“Dëshiroj të shkoj në shtëpi dhe të shoh ditën e kthimit tim”. Fjalët, në disa mënyra të pashpjegueshme, me të cilat Uliksi, në Odise, “përçmon përjetësinë” që i ofroi Kalipso teksa do të këndonte epilogun e kthimit të Uliksit në atdheun e Monteverdit, janë më të largëta nga ideja e heroit, eksplorues endacak që nga Dante e këndej që triumfon në letërsi dhe në të gjitha artet.
Udhëtari metafizik, në Komedinë Hyjnore, është i shtyrë “nga kurioziteti për të ditur dhe dëshira për gjëra të reja” dhe i shtyn shokët e tij në “fluturim të çmendur”, ose që, sipas Tennyson, nuk mund “të ndihmojë, por të udhëtojë”, por ndryshe është Uliksi i Odisesë.
Frymëzuar sa nga dinakëria e njohur e heroit të gënjeshtrës, aq edhe nga profecia e famshme e Tiresias, i cili në kantonin e njëmbëdhjetë, synon të pengojë Uliksin nga vdekja më e frikshme se “në detin e padepërtueshëm”. Ai jep një vështrim, në mënyrë të paqartë, të një udhëtimi tjetër pas kthimit të shumëpritur në Itakë. Në këtë libër shfaqen Uliks të njëpasnjëshëm dhe të ndryshëm nga ai i Homerit.
Në librin e saj të vogël e të çmuar, Maria Grazia Ciani, tashmë një përkthyese madhështore e poemës tregon Uliksin e saj, Uliksët e tjerë, sipas të gjitha gjasave Uliksin e vërtetë të Odisesë: hero-njeri, ose njeriu-heroi, ose ndoshta heroi që dëshiron të bëhet burrë (jo për t’u habitur, fjala e parë e vargut të parë të Odisesë është pikërisht anér, “burrë”); Uliksi që konsumon jetën e tij, në Ogigji, me mall për kthimin e tij, i cili mbetet me Circen vetëm se ngopet “nga ushqimi, vera dhe seksi” dhe që i lidhur në direkun e anijes së tij, nuk e lë veten të joshet nga kënga e parezistueshme e Sirenave.
Odisea, më shumë se çdo gjë tjetër, është poema e nostalgjisë: e Itakës, e Uliksit, e Telemakut, e Penelopës, e Laertit, e Antikleas, por edhe e së kaluarës së lavdishme dhe e kohës së heronjve, siç tregoi hakmarrja e tmerrshme mbi kërkuesit, në kanton e fundit, në të cilën armët prej bronzi të Uliksit “shkëlqejnë në diell” në shkëlqimin e tyre kërcënues dhe e bëjnë atë të kthehet, për një çast, me të vërtetë “shkatërruesi i qyteteve” që kishte qenë në Iliadë.
Megjithatë, Uliksi i vërtetë, siç nënvizon Ciani me prozën e saj të qartë dhe magnetike, nuk është një luftëtar i jashtëzakonshëm, ai nuk është një udhëtar përveçse përkundër vetvetes dhe nuk aspiron aspak sublimen: zemra e Odisesë është, përkundrazi, kthimi në “botën e vogël antike” të Itakës, simbolizuar nga bariu i derrave Eumeus dhe nga shërbëtori besnik Philius, nga qeni Argos, i cili e njeh zotërinë e tij kur e sheh, pas njëzet vjetësh dhe vdes sapo e njeh atë, ose nga shtrati martesor i ankoruar në tokë përmes të cilit Uliksi dhe Penelopa do të njohin njëri-tjetrin. Është kujtimi i fëmijës që, duke ndjekur të atin mes pemëve të kopshtit të tyre, e pyeti për emrin e secilës bimë (“mes tyre shkuam dhe ti më tregove emrat e të gjithëve”): ndërsa babai dhe djali humbasin mes rreshtave, gjë që gjen shprehjen “esenca e vërtetë dhe e thellë e njeriut të Itakës, i djalit të Laertit: Uliksi”.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
