Gazeta Si – Më 5 nëntor 2024 (sot, këtë të martë), qytetarët amerikanë shkojnë në kutitë e votimit për të zgjedhur presidentin e Shteteve të Bashkuara, duke zgjedhur mes Zëvendës Presidentes Demokrate, Kamala Harris, 60 vjeçe, dhe ish-Presidentit Republikan, Donald Trump, 78 vjeç.
Amerikanët do të votojnë gjithashtu për të rinovuar të 435 vendet në Dhomën e Përfaqësuesve, ku mandati i deputetëve zgjat dy vjet dhe një të tretën e Senatit – këtë vit 34 vende – ku mandati zgjat gjashtë.
Pra, përveç Shtëpisë së Bardhë, në lojë është shumica në Kongres, e cila mund t’ia bëjë jetën më të lehtë ose më të komplikuar presidentit të ardhshëm.
Demokratët aktualisht mbajnë Senatin, të rimarrë në vitin 2021, ku kanë 51 vende kundrejt 49 të Konservatorëve.
Republikanët, nga ana tjetër, kanë shumicën në Dhomë, të rifituar në vitin 2022, me 220 vende kundrejt 212 të partisë kundërshtare (dhe 3 vakante).
Më pas, janë 11 guvernatorë dhe mijëra poste zgjedhore shtetërore dhe lokale dhe do të votohen për pothuajse 150 referendume: qytetarëve do t’u kërkohet të shprehin mendimin e tyre për abortin në 10 shtete, veçanërisht në shtetet “sëing” në Arizona dhe Nevada, ndërsa në 8 të tjera, mbi një amendament kushtetues që u garanton vetëm qytetarëve amerikanë – siç është përcaktuar tashmë me ligj – të drejtën e votës, në 4 shtete për legalizimin e marijuanës dhe në Arizona, për të miratuar masa më të rrepta dhe kontrolle më të mëdha mbi emigracionin.
Shtetet kujdesen vetë për zgjedhjet e tyre, që do të thotë se votimet mund të ndryshojnë nga shteti në shtet.
Votimet e para mbyllen në Ditën e Zgjedhjeve në orën 18:00 sipas Zonës Kohore Lindore në Indiana dhe Kentucky, ndërsa në vende të tjera, si Alaska të mërkurën në orën 01:00 të mëngjesit.
Pjesa tjetër e shteteve i mbyllin votimet mes këtyre dy orareve. Por shumë amerikanë votojnë më herët, personalisht ose me postë.
Pse do të votohet të martën
Siç themeloi Kongresi në vitin 1845, votimi zhvillohet të martën pas së hënës së parë të nëntorit: deri atëherë çdo shtet mund të zgjidhte në mënyrë të pavarur se kur duhet të shkonte në votime, por duhej të bëhej në 34 ditët para të mërkurës së parë të dhjetorit.
Në mesin e shekullit të nëntëmbëdhjetë, një pjesë e madhe e elektoratit përbëhej nga pronarë tokash ose fermerë dhe jetonte larg qendrave të votimit: për këtë arsye, u zgjodh një e martë – të dielën shumë shkonin në meshë, e mërkura ishte ditë pazari dhe për të arritur në qendrat e votimit ishte e nevojshme të llogariteshin dy ditë udhëtimi – në nëntor, duke shmangur kështu sezonin e mbjelljes (pranverë dhe fillimin e verës) dhe korrjes (në fund të verës dhe në fillim të vjeshtës), por edhe duke parashikuar temperaturat e ashpra të dimrit, të cilat mund të ndikojnë pjesëmarrjes.
Dita e Zgjedhjeve është festë në disa shtete, nga Nju Jorku në Montana, ndërsa shtete të tjera detyrojnë punëdhënësit të ofrojnë leje me pagesë për të shkuar në votime.
Ka nga ata që kërkojnë edhe që të bëhet festë federale, pra festë në të 50 shtetet e Unionit.
Votimi i hershëm dhe me postë
Megjithatë, kur të hapen qendrat e votimit të martën, mbi 75 milionë amerikanë do të kenë shprehur tashmë preferencën e tyre, personalisht ose me postë: një metodë gjithnjë e më e përhapur në ciklet e fundit zgjedhore.
Është një numër shumë i lartë, por nuk do të kalojë rekordin e katër viteve më parë, kur – falë Covid-it – 101 milionë amerikanë votuan paraprakisht personalisht (35.8 milionë) ose me postë (65.4 milionë): dy të tretat e pjesëmarrjes totale, por kryesisht demokratë, sepse republikanët, për arsye ideologjike, ishin kundër votimit të hershëm dhe nuk besonin në rreziqet e pandemisë.
Për votën postare – dhe mbi “mirazhin e kuq” që doli prej tij: iluzionin optik që republikanët kishin fituar natën e zgjedhjeve – Donald Trump zhvilloi një betejë politike që rezultoi në sulmin ndaj Kongresit më 6 janar 2021, gjatë së cilës ata vdiqën gjashtë persona.
Megjithatë, manipulimi i denoncuar nga Trump nuk është konfirmuar asnjëherë nga asnjë hetim apo procedim ligjor.
Kush janë “zgjedhësit e mëdhenj”?
Në fletën e votimit janë emrat e dy kandidatëve, por duke votuar për ta, qytetarët nuk i zgjedhin drejtpërdrejt: përkundrazi ata emërojnë “zgjedhës të mëdhenj” nga dy partitë nga radhët e zyrtarëve, mbështetësve dhe politikanëve vendas, të cilët më pas zgjedhin presidentin.
Janë 538 gjithsej, një numër i barabartë me shumën e senatorëve (100) dhe deputetëve (435) që përbëjnë Kongresin, si dhe tre përfaqësuesve të Distriktit të Columbia-s, ku ndodhet kryeqyteti Uashington.
Numri i zgjedhësve të caktuar nga çdo shtet përcaktohet në përpjesëtim me banorët, ku më i populluari ka një peshë më të madhe: Kalifornia ka 54, më të vegjlit, si Vermonti 3. Për t’u bërë president, duhet të merren të paktën 270 vota elektorale nga 538 gjithsej.
Kandidati që fiton votën popullore në shtetet individuale, merr të gjitha votat elektorale, me përjashtim të shtetit të Maine-t dhe Nebraskas, ku disa vota i atribuohen distrikteve: zgjedhësit nuk janë të detyruar të votojnë për kandidatin e zgjedhur nga vota popullore, por rastet të “zgjedhësve jo besnikë” deri më tani kanë qenë shumë të rrallë dhe asnjëherë vendimtar.
Në çdo shtet këtë vit, mosmarrëveshjet e votimit do të duhet të zgjidhen deri më 11 dhjetor, afati i sanksionuar në nivel federal për caktimin e votave elektorale për një nga dy kandidatët.
Më 17 dhjetor, kolegji zgjedhor i Shteteve të Bashkuara – domethënë të gjithë “zgjedhësit er mëdhenj” – mblidhet në secilin shtet dhe do të votojë për të zgjedhur zyrtarisht presidentin.
Deri më 25 dhjetor, votat e tyre do të dërgohen më pas në Senat, ku do të numërohen në një seancë të përbashkët nga Kongresi i ri më 6 janar, kur presidenti i ri shpallet dhe më pas betohet më 20 janar.
Dy kandidatët: Donald Trump dhe Kamala Harris
Shefi i ri i Shtëpisë së Bardhë do të jetë njëri mes Donald Trumpit, i cili më 15 nëntor 2022 në Mar-a-Lago, rezidenca e tij në Florida, shpalli kandidaturën e tij të tretë për të cilën kishte pak dyshime tashmë pas humbjes presidenciale të 2020-ës dhe Kamala Harrisit, e cila mori detyrën nga Joe Biden në garën midis 21 korrikut – datë në të cilën presidenti u tërhoq nga gara – dhe 30 korrikut, ditën në të cilën delegatët e Partisë Demokratike bënë një “thirrje” virtuale për të nominuar kandidatin e tyre presidencial.
Fushata zgjedhore e 2024-ës në fakt ishte e ndryshme nga të gjitha të tjerat. Nga njëra anë është një ish-president republikan i nderuar nga gjysma e Amerikës dhe i urryer nga gjysma tjetër, i cili përfshiu zgjedhjet paraprake të partisë së tij pavarësisht se ishte thellësisht përçarës.
Nga ana tjetër, ishte presidenti aktual Joe Biden, 81 vjeç, i cili kishte fituar zgjedhjet paraprake pa sfidues, por që më pas u minua nga dyshimet për stabilitetin e tij fizik dhe mendor, të cilat u forcuan nga debati i vetëm presidencial më 27 qershor, kuu shfaq i hutuar dhe i paqartë.
Shanset për të fituar
Sipas mesatareve të sondazheve, do të ishte Trump ai që do të rikthehej në Shtëpinë e Bardhë, por të gjithë anketuesit vënë duart përpara: duke qenë gjithmonë brenda kufirit të gabimit, të gjithë skenarët kanë “shumë mundësi të ndodhin”.
Një gabim i vogël statistikor do të mjaftonte për të përmbysur rezultatin e votimit – dhe rrjedhën e historisë – në një drejtim ose në një tjetër: për më tepër, shumë anketues, nga frika e nënvlerësimit të Trump, si në dy zgjedhjet e mëparshme, mund të përfundojnë duke e mbivlerësuar atë.
Shteti vendimtar, nëse respektohen sondazhet, do të jetë Pensilvania, e cila nga të gjithë konsiderohet e barabartë në thelb dhe me 19 votat elektorale do të drejtonte garën.
Disa ditë para votimit, duke marrë parasysh të gjitha variablat, faqja e internetit “FiveThirtyEight” i jep Trump një shans 52% për fitore dhe Harris 48%.
Kur do të dalin rezultatet
Të dish se kush do të jetë presidenti i ardhshëm amerikan mund të zgjasë disa ditë, veçanërisht nëse gara vendoset me disa mijëra vota si në vitin 2020, pasi Biden u shpall fitues vetëm të shtunën, pasi u dha verdikti i Pensilvanisë: mëngjesin e ardhshëm të shtatë shtetet “Swing” (kyçe), ende nuk kishin shpallur fituesin.
Vonesat në vitin 2020 ishin kryesisht për shkak të numrit të madh të votave postare të marra – 65 milionë – dhe faktit që shumë shtete, përfshirë Pensilvaninë, nuk i lejuan zyrtarët të “përpunonin paraprakisht”, domethënë të kontrollonin dhe përgatitnin fletëvotimet para ditës së zgjedhjeve për të përshpejtuar numërimin.
Në vitin 2016, megjithatë, në orën 3 të mëngjesit në Europë, u bë e qartë se Donald Trump do të bëhej president: ky skenar është i mundur, nëse njëri nga dy kandidatët fiton me një diferencë të mirë në tre ose katër shtetet vendimtare.
Këtë vit disa shtete – përfshirë Miçiganin – kanë ndryshuar ligjet e tyre për të lejuar përpunimin paraprak dhe për të përshpejtuar numërimin, por nëse zgjedhjet vendosen me një grusht votash, procesi mund të jetë i ngjashëm me atë të vitit 2020.
Në shtatë shtete në bilanc, qendrat e votimit mbyllen nga ora 7 deri në 22:00 të mbrëmjes në Amerikë, ose nga ora 1 deri në 4 të mëngjesit me orën shqiptare.
Të dhënat e para për ecurinë e zgjedhjeve presidenciale do të vijnë nga Xhorxhia në orën 01:00 me atë shqiptare, pastaj nga Karolina e Veriut në 1.30: nëse Harris do të ishte mirë në këto shtete, shanset për fitore do të rriteshin, ndërsa nëse ato janë të vendosura drejt Trumpit – siç pritej – do të duhet të presim edhe pak për të kuptuar se kush mund të fitojë.
Vendvotimet mbyllen në orën 2 të mëngjesit në Pensilvani dhe në pjesën më të madhe të Miçiganit; deri në orën 3 të mëngjesit në Wisconsin, Arizona dhe Michiganin verior; në 4 në Nevada: rruga e Harris për në Shtëpinë e Bardhë kalon mbi të gjitha përmes tre shteteve të “murit blu” – Michigan, Wisconsin dhe Pensilvania – të cilat megjithatë janë ato shtetet ku numërimi do të bëhet më ngadalë.
Precedentët
Në vitin 2020, Joe Biden u shpall fitues të shtunën në mëngjes, katër ditë pas votimit, kur fitorja e tij në Pensilvani ishte e sigurt: presidenti aktual mori 81.2 milionë vota, një rekord absolut dhe 51.3% të votave popullore, që i dha atij 306 vota elektorale; Donald Trump u ndal në 232 vota elektorale dhe 46.8% të votave popullore, por në çdo zgjedhje tjetër, 74.2 milionë votat e tij do t’i kishin dhënë presidencën. Në total, votuan 158.4 milionë amerikanë, 62.8% e atyre që kishin të drejtë.
Në vitin 2016, megjithatë, Trump kaloi Hillary Clinton, duke marrë 304 vota elektorale kundrejt 227 votave të ish-Zonjës së Parë, senatorit dhe sekretarit të shtetit, pavarësisht se mori më pak vota totale: ai u ndal në 62.9 milionë kundrejt 65.8 të kundërshtarit të tij, pothuajse tre milionë më pak me një pjesëmarrje totale prej 136 milionë qytetarësh, 54,8% e totalit.
Trump u bë kështu presidenti i pestë në histori që fitoi zgjedhjet pavarësisht se humbi votën popullore, pas John Quincy Adams në vitin 1828, Rutherford Hayes në vitin 1876, Benjamin Harrison, në vitin 1888 dhe George W. Bush në vitin 2000.
Askush në historinë e Shteteve të Bashkuara nuk kishte fituar ndonjëherë, megjithatë, duke mbledhur kaq shumë më pak vota se sfiduesi i tij: Clinton triumfoi në shtetet më të mëdha me një numër më të madh votash, mbi 4 milionë, por humbi, edhe pse ngushtë, në shtete më të vogla.
Në Michigan, diferenca ishte 10,704 vota, në Pensilvani 44,292 dhe në Wisconsin 22,748: po të kishte fituar në këto shtete, Clinton do të kishte 46 zgjedhës elektorë të tjerë, të cilët do ta kishin sjellë në Shtëpinë e Bardhë.
Ato zgjedhje ndezën polemika të mëdha mbi mekanizmin e kolegjit zgjedhor, i akuzuar për vlerësimin e “tokës më shumë se popullit”. Kalifornia ka 69 herë popullsinë e Ëyoming, por fuqia e saj zgjedhore në zgjedhjet presidenciale është vetëm 18 herë më e madhe. Me fjalë të tjera, 23 shtetet më të vogla kanë një popullsi pothuajse të barabartë me atë të Kalifornisë, por kanë gjithsej 102 zgjedhës krahasuar me 55 në Golden State.
Kandidatët për këtë vit?
Për demokratët kandidate është zv/presidentja Kamala Harris. Ajo ka zgjedhur si zëvendës së saj, guvernatorin e Minnesota-s, Tim Walz.
Për republikanët, kandidat është Donald Trump, i cili garon bashkë me senatorin JD Vance të Ohio-s si zëvendës të tij.
Por në garë ka edhe kandidatë të tjerë dhe opsionet variojnë nga shteti në shtet. Kandidati i Partisë Liberale, Chase Oliver është pothuajse në çdo shtet, njësoj si kandidatja e Partisë Jeshile, Jill Stein.
Edhe ish-demokrati, Robert F. Kennedy Jr është pothuajse në çdo fletëvotimi. Por pavarësisht se ka kandiduar si i pavarur, ai ka shprehur mbështetje për Trumpin. Me pak fjalë, pjesa më e madhe e amerikanëve do të votojnë ose për Harris, ose për Trump.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
