.png)
Susanna Tammaro- Në vitin 1958, Hannah Arendt, në prologun e Vita activa, dëshmon me njëfarë habie reagimet që shkaktoi lansimi i Sputnikut, sateliti i parë artificial që u dërgua me sukses në orbitë një vit më parë dhe që u përshëndet nga bota si “hapi i parë i çlirimit të njerëzve nga burgu tokësor”.
Arendt vë në dukje se, megjithëse të krishterët e kishin përshkruar tokën si një luginë lotësh, dhe disa filozofë kishin arritur ta konsideronin trupin si një burg për shpirtin, deri atëherë askush nuk e kishte konceptuar tokën si një burg. “Ne kemi hequr dorë nga Zoti, që ishte një At qiellor dhe, si baba, dialogonte me nënën Tokë”, shkruan Arendt me një vizion profetik, duke shtuar se “vetë dëshira për t’u arratisur nga burgu tokësor shfaqet në përpjekjen për të krijuar jetë në një provë për të prodhuar qenie njerëzore më të përparuara”.
Në këto shtatëdhjetë vjet, qielli është bërë tashmë një autostradë satelitësh ku mbi kokat tona rrotullohen më shumë se 7 mijë satelitë, përfshirë edhe ato që janë shndërruar në mbeturina hapësinore, aq shumë sa që, në netët e Shën Lorencit, bëhet e vështirë të dallosh yjet që bien nga rrëmujat e shenjave artificiale.
Çfarë do të thotë, për natyrën tonë njerëzore, një qiell plot me artefakte? Manjetika e lashtë e qiellit ka qenë gjithmonë të shkaktojë frikë, habi dhe pyetje që lindin nga këto ndjenja. Dhe pyetjet e njerëzve, që nga kohët e lashta, janë gjithmonë të njëjta: “Çfarë kuptimi ka e gjithë kjo pafundësi misterioze?”, “Dhe ditët e mia, çfarë kuptimi kanë?”. Kujtojmë vargjet e mrekullueshme të Leopardi-t në Këndimin natën e një bariut endacak në Azi:
“Çfarë bën ti, hënë, në qiell? Më thuaj, çfarë bën,
Hënë e heshtur?
Ngrihesh në mbrëmje, dhe shkon,
Duke vëzhguar shkretëtirat; pastaj pushon.
Ende nuk je ngopur
Me përsëritjen e shtegut të përjetshëm?”
Kafshët, edhe pse kanë një inteligjencë që po zbulojmë çdo ditë e më komplekse, nuk do të ishin kurrë në gjendje të bënin pyetje sepse jetojnë në vetëdijen e çastit dhe të gjitha pyetjet e tyre lidhen vetëm me mbijetesën dhe me atë që do të ndodhë së shpejti.
Fjala është ajo që na bën njerëz, dhe fjala ekziston pikërisht për t’u pyetur. Tani që fjala është zëvendësuar nga imazhet dhe kur ekziston, përmban vetëm përgjigje për pyetje të parëndësishme, ndoshta është koha të reflektojmë se sa kjo ka ndikuar në krizën shumë të thellë, kryesisht arsimore, të shoqërisë sonë perëndimore të bollshme.
Civilizimet mund të mbarojnë për shkak të luftërave, pushtimeve, krizave ekonomike dhe degradimit të zakoneve, por mund të mbarojnë edhe në mënyrë banale, siç po ndodh sot, nga një tepricë komoditeti.
Në vitet ’90 nuk ishte e nevojshme të ishe profet për të parashikuar katastrofën që po afrohej; mjaftonte të ishe një person me sy kritik që dinte të vëzhgonte realitetin. Që në 1995, në librin tim “Unë rrethi magjik”, kam parashikuar ardhjen e një “ujku” që, përmes dominimit të ekranëve televizivë, i trulloste fëmijët, duke i bërë të nënshtruar ndaj motit të tij: Një botë e pastër dhe e bindur, bark i plotë dhe mendje bosh.
Interneti ende nuk ishte i përhapur dhe shfaqeshin telefonat e mëdhenj fillestarë. Përshpejtimi i çmendur i tridhjetë viteve të fundit arriti të përmbushë planin e këtij ujku: varësi, shpërqendrim, manipulim, pasivitet, shoqëruar me mungesën totale të mendimit kritik. Numri shqetësues i Neet-ve , të rinjve që nuk studiojnë dhe nuk punojnë në vendin tonë, pasohet nga Rumania, që flet për përhapjen e apatisë depresive dhe shkatërruese që ka përthithur gjeneratat më të reja. Burgu i botës është shndërruar në burgun e dhomës, ku përmes hiper-lidhjes, të rinjtë krijojnë realitetin e tyre të një lirie artificiale.
E di mirë që nuk mund të përgjithësojmë. Ka shumë të rinj të shkëlqyer, plot energji dhe kurajo, por kur ndalon të bisedosh me ta, kupton shpejt se ata kanë pasur fatin të takojnë një të rritur, prind, mësues, profesor, mik, që i ka parë dhe i ka udhëhequr, duke u kujdesur me autoritet dhe vëmendje. Në këta të rinj, frustrimi kryesor është pikërisht të mos merren seriozisht, të ndjekin shkolla dhe fakultete që u lejojnë të ecin me motorët në ngadalësim dhe të përballen me një treg pune që nga fillimi është i poshtër, i shënuar nga punësimi i përkohshëm dhe stazhet falas, që i detyron të qëndrojnë në familje deri pas të tridhjetave apo të emigrojnë.
Në librin tim të vitit 2019, flisja për fëmijët-barishte. Ata janë ata që lehtësohen të rriten “si t’u vijë”, duke u besuar mençurisë së tyre të lindur. Fati i tyre, rritur me të prindër që i adhurojnë, pa rregulla, pa sfida, pa disfata dhe pa asnjë rezistencë ndaj stresit, edhe me tabletën në dorë që në lindje , është të përthithen nga virtualiteti.
Toka është vërtetë burgu për të cilin fliste Hannah Arendt, por ky është projekti i burgut tonë të brendshëm që na shikon të shtypur midis një qielli të zymtë dhe të heshtur dhe një toke armike që po rebelon ndaj arrogancës sonë. Të gjitha kulturat njerëzore, që nga lashtësia, kanë njohur Qiellin si At, Tokën si Nënë, dhe plotësinë e jetës si një dialog të vazhdueshëm mes nesh dhe këtyre dy realiteteve.
Ndjenjat e pafuqisë që dominojnë kohën tonë, përhapja e vizioneve katastrofike, nga të cilat ndihemi përgjegjës vetëm ne, na ndan nga kuptimi i jetës. Nihilizmi i errët dhe kokëfortë që mbizotëron sot na paraqet vetëm frustrimin e dështimit. Bota është asgjë, dhe ne jemi asgjë që endemi në një botë pa kuptim. Jemi bërë të verbër dhe të shurdhër ndaj këngës së madhe të jetës. Por kuptimi i jetës është gjithmonë aty, përpara syve tanë. Çdo mëngjes lind dielli dhe ajo forcë drite jep tonin për simfoninë e madhe të gjallesave. Ne jemi zhytur në këtë rrjedhë, të pezulluar përgjithmonë midis dritës dhe hijeve, midis lindjes dhe vdekjes, midis qiellit dhe tokës, midis zgjedhjes së errësirës ose përfshirjes në vitalitetin e ndritshëm që krijon gjithçka rreth nesh.
Ky kuptim nuk është tjetër veçse ajo dritë mistike që shfaqet në shikimin e fëmijëve kur lindin. Drita e habisë, drita e pafajësisë. Jo vetëm tek fëmijët, por edhe tek të vegjlit e çdo specieje dhe zogjtë që sapo dalin nga folja, duke parë rreth me çudinë e tyre.
Na duhet të kthehemi të flasim për të mirën, pra të mirën e etikës dhe jo për mirën e ngatërruar të moralistëve. Thelbi i etikës njerëzore ka qenë gjithmonë ai i Dekalogut: “Të kam vendosur para jetës dhe vdekjes. Zgjidh jetën”. Nëse ndihemi të burgosur, kjo ndjenjë shtypjeje lind nga zgjedhja e bërë prej shumë kohësh të vdekjes, nga etiketimi për një kohë shumë të gjatë si të mira, atyre gjërave që në fakt janë të këqija. Planeti ynë po kalon një krizë shumë të rëndë. Luftërat shpërthejnë si zjarre të nxitura nga era, çdo ditë dhjetëra mijëra të pafajshëm sakrifikohen në altarin e delirëve demonikë të pushtetit dhe parasë, tashmë të pakontrollueshëm.
Megjithatë, është vetë historia e tragjedive të kaluara që na tregon mundësitë e jashtëzakonshme të njeriut. Mendoj për Takashi Paolo Nagai, mjekun që mbijetoi nga bomba atomike në Nagasaki dhe humbjen e gruas së tij , e djegur e gjallë në atë flakë të tmerrshme, që jetoi për vite me sëmundjet si pasojë e bombës atomikës në një kasolle prej druri prej katër metra katrorësh, duke dëshmuar vazhdimisht zgjedhjen e dashurisë si rruga e vetme e shpëtimit.
Mendoj për Viktor Frankl, psikiatrin që mbijetoi Auschwitz-in dhe që në librin e tij të domosdoshëm “Në kërkim të kuptimit ” i ndan njerëzit në dy kategori të vetme: të mirët dhe të tjerët. Njerëzit e mirë, thotë ai, dallohen sepse kanë mbetur anständig, domethënë të drejtë dhe të besueshëm në dinjitetin e tyre njerëzor.
Në librin e tij, ai tregon për takimin me një grua të re në prag të vdekjes. “Jam mirënjohëse ndaj fatit që më goditi kaq rëndë”, i kishte pëshpëritur gjatë një vizite, “sepse në jetën time të mëparshme isha shumë e shfrenuar dhe nuk kisha asnjë ambicie shpirtërore” .
Në ditët e fundit, tregonte mjeku, ajo dukej si e transformuar. “Kjo pemë” i kishte thënë duke treguar një kalldrëm të lulezuar përtej dritares së infermierisë, “është shoqja ime e vetme në momentet e vetmisë, me të flas shpesh”.
I tronditur nga këto fjalë dhe i bindur se po fliste në delirim, Frankl e pyeti nëse pema i ishte përgjigjur. “Po”, ishte përgjigjur , ajo thotë : “Unë jam këtu. Unë jam jeta. Jeta e përtejme” .
Burimi: Corriere Della Sera
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
