.png)
Gazeta Si – Të shtunën në mbrëmje në Tel Aviv të Izraelit, 150,000 njerëz morën pjesë në një tubim për të përkujtuar Yitzhak Rabin, ish-kryeministrin izraelit, i cili nisi procesin e paqes me palestinezët dhe u vra nga një ekstremist hebre 30 vjet më parë, më 4 nëntor 1995.
Protestuesit u mblodhën në Sheshin Rabin, në qendër të qytetit: përpara se të merrte emrin e tij, sheshi quhej Sheshi i Mbretërve të Izraelit dhe ishte vendi ku Rabin mbajti tubimin e tij të fundit politik në favor të paqes.
Revista amerikane “The New Yorker” e quajti atë ndaj Rabinit “një nga vrasjet politike më efektive në histori”.
Në të vërtetë, vrasësi i tij, ekstremisti Yigal Amir, i arriti të gjitha objektivat e tij: brenda një kohe të shkurtër, procesi i paqes me palestinezët u shemb dhe e djathta fetare fitoi gjithnjë e më shumë ndikim.
Shumë nga figurat që tani luajnë një rol qendror në politikën izraelite dhe luftën në Rripin e Gazës, luajtën gjithashtu një rol në ngjarjet që çuan në vrasjen e Rabinit, përfshirë kryeministrin Benjamin Netanjahu.
Edhe pse sot njihet më së miri për nisjen e procesit të paqes me palestinezët dhe për foton historike të tij duke shtrënguar duart me Yasser Arafatin, udhëheqësin e Organizatës për Çlirimin e Palestinës, Yitzhak Rabin ishte para së gjithash një ushtar.
Në vitin 1948, ai shërbeu si oficer i ushtrisë izraelite në luftën që çoi në krijimin e shtetit të Izraelit, një luftë që për qindra mijëra palestinezë përkoi me “Nakba”-në (arabisht “katastrofë”), dëbimin e detyruar dhe të dhunshëm nga tokat e tyre.
Vetë Rabini mori pjesë në “Nakba” dhe, ndër të tjera, urdhëroi dëbimin e mbi 50,000 palestinezëve nga qytetet e Lydda-s dhe Ramle-s: qindra civilë u vranë nga ushtria izraelite dhe qindra të tjerë vdiqën nga uria ose etja, ndërsa përpiqeshin të arrinin në Jordani në këmbë në kulmin e verës.
Rabini ishte Shefi i Shtabit të Forcave të Armatosura Izraelite kur filloi Lufta Gjashtëditore në vitin 1967, e quajtur kështu, sepse vetëm në gjashtë ditë Izraeli shpartalloi ushtritë e vendeve fqinje arabe dhe pushtoi territor të konsiderueshëm, duke përfshirë Bregun Perëndimor dhe Rripin e Gazës. Kjo fitore e bëri Rabinin një hero kombëtar në sytë e izraelitëve.
Pasi doli në pension nga ushtria, Rabin mbajti disa role të larta politike. Në fund të viteve 1980, në Palestinë filloi Intifada e parë, një kryengritje masive e popullsisë palestineze kundër pushtimit izraelit.
Rabin, atëherë ministër i Mbrojtjes, urdhëroi ushtrinë të “thyente kockat” e protestuesve. Megjithatë, dështimi i Izraelit për të shtypur Intifadën filloi ta ndryshonte mendjen e tij.
Në një takim të Partisë së Punës (partia e tij e qendrës së majtë), ai tha se kishte mësuar gjatë Intifadës se “nuk mund të dominosh gjysmë milioni palestinezë me forcë”.
Reputacioni i tij si një ish-ushtar i ashpër dhe i pakompromis në sigurinë e Izraelit, i dha Rabinit besueshmërinë me publikun izraelit për të nisur një proces paqeje që kulmoi me Marrëveshjet historike të Oslos të vitit 1993, të cilat për herë të parë njohën Izraelin dhe Palestinën si partnerë legjitimë.
Debati mbi Marrëveshjet e Oslos është ende shumë i gjallë sot, veçanërisht sepse ishte vetëm faza e parë e një procesi paqeje që duhej të kishte qenë shumë më i gjatë, por që në fund ngeci.
Ndër të tjera, Izraeli nuk e ka njohur kurrë zyrtarisht legjitimitetin e një shteti palestinez, vetëm Autoritetin Kombëtar Palestinez. Sidoqoftë, Rabin dhe Arafati fituan Çmimin Nobel në vitin 1994 për përpjekjet e tyre për paqe.
Nënshkrimi i Marrëveshjeve të Oslos shkaktoi një rritje masive të dhunës: grupet islamiste palestineze, si Hamasi dhe Xhihadi Islamik filluan të kryenin sulme me bomba në Izrael për të nxitur terror midis publikut izraelit dhe për ta kthyer atë kundër paqes.
Por e djathta izraelite, si fetare, ashtu edhe laike, u kthye gjithashtu kundër Rabinit, duke e akuzuar atë për tradhti të shtetit të Izraelit dhe për dëshirën për t’u lëshuar tokë palestinezëve.
Në atë kohë, Benjamin Netanjahu ishte udhëheqësi i Likud-it, partisë kryesore të krahut të djathtë në Izrael, dhe ai e kritikoi ashpër Rabinin.
Në korrik të vitit 1995, Netanjahu organizoi një demonstratë në të cilën udhëhoqi një procesion që mbante një litar dhe një arkivol të zi të destinuar për Rabinin.
Një muaj para vrasjes së tij, ai mori pjesë në një protestë tjetër, ku pjesëmarrësit brohoritën “Vdekje Rabinit” për orë të tëra.
Siç e rrëfeu gazetarja Cecilia Sala, ndër të tjera, në librin e saj të fundit, “Fëmijët e Urrejtjes”, disa ditë para vrasjes së Rabinit, një aktivist i ri fetar i ekstremit të djathtë arriti të grisë logon nga makina e tij shtetërore dhe tha në televizion: “Nëse arritëm te makina e kryeministrit, mund ta arrijmë edhe atë!”.
Aktivisti i ri, ishte Itamar Ben Gvir, ministri aktual i Sigurisë Kombëtare, i njohur për qëndrimet e tij ekstremiste dhe armiqësore ndaj popullsisë palestineze, dhe një nga aleatët kryesorë të Netanjahut.
Megjithatë, vrasësi i Rabinit, ishte Yigal Amir, një tjetër aktivist fetar i ekstremit të djathtë, pak i njohur për agjencitë e inteligjencës.
Për vite me radhë, kishte spekulime se shërbimet e inteligjencës izraelite mund ta kenë vënë re dhe ta kenë ndaluar, veçanërisht pasi Amiri foli mjaft lirshëm për planin e tij për të vrarë kryeministrin. Hetimet nuk dhanë kurrë rezultate.
Vrasja ndodhi mbrëmjen e 4 nëntorit 1995. Një demonstratë në favor të procesit të paqes ishte organizuar në Sheshin e Mbretërve të Izraelit, ku morën pjesë më shumë se 100,000 njerëz.
Nga skena, Rabin tha: “Gjithmonë kam besuar se shumica e njerëzve duan paqe dhe janë të gatshëm të marrin rreziqe për ta arritur atë”.
Pastaj, së bashku me ministrin e tij të Jashtëm, Shimon Peres dhe këngëtaren, Miri Aloni, ai këndoi “Shir Lashalom”, titulli i së cilës do të thotë: “Një këngë për paqen”.
Ndërsa zbriti nga skena për të hipur në makinën e tij, Yigal Amir iu afrua dhe e qëlloi në shpinë. Rabin vdiq më pak se dy orë më vonë në spital.
Fleta e njollosur me gjak (foto lart) me tekstin e shtypur të “Shir Lashalom” u gjet më vonë në xhepin e xhaketës së tij. Rabin ishte 73 vjeç.
Yigal Amir u arrestua menjëherë dhe kur mësoi se Rabin kishte vdekur, kërkoi të festonte. Ai u dënua me burgim të përjetshëm.
Pasardhësi i Rabinit si kryeministër ishte Shimon Peres, anëtari i dytë në renditje i Partisë së Punës. Peres shpalli zgjedhje të reja në vitin 1996, duke shpresuar të siguronte një mandat popullor për të vazhduar procesin e paqes me palestinezët.
Por Netanjahu fitoi në mënyrë të papritur dhe që atëherë, me pak ndërprerje, ka vazhduar të dominojë politikën izraelite.
Netanjahu bllokoi procesin e paqes, ndërsa sulmet e vazhdueshme të Hamasit e larguan publikun izraelit nga ideja e bashkëjetesës me palestinezët.
Që atëherë, shumë historianë janë pyetur veten nëse Rabini do të kishte qenë vërtet në gjendje të sillte paqe midis izraelitëve dhe palestinezëve, nëse nuk do të ishte vrarë.
Shumë janë skeptikë. Marrëveshjet e Oslos shtynë shumë nga aspektet më të ndërlikuara të marrëdhënieve midis dy popujve për diskutime të mëvonshme, siç është statusi ligjor i qytetit të Jerusalemit, të cilin të dy vendet e pretendonin si kryeqytetin e tyre, dhe fati i vendbanimeve të ligjshme izraelite në Bregun Perëndimor.
Në të njëjtën kohë, as më parë dhe as më pas izraelitët dhe palestinezët nuk janë afruar kaq shumë me paqen.
Përshtati: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
