Kush është Ali Khamenei, Lideri Suprem (rastësisht) i Iranit, që hapi dyert e pushtetit për Gardën Revolucionare

Gazeta Si – “Ishte një surprizë” kur Ali Khamenei u bë Lider Suprem i Iranit më 6 gusht 1989, pas vdekjes së themeluesit të Republikës Islamike Ruhollah Khomeini, tregon Gary Sick, i cili ishte negociatori kryesor i Shtëpisë së Bardhë gjatë krizës së pengjeve në vitin 1979.

“Ai ishte një zyrtar i lartë në Këshillin e Komandës së Revolucionit, në qeverinë revolucionare të Iranit dhe kishte zënë një sërë rolesh kyçe, duke përfshirë atë të zëvendësministrit të Mbrojtjes, por ai kurrë nuk ishte konsideruar si një nga ata që bënë revolucionin apo një prej liderëve. Ai ishte një njeri fetar, por shumë klerikë të rangut të lartë nuk e konsideruan të kualifikuar për presidencën ose për të zëvendësuar Khomeinin”, shpjegon Sick, i cili tani është 89 vjeç, katër vjet më i madh se lideri aktual iranian, krahu i djathtë i të cilit është pjesërisht. i paralizuar pas një sulmi në vitin 1981 si dhe i mbijetoi kancerit në vitin 2014.

Megjithatë, Khamenei ishte president për dy mandate, duke filluar nga viti 1981, dhe në vitin 1989 ai u bë Udhëheqës Suprem me një ndryshim në Kushtetutë. “Dhe ata menjëherë e quajtën atë Ajatollah, edhe pse ai nuk ishte fare i tillë”.

Ai ishte një hoxhatoleslam, një klerik i rangut më të ulët (kritikët ndër vite e kanë tallur atë me pseudonimin “Shish Kelaseh”, që do të thotë “gjashtë vjet shkollë”).

Mbështetja e Hashemi Rafsanjanit, i cili në vitin 1989 ishte kreu i Parlamentit, ishte thelbësore për ngritjen e tij.

Ai prodhoi një dokument, ku deklaronte se shprehte vullnetin e të ndjerit Khomeini që Khamenei të ishte pasardhësi i tij.

Rafsanjani mendonte se mund ta përdorte Khamenein për të mbajtur pushtetin e vërtetë (dhe ishte president deri në vitin 1997), por marrëdhëniet u përkeqësuan (Khamenei dhe aleatët e tij gradualisht e zvogëluan atë, duke e etiketuar një “kapitalist” dhe “përkrahës të Islamit Amerikan”).

Khamenei ishte në gjendje të ruante pushtetin (dhe “flakën” e revolucionit islamik), pavarësisht se nuk kishte karizmën e Khomeinit, falë aleancës me konservatorët dhe Pasdaran-ët (Garda ose Rojet Revolucionare).

“Kur mori pushtetin në vitin 1989, ai hapi derën e Pasdaranit në fushën ekonomike dhe politike, mbi të gjitha për t’iu kundërvënë lëvizjes reformiste”, shpjegon Mohsen Sazegara, i cili në moshën 24-vjeçare u kthye në Teheran nga mërgimi me Ajatollah Khomeinin dhe themeloi për të ktë njësi ushtarake, e cila i përgjigjet drejtpërdrejt Udhëheqësit Suprem.

Sazegara, i cili jeton në Amerikë që nga viti 2003, u bë reformist dhe u përplas me Khamenein, por përfundoi në burg.

Që atëherë Udhëheqësi dhe Pasdaran-ët kanë mbështetur njëri-tjetrin. “Dhe në këtë rrugë Khamenei e transformoi Iranin në atë lloj diktature që vetëm Shahu mund ta kishte ëndërruar”, – thotë Sick.

Udhëheqësi suprem aktual është një figurë komplekse, sipas Mehdi Khalaji, një teolog që studioi në Kum, më pas u transferua në Amerikë. “Si i ri vishte rroba të rastësishme, fliste për dashurinë e tij për letërsinë, kompozonte poezi. Dhe si lider ai tregoi atë që ai e quajti ‘fleksibilitet heroik’, për shembull duke pranuar marrëveshjen bërthamore me Perëndimin në vitin 2015, në një kohë kur pa një rrezik për kohezionin social. Ai lejoi ngritjen e liderëve relativisht të moderuar si Khatami apo Rouhani, kur mendonte se ata mund të forconin stabilitetin kombëtar”.

Revolucioni islamik u krye para së gjithash brenda Islamit, duke thithur vlerat e protestave rinore të viteve 60-70, duke sulmuar klerin tradicionalist shiit të frikësuar nga çdo përfshirje në betejat politike dhe duke ftuar iranianët të rebelohen, edhe pse atëherë ai i udhëhoqi ata t’i nënshtroheshin autoritetit të “burimeve të imitimit” shiit – siç vëren Alberto Zanconato në biografinë e tij të Khomeinit – dhe pretendonte se duhet të kishte një jurist islam në krye të shoqërisë, sipas doktrinës së “velayat-e-fakih”.

I vendosur për të mbrojtur mbijetesën e Republikës Islamike, Khamenei u përplas gjatë viteve me figura të tjera të cilët – brenda të njëjtit regjim – besonin se reformat ishin të nevojshme për të njëjtën mbijetesë.

Dhe i nderuari Ayatollah Hossein Ali Montazeri, nga arresti shtëpiak, akuzoi liderin suprem se ka kryer “mëkate të rënda, duke përdorur forcën kundër të pafajshmëve” dhe duke mohuar paanshmërinë dhe drejtësinë e nevojshme për ata që qeverisin si interpretues të vullnetit hyjnor.

Për më tepër, regjimi nuk i ka dhënë fund pabarazisë siç ishte premtuar. Kostoja e lartë e jetesës, korrupsioni i elitës dhe shpenzimet publike në luftërat në Siri dhe Jemen kanë shtyrë gjithashtu “mostazafinët” (të varfrit e provincave, konservatorë dhe të devotshëm), për vite me radhë të nxjerrin rrugëve popullin kundër regjimit Khomeinist dhe gjithë politikanëve (përfshirë vetë Udhëheqësin Suprem (“vdekje diktatorit”), me institucionet e pazgjedhura si Pasdaran dhe fondacionet fetare.

Çfarë do të ndodhë kur Khamenei t’ia kalojë pishtarin një pasuesi? Nëse është Mojtaba, i preferuari mes gjashtë fëmijëve të tij (i akuzuar nga kritikët për mbajtjen e pasurisë jashtë vendit), mund të jetë fillimi i një monarkie të trashëguar.

Mojtaba, këshilltari i afërt i babait të tij, nuk mban fjalime, nuk ka asnjë rol publik dhe nuk është zgjedhur asnjëherë. Ai ka kualifikime fetare, por nuk është ajatollah.

Kleriku dhe kandidati presidencial, Mehdi Karroubi në vitin 2005 ishte i pari që e akuzoi atë për mashtrimin që çoi në fitoren e Mahmud Ahmadinexhad.

Dhe tashmë në protestat e 2009-ës një nga sloganet e kishte në shënjestër: “Mojtaba, shpresojmë të vdisni dhe të mos bëheni Lider Suprem”.

Përshtati: Gazeta “Si”