.png)
Nga Daniel Serwer*– “Shtetet e Bashkuara mbeten të përkushtuara ndaj Marrëveshjes së Paqes së Dejtonit dhe qëllimit të një Bosnje-Hercegovine demokratike, paqësore dhe të begatë.
Gjatë disa viteve të fundit, Bosnja dhe Hercegovina u përball me një krizë të zgjatur dhe destabilizuese politike.
Shtetet e Bashkuara ndërmorën një hap përpara dhe udhëhoqën veprime diplomatike për të çaktivizuar këtë situatë. Gjatë disa muajve të fundit, ne kemi punuar me qëllim dhe diskrecion për të siguruar çtensionimin dhe për të krijuar hapësirë për një stabilitet më të madh në Bosnjë dhe Hercegovinë.
Në këtë kontekst, ne mirëpritëm hapat e ndërmarrë nga Asambleja Kombëtare e Republikës Srpska më 18 tetor për të ndërmarrë veprime legjislative që e vendosën Bosnjën dhe Hercegovinën në një bazë më të qëndrueshme.
Në përgjigje të këtyre veprimeve pozitive, ne hoqëm sanksionet e SHBA-së ndaj zyrtarëve të Republikës Srpska si një masë reaguese për të çaktivizuar krizën dhe për të promovuar stabilitetin.“
E gjej këtë deklaratë të çuditshme dhe shqetësuese!
Mundësi, jo krizë
Së pari, kjo sugjeron që Bosnja ka qenë në një krizë. Nga perspektiva ime, Bosnja ishte në një moment mundësie, jo krize. Mundësia ishte të çlirohej nga Milorad Dodiku dhe miqtë e tij. Ata e kanë shfrytëzuar vendin për përfitime private dhe kanë kërcënuar vazhdimisht sovranitetin dhe integritetin e tij territorial. Por Departamenti i Shtetit mendoi se duhej të paguante një çmim për dorëheqjen e tij nga presidenca e Republikës Sërpska dhe anulimin e legjislacionit që Përfaqësuesi i Lartë e kishte anuluar tashmë.
Çmimi ishte i lartë: tërheqja e sanksioneve të vendosura ndaj dhjetëra njerëzve. Askush nuk i ka kthyer paratë e fituara në mënyrë të paligjshme ose nuk ka shprehur keqardhje për mohimet e gjenocidit, si dhe krimeve të tjera të luftës. Pa përmendur kërcënimet e shumta për t’u shkëputur nga Bosnja dhe Hercegovina.
Lehtësimi i sanksioneve nuk ka gjasa të promovojë stabilitetin, gjë që nuk është në interes të njerëzve të cilëve u janë hequr sanksionet. Ata tani mund të vazhdojnë të përdorin pasurinë e tyre për të fuqizuar politikanët që kundërshtojnë marrëveshjet e Dejtonit dhe të ardhmen evropiane të Bosnjës.
Ndërtimi i kombit varet nga kush e bën atë
Së dyti, deklarata se SHBA-të nuk po ndjekin më “ndërtimin e kombit ose ndërhyrjen ndërkombëtare me dorë të rëndë” është e pavërtetë.
Ndërtimi i kombit është pikërisht ajo që Trump po propozon në Gaza.
Atje ai ka propozuar një kopje të ndërhyrjeve të viteve 1990, megjithëse me myslimanët nën mbikëqyrjen amerikane në vend të trupave amerikane. Ndërhyrja ndërkombëtare që Trump po ndjek në Venezuelë është padyshim e rëndë. Ai tani ka propozuar edhe ndërhyrje ushtarake në Nigeri.
Alternativa e propozuar është e qartë: zgjidhje lokale të udhëhequra nga përfaqësuesit e tre popujve përbërës të Bosnjës. Edhe unë mendoj se zgjidhja duhet të jetë lokale, por çështja është se kush do ulet në tryezë. “Përfaqësuesit e tre popujve përbërës” është një formulë për ta vënë zgjidhjen në duart e nacionalistëve etnikë. Ata na kanë dhënë dy dekada stanjacioni.
Udhëheqësit e partive kryesore etnike nacionaliste janë të përgatitur, nëse lihen në mëshirë të fatit, ta ndajnë Bosnjën.
Ata nuk do të bien dakord të zbatojnë marrëveshjet e Dejtonit. Ata do të preferonin të krijonin dy “entitete” të tjera përveç Republikës Serbe. Njëri do të ishte një entitet kroat, i njohur gjatë luftës së viteve 1990 si Herceg-Bosna. Tjetri do të ishte një entitet mysliman, i parashikuar gjatë luftës si “Kopshti i Gjelbër”.
Pse duhet të shpëtohet Bosnja
Ne ishim të përkushtuar atëherë për të ndërtuar një demokraci shumëetnike. Çdo gjë më pak do të kishte paraqitur një model të pafat për botën pas Luftës së Ftohtë. Gjithashtu do të kishte përjetësuar krimet e luftës.
Administrata Trump është etno-nacionaliste (supremaciste e bardhë), kështu që nuk e ndan këtë qëllim. As nuk është e përkushtuar ndaj demokracisë, brenda apo jashtë vendit.
Ne gjithashtu në vitet 1990 donim të parandalonim shfaqjen e një “Republike Islamike të mbetur që do të ishte një platformë për terrorizmin iranian në Europë”. Iranianët nuk janë më një kërcënim aq i madh sa ishin 30 vjet më parë. Por terrorizmi në Shtetet e Bashkuara është një realitet që nuk kishte ndodhur ende atëherë. Boshnjakët me të cilët jam miqësorë duan të gjithë ta çojnë vendin drejt perëndimit dhe në Bashkimin Europian. Por një segment i madh i boshnjakëve do të kundërshtonte nëse kroatët dhe serbët do të arrinin ta zvogëlonin vendin në një të tretën (ose më pak) të territorit të tij aktual, me vetëm myslimanë si qytetarë. Disa ekstremistë do të lëvizin në drejtimin terrorist.
Ekziston një shpëtim i mundshëm. Njerëzit në Zagreb dhe Beograd mund ta kuptojnë se një shtet islamik në kufijtë e tyre është shumë i padëshirueshëm. Ata mund të arrijnë në përfundimin, siç bëri Presidenti Tuxhman në vitet 1990, por jo Presidenti Millosheviç, se mbajtja e Bosnjës së plotë është në interesin e tyre. Por unë nuk po mbaj frymën për këtë lloj racionaliteti.
Do të ishte shumë më mirë nëse amerikanët do ta kuptonin gabimin e rrezikimit të shpërbërjes së shtetit boshnjak.
Marrë nga Peacefare.net/Përshtati Gazeta Si
*Shënim: Daniel Serwer është një ekspert amerikan për çështje të Ballkanit, paqes dhe diplomacisë ndërkombëtare, i njohur për rolin e tij në proceset e paqes në ish-Jugosllavi gjatë viteve ’90 dhe për analizat e tij mbi zhvillimet në Ballkanin Perëndimor.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
