Kur zhurmat e avionëve pushtuan Beogradin mëngjesin e 24 marsit të vitit 1999, të gjithë rrëmbyen çantat që i kishin bërë gati gjatë natës dhe vrapuan për në bodrume me familjet dhe fqinjët e tyre, në pritje të sulmeve ajrore të NATO-s.
Kjo ishte lufta e parë e NATO-s dhe objektivat e para ishin Beogradi, Prishtina dhe Podgorica në Mal të Zi dhe disa qytete të tjera të rëndësishme të ish-Jugosllavisë. Një ditë para, televizioni kombëtar njoftoi se Jugosllavia kishte shpallur gjendjen e jashtëzakonshme.
Presidenti i atëhershëm i Shteteve të Bashkuara, Bill Clinton, pasi kishte dhënë urdhër për këtë sulm, kishte doli në një deklaratë televizive, duke e treguar gjendjen në Kosovë dhe duke i përmendur arsyet e fillimit të bombardimit si mënyrë e vetme e përfundimit të luftës. Bombardimet zgjatën 78 ditë.
“Bashkëkombasit e mi amerikanë, sot forcat tona të armatosura u bashkuan me aleatët tanë të NATO-s në sulme ajrore kundër forcave serbe përgjegjëse për brutalitetin në Kosovë. Ne kemi vepruar me vendosmëri për disa arsye. Së pari, më lejoni t’ju shpjegoj se për çfarë po i përgjigjemi. Kosova është një provincë e Serbisë, në mes të Europës Juglindore dhe rreth 160 milje në lindje të Italisë. Kjo është më pak se distanca midis Uashingtonit dhe Nju Jorkut, dhe vetëm rreth 70 milje në veri të Greqisë. Njerëzit e saj janë kryesisht shqiptarë dhe kryesisht myslimanë. Në vitin 1989 kreu i Serbisë, Sllobodan Millosheviç, i njëjti lider i cili nisi luftërat në Bosnje dhe Kroaci dhe u zhvendos kundër Sllovenisë në dekadën e fundit, e hoqi Kosovën nga autonomia kushtetuese, duke mohuar kështu të drejtën e tyre për të folur gjuhën e tyre shkolla, formojnë jetën e tyre të përditshme. Për vite të tëra, populli i Kosoves luftoi në mënyrë paqësore për t’i rikthyer të drejtat e veta. Kur Presidenti Millosheviç i dërgoi trupat dhe policët për t’i shtypur, lufta u bë e dhunshme. Tani ushtria serbe ka filluar të lëvizë nga fshati në fshat, duke sulmuar civilët dhe duke i vënë flakën shtëpive të tyre. Ne kemi parë njerëz të pafajshëm që merren nga shtëpitë e tyre, të detyruar të bien në gjunjë dhe të mbuluar me plumba. Burrat kosovarë u morën nga familjet, etërit dhe djemtë së bashku, u rreshtuan dhe qëlluan me gjak të ftohtë. Kjo nuk është luftë në kuptimin tradicional. Është një sulm nga tanket dhe artileria për një popull shumë të pambrojtur, udhëheqësit e të cilit tashmë kanë rënë dakord për paqen”, do të deklaronte presidenti Klinton.
Mediat serbe, të kontrolluara gjerësisht nga Slobodan Millosheviç, reaguan me retorikë tipike propagandistike.
“Forcat ushtarake të Aleancës së Atlantikut të Veriut, në emër të separatistëve dhe terroristëve shqiptarë kanë shkelur brutalisht territorin e Jugosllavisë sovrane dhe po kërcënojnë jetën e qytetarëve të saj “, thuhej në një deklaratë të Ushtrisë Jugosllave, e cituar nga televizioni publik RTS.
Ishin goditur mbi 20 ndërtesa dhe se fushata ajrore po vazhdonte, por Beogradi këmbëngulte që gatishmëria operacionale dhe luftarake e ushtrisë serbe ishte në nivelin më të lartë të mundshëm.
Lajmi vazhdoi me një njoftim për shtyp nga njeriu i cili ishte në atë kohë ministri serb i informacioni dhe tani është presidenti i vendit, Aleksandar Vuçiç.
“Sulmi i tmerrshëm, subversiv dhe frikacak i ushtrisë së NATO-s në ndaj Jugosllavisë është dëshmi e politikave neo-naziste të SHBA-së. Serbia do të mbrohet kundër agresorit dhe do të mposhtë armikun ” shprehej ai
Plot 22 vite më parë NATO nisi fushatën ajrore kundër ish-Jugosllavisë për të detyruar Presidentin Millosheviç t’i jepte fund masakrave në Kosovë. Zyrtarët e aleancës veri-atlantike deklaruan në atë kohë se kjo ishte zgjidhja e vetme për të ndaluar spastrimin etnik dhe vrasjet masive ndaj shqiptarëve të Kosovës.
Marrëveshja e Rambujesë kishte qenë kryefjala e muajve të fundit. Presioni ndërkombëtar u rrit pas masakrës së janarit të vitit 1999, kur forcat serbe vranë 44 shqiptarë në fshatin Reçak.
Delegacioni i Kosovës, i udhëhequr nga drejtuesi i atëhershëm politik i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Hashim Thaçi, pranoi kushtet e marrëveshjes së propozuar, e cila u dha shqiptarëve të Kosovës një autonomi substanciale.
Avni Zogiani, gazetar i gazetës “Koha Ditore” në atë kohë, thotë se situata në Kosovë ishte aq e rëndë, sa shumicës së njerëzve të zakonshëm nuk u interesonte rezultati i bisedimeve të Rambujesë.
“Ajo që ata donin ishte fundi i luftës dhe një marrëveshje që do të përzinte forcat serbe” thotë Zogiani.
Megjithatë, Millosheviç nuk pranoi të nënshkruante marrëveshjen sepse nuk donte që forcat ndërkombëtare të vendoseshin në Jugosllavi. Në Serbi, gjendja shpirtërore e qytetarëve ishte e tmerrshme. Shumë pak e dinin për nisjen e bombardimeve, pasi i dërguari i SHBA-së, Richard Holbrooke u largua nga Beogradi pa arritur një marrëveshje me Millosheviçin.
Ndër mbështetësit më të vendosur të një intervenimi ushtarak në ish-Jugosllavi ishte kryeministri britanik Tony Blair, i cili në maj të vitit 1997 kishte zëvendësuar paraardhësin e tij konservativ John Major dhe kishte nisur një kthesë në politikën britanike ndaj Ballkanit. Blair ishte i mendimit se politika e nënshtrimit ndaj Millosheviçit kishte dështuar dhe se nuk duhej lejuar përsëritja e një “Bosnje të dytë”.
Duke deklaruar duhej të vepronte për t’i dhënë fund një krize humanitare, NATO vendosi të ndërhynte pa një mandat të Këshillit të Sigurimit të OKB. Serbët akuzuan aleancën se sulmet e saj lanë mijëra viktima, por u tërhoqën nga Kosova vetëm pas 87 ditë sulmesh të njëpasnjëshme.
Sulmet ndaj forcave serbe u ndërprenë më 10 qershor 1999, pasi një ditë më parë u nënshkrua Marrëveshja e Kumanovës, me Sllobodan Millosheviçin që pranoi t’i tërhiqte trupat nga Kosova. Serbët pranuan kushtet e NATO-s dhe filluan të tërhiqen, ditë në të cilën forcat ruse hynë në Prishtinë.
Nga bombardimet u vranë dhjetëra ushtarë, por dhe civilë serbë. Serbia ka vlerësuar se dëmet e sulmeve të NATO-s kanë qenë rreth 29,6 miliardë euro, por humbjet dhe pesha e luftës mbi shqiptarët ishte shumë më e madhe.
Mbi 1600 shqiptarë janë ende të zhdukur. Forcat serbe dëbuan me dhunë nga Kosova më shumë se 860.000 shqiptarë dhe vranë të gjithë ata që nuk pranuan të linin vendin e tyre. Më 12 qershor trupat ndërkombëtare u futën në Kosovë, duke ftuar shqiptarët të ktheheshin në shtëpitë e tyre, ditë që shënoi edhe hapin e parë drejt krijimit të një kombi Sovran dhe të pavarur.
Aleanca filloi ndërhyrjen e saj kundër vullnetit të Rusisë. Nëse Moska e shikonte NATO-n si një sfidë para vitit 1999, që nga ato ngjarje, Rusia e ka bërë të qartë se e sheh zgjerimin e aleancës si një kërcënim për sigurinë e saj kombëtare.
Për herë të parë që nga rënia e murit të Berlinit, në vitin 1999 Rusia vuri veton ndaj rezolutës së Këshillit të Sigurimit, duke i dërguar një mesazh perëndimit për të mos ndërhynte në luftën e Çeçenisë, e cila kishte nisur në të njëjtën kohë me atë në Kosovë.
Në retrospektivë, vetoja ruse ishte një pikë kthese në marrëdhëniet e Rusisë me Perëndimin. Ky ndryshim i politikave i hapi rrugën një Rusie më konfrontuese. Presidenti Putin ka takuar presidentin e Serbisë Aleksandër Vuçiq dhjetwra herë në 3 vitet e fundit. Fushata e NATO-s ndaloi një katastrofë humanitare, por la një marrëveshje të papërfunduar. Dhe, historia na tregon se punët e papërfunduara janë shpesh është një katalizator për një krizë të re.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
