.png)
Gazeta Si – Para disa javësh, revista shkencore autoritative “Cell” publikoi një artikull që përshkruante një metodë për të marrë një antidot ndaj helmit të llojeve të ndryshme të gjarpërinjve duke izoluar dhe përdorur antitrupa të pranishëm në gjakun e një burri 57-vjeçar nga Wisconsin, Tim Friede.
Friede është një entuziast që ka kultivuar gjarpërinj helmues për gati 18 vjet: ai është kafshuar prej tyre rreth 200 herë dhe ka injektuar veten me mbi 650 doza helmi, të kalibruar me kalimin e kohës.
Në kanalin e tij të vjetër në YouTube, ka video të tij duke nxjerrë lloje të ndryshme gjarpërinjsh shumë helmues nga kafazet e tyre – taipanë, mamba të zeza, kobra, krait – dhe duke i lënë ata t’i pickojnë.
Disa media ndërkombëtare kanë raportuar historinë e Friede-s, për veçantinë e tij dhe për rrezikun e vdekjes që ai ka përjetuar disa herë gjatë viteve, por edhe për të shpjeguar vështirësitë në gjetjen e antidoteve të sigurta dhe efektive për helmet.
Çdo vit, midis 81,000 dhe 138,000 njerëz në të gjithë botën vdesin nga helmimi nga kafshimi i gjarprit, kryesisht në zonat rurale të Amerikës, Azisë dhe Afrikës, dhe afërsisht 400,000 vuajnë nga amputime ose paaftësi të përhershme për të njëjtën arsye.
Friede, një ish-punëtor ndërtimi, ka punuar prej kohësh si herpetolog autodidakt (një ekspert në studimin e zvarranikëve dhe amfibëve) për Centivax, një kompani që prodhon vaksina me spektër të gjerë, e cila gjithashtu punon me ekipin kërkimor që shkroi artikullin e “Cell”.
“Jam vërtet krenar që jam në gjendje të bëj diçka në jetën time për njerëzimin” dhe “për njerëzit që ndoshta nuk do t’i takoj kurrë”, tha Friede në një intervistë me “New York Times”.
Friede u pickua për herë të parë nga një gjarpër jo-helmues kur ishte pesë vjeç. Si i rritur, ai filloi të mblidhte dhe të shumonte akrepa dhe më pas gjarpërinj në bodrumin e tij, në një moment duke pasur 60 të tillë helmues.
Një ditë pas 11 shtatorit 2001, i mërzitur nga sulmi ndaj Kullave Binjake dhe vdekja e fundit e një miku, ai lejoi veten të kafshohej nga dy kobra. Ai humbi shpejt ndjenjat dhe u zgjua në spital pas katër ditësh në koma.
Pas asaj përvoje, ai vendosi të bëhej metodik dhe, duke punuar vetëm natën, filloi t’i injektonte vetes doza të kalibruara me kalimin e kohës të helmit të nxjerrë nga gjarpërinjtë e tij.
Kjo nuk e pengoi atë të shmangte incidente të tjera, duke përfshirë kafshime aksidentale, shok anafilaktik, gjendje të fikëtit dhe të tjera.
Në vitin 2017, Friede takoi imunologun Jacob Glanville, themelues dhe drejtor ekzekutiv i Centivax, dhe filloi të bashkëpunonte me të, i cili në atë kohë po studionte një lloj të veçantë antitrupash të quajtur “neutralizues me spektër të gjerë”, të përdorur si bazë në kërkimin e vaksinave universale kundër viruseve.
Glanville mori mostra të gjakut të Friede për të izoluar antitrupat që sistemi i tij imunitar kishte zhvilluar me kalimin e kohës për të luftuar helmet.
I udhëhequr nga vetë Glanville, ekipi kërkimor që shkroi punimin zbuloi se minjtë e laboratorit të cilëve iu injektuan doza helmi nga 19 lloje të ndryshme gjarpërinjsh, duke përfshirë mamba dhe kobra, ishin pjesërisht ose plotësisht imunë nëse kishin marrë më parë një kombinim të dy antitrupave të fuqishëm të pranishëm në gjakun e Friede, të kombinuar me një molekulë sintetike të aftë për të bllokuar neurotoksinat (toksina që veprojnë në qelizat e sistemit nervor).
Eksperimenti funksionoi vetëm kundër helmit të 19 llojeve të familjes elapids, e cila nga ana tjetër është vetëm një nga familjet të cilave u përkasin afërsisht 650 lloje të njohura të gjarpërinjve helmues, kështu që nuk ka për qëllim të jetë një lloj ilaçi universal.
Sidoqoftë, është një zbulim i rëndësishëm, sepse shumica e antivenomeve të njohura funksionojnë vetëm kundër një ose disa llojeve të gjarpërinjve në një rajon të caktuar gjeografik.
Hulumtimi ka edhe kufizime të tjera, të raportuara nga vetë autorët. E para është se sistemi imunitar i minjve është i ndryshëm nga ai i njerëzve: hulumtimet e ardhshme duhet të përdorin organizma më të mëdhenj.
Një kufizim tjetër është se kafshimet e gjarprit mund të injektojnë doza më të mëdha helmi sesa ato të testuara te minjtë.
Megjithatë, edhe brenda të njëjtës specie, kombinimi i toksinave që përbëjnë helmin mund të ndryshojë në varësi të rajonit dhe stinës në të cilën kafshoheni, si dhe moshës dhe dietës së kafshës.
Metoda që përdoret ende sot në prodhimin e antidoteve për helmin, është pak a shumë e njëjtë me 130 vjet më parë.
Përfshin injektimin e një doze të vogël helmi te një kalë, një deve ose një dele dhe më pas mbledhjen dhe përdorimin e antitrupave të prodhuar nga kafsha në përgjigje të helmit.
Antidotet janë specifike për llojet e ndryshme të helmit, dhe ndonjëherë efektet anësore janë edhe më serioze se efektet e helmit, sepse proteinat shtazore mund të shkaktojnë reaksione anafilaktike fatale te njerëzit. Kjo është arsyeja pse shkencëtarët po kërkojnë mënyra më të mira për t’i prodhuar ato.
Përshtati: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
