Bimët dhe kallamishtet kanë mbirë ndërsa ujërat e Liqenit të Prespës së Vogël në kufirin shqiptaro-grek zvogëlohen dhe bukuria e tyre lë në hije një të vërtetë të dhimbshme: liqeni po zhduket ngadalë.
Liqeni dikur i pastër si kristal është shndërruar kryesisht në një gropë uji moçalore në këtë cep të Shqipërisë juglindore.
"Para disa vitesh ky ishte një liqen me ujë të pastër. Peshkimi ishte jeta jonë. Por sot nuk na ka mbetur asgjë. Liqeni ka vdekur", tha për AFP banori i zonës Enver Llomi, 68 vjeç.
Varkat e braktisura tani kanë ngecur në baltë ose janë kalbur në diell, në tokë të thatë.
Lopët kanë zëvendësuar peshqit dhe enden përreth pa u afruar shumë pranë ujit që tërhiqet.
Sipas ekspertëve, nga 450 hektarë të Liqenit të Prespës së Vogël në Shqipëri, të paktën 430 hektarë janë shndërruar në këneta ose janë tharë.
Për banorët, fillimi i fatkeqësisë daton në vitet 1970, kur autoritetet komuniste devijuan lumin Devoll për të vaditur arat përreth qytetit të afërt shqiptar të Korçës.
"Disa vite më parë, ne mund të kapnim deri në 10 kilogramë peshk në ditë dhe mund të përdornim ujin për të ujitur," tha Llomi për AFP.
Ndryshimet klimatike e kanë përkeqësuar problemin, thonë ekspertët. Rritja e temperaturave dhe dimrat gjithnjë e më të butë me pak reshje bore dhe mungesë reshjesh kanë dëmtuar liqenin.
"Nëse këtë vit dimri është i thatë do të jetë edhe më keq. Dhe nëse vera e ardhshme është gjithashtu e nxehtë dhe e thatë, gjithçka do të ketë mbaruar," tha roja i parkut Astrit Kodra.
Ambientalistët thonë se fati i liqenit duhet të shërbejë si një paralajmërim i tmerrshëm për pjesën tjetër të Ballkanit, një rajon i pasur me ujë, por ku menaxhimi i burimeve mungon kryesisht.
“Tharja e një liqeni do të ketë pasoja në liqenet fqinje të Prespës më të madhe dhe Ohrit”, tha Kodra.
Nivelet e ujit në Liqenin e Prespës së Madhe, një nga më të vjetrit në Evropë, që shtrihet në kufijtë e Shqipërisë, Greqisë dhe Maqedonisë së Veriut, janë gjithashtu në rënie të madhe, duke arritur nivelin e tyre më të ulët në dekada.
"Uji në liqenin në anën shqiptare është sot 10 metra më i ulët se niveli i tij në fund të viteve 1970," tha Vasil Male, menaxher i zonave të mbrojtura në Korçë.
Male thotë se shkaku kryesor është ndryshimi i klimës.
“Reduktimi i reshjeve është duke tharë burimet ujore dhe ka sjellë një rënie të nivelit të Liqenit të Prespës së Madhe me 54 centimetra vetëm në katër muajt e fundit”, tha eksperti mjedisor Llazi Stojan.
Nga ana greke situata është gjithashtu kritike.
Sipas të dhënave nga Rrjeti Kombëtar i Monitorimit të Ujërave të Liqeneve të Greqisë, “niveli i dy liqeneve, Prespës së Vogël dhe të Madhe, gushtin e kaluar ishte në pikën më të ulët që nga viti 2021”.
Në një raport të vitit 2022, NASA tha se imazhet satelitore treguan se Liqeni i Prespës së madhe kishte humbur 7 për qind të sipërfaqes së tij dhe gjysmën e vëllimit midis 1984 dhe 2020.
"Dhe nëse Prespa tkurret më tej, Liqeni jo më pak sublim i Ohrit, i vendosur vetëm 10 kilometra larg, mund të preket gjithashtu," paralajmëron Stojani.
Ekspertët në rajon megjithatë thonë se pak mund të bëhet nëse vendet që ndajnë liqenet nuk bashkëpunojnë për t'i shpëtuar ato.
“Duhet të ndërhyjmë, duhet të veprojmë bashkë sa nuk është vonë. Njerëzit dhe shkenca mund të gjejnë zgjidhje për të shpëtuar natyrën”, tha Kodra.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
