A keni menduar ndonjëherë se janë lajmet dhe gazetarët ata që rrotullojnë botën?
Një hulumtim i fundit shoqëror tregon se perceptimet dhe mendimet tona mund të ndryshojnë shumë shpejtë kur dëgjojmë një informacion të përsëritur disa herë. Alison Holman, një psikologe në SHBA ishte duke punuar për një studim të zakonshëm mbi shëndetin mendor të qytetarëve, por pastaj ndodhi një tragjedi, ku në një garë vrapimi u vranë disa njerëz dhe disa të tjerë mbetën të gjymtyar. Ndërsa bota vajtoi tragjedinë, lajmet për një kohë të gjatë rikthenin filmimet nga ngjarja, duke ndikuar kështu në shëndetin mendor të 5000 njerëzve. Është e qartë se të qenit prezent fizikisht, në një aksident aq të madh mund të ndikojë shumë në shëndetin tuaj mendor. Kishte persona që ishin në afërsi të zonës, njëkohësisht pjesëmarrës në studim që e kishin përjetuar shumë ngjarjen, ndërsa një grup tjetër që e kishin parë skenën totalisht dhe kishin vijuar të shihnin lajmet për atë ç’ka ndodhi kishin përjetuar një stres të lartë akut.
“Ishte një moment i madh për ne. Por unë mendoj se njerëzit e nënvlerësojnë fuqinë e lajmit,” thotë Holman.
Rezulton se mbulimi i lajmeve është shumë më tepër sesa një burim i fakteve. Lajmet e shumta mund të vjedhin në nënndërgjegjen tonë dhe të përfshihen në jetën tonë në mënyra të habitshme. Mund të na bëjë që të llogarisim gabimisht të ardhurat tona, të krijojmë pikëpamjet tona për vendet e huaja dhe ndoshta të ndikojmë në shëndetin e popujve të tërë. Mund të rrisë rrezikun për të zhvilluar stresin pas traumatik, ankthin dhe depresionin. Tani ka dëshmi të reja që ndikimi emocional i mbulimit të lajmeve, madje mund të ndikojë në shëndetin tonë fizik duke rritur shanset për të pasur një sulm në zemër ose për të zhvilluar probleme shëndetësore vite më vonë.
Ekspertja tregon se është e rëndësishme që disa orë në ditë të qëndroni larg lajmeve. Sipas saj që kur nisën shenjat e një virusi të ri misterioz në Kinë, në fund të vitit të kaluar, lajmet dhe televizionet përsërisnin gjithnjë të njëjtat lajme dhe të njëjtin refren “mbërritja e virusit në vendin e tyre”. Holman shprhet se “lajmët e kanë sjellë virusin më parë tek ne”.
Ndikimi i fortë që kanë lajmet
Sipas ekspertëve një arsye pse lajmet ndikojnë kaq shumë tek ne është sepse në i kushtjmë shumë vëmendje të gjitha gjërave të këqija që na ndodhin përreth nesh. Në zhvillimin psikologjik kjo qasje ndodh sepse ne jemi mësuar që gjërat e vështira të na ndikojnë më shumë se sa gjërat e mira, e Holman tregon se kjo gjë ka ndodhur sepse njerëzit janë të udhëhequr më së shumti nga frika se sa nga motivimi. Lajmet aksidentalisht përhapin perceptimin tonë për realitetin dhe jo domosdoshmërish për mirë. Paragjykimi mund të jetë gjithashtu përgjegjës për faktin se lajmet rrallëherë janë një aferë fitimprurëse. Kur një faqe në internet City Reporter, me qendër në Rusi vendosi të raportojë ekskluzivisht lajme të mira për një ditë në 2014, ata humbën dy të tretat e leximit të tyre. Siç e tha shkrimtari Arthur C Clarke, nëse do të vazhdohej kështu gazetat do të ishin jashtëzakonisht të shurdhëta.
A mundet që kjo dozë shtesë e negativitetit të formojë bindjet tona?
Shkencëtarët e kanë ditur për dekada që publiku i gjerë priren të ketë një perspektivë vazhdimisht të zymtë, kur bëhet fjalë për perspektivat ekonomike të kombit të tyre. Ekspertja shprehet se pamja se e ardhmja është gjithmonë më e keqe është plotësisht e gabuar. Është gjithashtu e dëmshme. Nëse njerëzit mendojnë se nuk do të kenë punë ose para në pesë vjet, ata nuk do të investojnë dhe kjo është e dëmshme për ekonominë. Duke marrë parasysh ekstremin, pesimizmi ynë kolektiv mund të bëhet një profeci vetë-përmbushës dhe ka disa prova që lajmi mund të jetë pjesërisht përgjegjës.
Për shembull, një studim i vitit 2003 zbuloi se lajmet ekonomike ishin më shpesh negative sesa pozitive dhe se ky mbulim ishte një parashikues domethënës i pritjeve të njerëzve. Kjo përputhet me hulumtime të tjera, përfshirë një studim në Hollandë i cili zbuloi se raportimi për ekonominë ishte shpesh jashtë hapit me ngjarjet aktuale ekonomike. Ky negativitet i qëndrueshëm çoi perceptimet e publikut të gjerë larg nga ato që sugjerojnë shënuesit aktual të shëndetit të ekonomisë. Kohët e fundit, autorët e një punimi madje shkuan deri aty sa të argumentojnë se mbulimi i mediave amplifikon periudhat e rritjes ose tkurrjes së zgjatur ekonomike.
Merrni turizmin global. Siç mund ta prisni, njerëzit zakonisht nuk duan të shkojnë me pushime, ku ka paqëndrueshmëri politike, luftë ose rrezik të lartë të terrorizmit. Në disa raste, lajmet janë një burim i këshillave të drejtpërdrejta për këto çështje që përcjellin udhëzimet e qeverisë për të thënë, të kthehen në shtëpi mes një pandemie globale. Por edhe kur nuk ka ndonjë linje zyrtare për të qëndruar larg ose nevoja racionale për të, mund të na ndikojë përmes paragjykimeve dhe të metave nën ndërgjegjen e të menduarit tonë.
Në një studim tjetër, kur shkencëtarët u paraqitën pjesëmarrësve me histori lajmesh që përmbajnë deklarata ekuivalente, por të shprehura ndryshe, për paqëndrueshmëri politike ose incidente terroriste, ata ishin në gjendje të manipulonin perceptimin e tyre se sa i rrezikshëm ishte ai vend. Për shembull, të thuash se një sulm terrorist ishte shkaktuar nga “al-Kaeda dhe grupet radikale islamike të lidhura” ishte dukshëm më shqetësuese sesa të thuash “Grupi rebelues vendas” edhe pse të dy kanë të njëjtin kuptim.
Ndonjëherë, këto ndikime delikate mund të sjellin pasoja jete ose vdekjeje.
Çuditërisht perceptimi publik për prevalencën e një kanceri pasqyrohet ngushtë nga fondet federale për kërkime në shkaqet dhe trajtimin e tij. Jensen dhe kolegët e tij sugjerojnë që mbulimi i lajmeve mund të jetë duke formuar perceptimin e publikut, i cili, nga ana tjetër, mund të ndikojë në shpërndarjen e burimeve qeveritare. Më në fund, ka dëshmi në rritje që lajmet madje mund të depërtojnë në ëndrrat tona. Midis bllokimeve të tanishme globale, një numër i madh i njerëzve në mënyrë anekdotike, të paktën po raportojnë ëndrra të cilat janë jashtëzakonisht të gjalla dhe të frikshme. Një shpjegim është se këto “ëndrra pandemike” janë rezultat i imagjinatës sonë, pasi miliona njerëz janë mbyllur kryesisht nga bota e jashtme. Një tjetër zhvillim është se ne jemi duke kujtuar ëndrrat tona më mirë se zakonisht, sepse jemi zgjuar me ankth në mes të gjumit.
Por ata gjithashtu mund të jenë në mënyrën sesi shpërthimi i një fenomeni është duke u portretizuar nga lajmet. Hulumtimet kanë treguar që sulmet e 11 shtatorit kanë ndikuar edhe tek ëndrrat e njerëzve. Kishte një lidhje të fortë midis ndryshimeve të ëndrrave dhe ekspozimit ndaj ngjarjeve në televizion.
“Ky nuk ishte rasti për t’i dëgjuar ata në radio, ose për të biseduar me miqtë dhe të afërmit në lidhje me ta. Unë mendoj se ajo që tregon vërtet është se është shkaktuar duke parë imazhe të vdekjes ato janë traumatike “, thotë Ruth Propper, një psikolog në Universitetin Shtetëror Montclair, Neë Jersey, i cili drejtoi studimin.
Pse ngjarjet që u ndodhin të huajve, ndonjëherë me mijëra milje larg, na ndikojnë kaq shumë?
Holman ka disa ide, njëra prej të cilave është që ideologjia që qarkullon në media është e gabuar. Ajo shpjegon se ndonjëherë lajmet janë në prapavijë. Sipas saj, në lajmet e ndryshe që raportohen në televizion apo në rrjetet sociale më së shumti njerëzit përqendrohen tek pamjet se sa tek vetë lajmi.”Ju keni marrë këtë shirit të imazheve duke u sjellë në trurin tuaj e më pas vetëm e përsërisni e përsërisni. Ajo që ne po shohim nuk është një film horror që është i rremë. Ne po shohim gjëra në jetën reale dhe unë dyshoj se këto nuk kanë ndikim tek dikush,” shtoi Holman.
Ndikimi i fortë që kanë lajmet
Sipas ekspertëve një arsye pse lajmet ndikojnë kaq shumë tek ne është sepse në i kushtjmë shumë vëmendje të gjitha gjërave të këqija që na ndodhin përreth nesh. Në zhvillimin psikologjik kjo qasje ndodh sepse ne jemi mësuar që gjërat e vështira të na ndikojnë më shumë se sa gjërat e mira, e Holman tregon se kjo gjë ka ndodhur sepse njerëzit janë të udhëhequr më së shumti nga frika se sa nga motivimi. Lajmet aksidentalisht përhapin perceptimin tonë për realitetin dhe jo domosdoshmërish për mirë. Paragjykimi mund të jetë gjithashtu përgjegjës për faktin se lajmet rrallëherë janë një aferë fitimprurëse. Kur një faqe në internet City Reporter, me qendër në Rusi vendosi të raportojë ekskluzivisht lajme të mira për një ditë në 2014, ata humbën dy të tretat e leximit të tyre. Siç e tha shkrimtari Arthur C Clarke, nëse do të vazhdohej kështu gazetat do të ishin jashtëzakonisht të shurdhëta.
A mundet që kjo dozë shtesë e negativitetit të formojë bindjet tona?
Shkencëtarët e kanë ditur për dekada që publiku i gjerë priren të ketë një perspektivë vazhdimisht të zymtë, kur bëhet fjalë për perspektivat ekonomike të kombit të tyre. Ekspertja shprehet se pamja se e ardhmja është gjithmonë më e keqe është plotësisht e gabuar. Është gjithashtu e dëmshme. Nëse njerëzit mendojnë se nuk do të kenë punë ose para në pesë vjet, ata nuk do të investojnë dhe kjo është e dëmshme për ekonominë. Duke marrë parasysh ekstremin, pesimizmi ynë kolektiv mund të bëhet një profeci vetë-përmbushës dhe ka disa prova që lajmi mund të jetë pjesërisht përgjegjës.
Për shembull, një studim i vitit 2003 zbuloi se lajmet ekonomike ishin më shpesh negative sesa pozitive dhe se ky mbulim ishte një parashikues domethënës i pritjeve të njerëzve. Kjo përputhet me hulumtime të tjera, përfshirë një studim në Hollandë i cili zbuloi se raportimi për ekonominë ishte shpesh jashtë hapit me ngjarjet aktuale ekonomike. Ky negativitet i qëndrueshëm çoi perceptimet e publikut të gjerë larg nga ato që sugjerojnë shënuesit aktual të shëndetit të ekonomisë. Kohët e fundit, autorët e një punimi madje shkuan deri aty sa të argumentojnë se mbulimi i mediave amplifikon periudhat e rritjes ose tkurrjes së zgjatur ekonomike.
Merrni turizmin global. Siç mund ta prisni, njerëzit zakonisht nuk duan të shkojnë me pushime, ku ka paqëndrueshmëri politike, luftë ose rrezik të lartë të terrorizmit. Në disa raste, lajmet janë një burim i këshillave të drejtpërdrejta për këto çështje që përcjellin udhëzimet e qeverisë për të thënë, të kthehen në shtëpi mes një pandemie globale. Por edhe kur nuk ka ndonjë linje zyrtare për të qëndruar larg ose nevoja racionale për të, mund të na ndikojë përmes paragjykimeve dhe të metave nën ndërgjegjen e të menduarit tonë./Burimi BBC. Përshtati në shqip Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
