoi asnjë shqetësim për normat, parimet, traditat apo interesat e vendeve të tjera, dhe dukej se nuk kishte asnjë strategji afatgjatë. Kishte vetëm përpjekjen e tij të improvizuar për përfitime të lehta afatshkurtra.
Aleatët e SHBA-së po e kuptojnë papritmas se bota është më realiste nga sa kishin supozuar.
Politikëbërësit europianë nuk e morën seriozisht kërcënimin e braktisjes amerikane në të kaluarën. Ata janë të vendosur të mos e bëjnë përsëri të njëjtin gabim. Edhe pse përpiqen të kapërcejnë krizën aktuale, ata po ndërmarrin hapa të vegjël për t’u mbrojtur – hapa që mund të çojnë në pasoja të mëdha në të ardhmen.
Vendimet e vogla që vendet europiane po marrin sot mbi prokurimin ushtarak, ndarjen e inteligjencës, financat, tregtinë dhe çështje të tjera mund ta vendosin kontinentin në një rrugë drejt aftësive të pavarura të fuqive të mëdha në të ardhmen. Një Europë e tillë nuk do të ishte më e detyruar të ndiqte Shtetet e Bashkuara dhe madje mund të dilte si një qendër graviteti, duke tërhequr vende të tjera që janë të ngopura me ngacmimet e Uashingtonit.

Rruga përpara
Aleatët e SHBA-së po e kuptojnë papritur se bota është më realiste nga sa kishin supozuar dhe se kontraktimi i sigurisë Uashingtonit i ka lënë ata të prekshëm dhe të margjinalizuar. Trump po zbulon se institucionet dhe procedurat e bashkëpunimit ndërkombëtar me rrënjë të thella janë më të vështira për t’u hedhur poshtë ose anashkaluar nga sa mendonte ai dhe se të veprosh vetëm mund të përfshijë kosto, si dhe përfitime. Mbetet e paqartë se sa e qëndrueshme është kjo situatë, apo nëse përfundimisht do të lëvizë me vendosmëri në një mënyrë apo në një tjetër.
Në skenarin më të mirë, europianët do të bashkohen me kalimin e kohës në një forcë efektive gjeopolitike dhe gjeoekonomike që është e vendosur, e sigurt në vetvete dhe e aftë.
Nëse Trump vazhdon në rrugën e tij aktuale dhe vendet europiane nuk arrijnë të bashkohen, varësia toksike e aleancës vetëm sa do të përkeqësohet.
Marrë me shkurtime nga Foreign Affairs/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.