Prej një viti Europa ka jetuar nën hijen e një bllokade energjetike pasi Vladimir Putin kërcënoi të mbyllte rubinetat e gazit në kontinent.
Tani kërcënimi është bërë realitet dhe perspektiva e një dimri të ftohtë dhe të errët po godet familjet.
Më 5 shtator Rusia tha se do të mbyllë gazsjellësin e saj Nord Stream për aq kohë sa janë vendosur sanksionet perëndimore, duke bërë që çmimet standarde të gazit të rriten me 30% të tjera; ato aktualisht janë në ekuivalentin e rreth 400 dollarëve për një fuçi naftë.
Me çmimet e së ardhmes së sotme, shpenzimet vjetore për energjinë elektrike dhe gazin nga konsumatorët dhe firmat në të gjithë Bashkimin Europian mund të rriten në 1.4 trilion euro, nga 200 miliardë euro në vitet e fundit, llogarit Morgan Stanley, një bankë.
Goditja energjetike është tani një krizë e plotë politike dhe ekonomike
Tashmë 14% e familjeve në Britani janë prapa në faturat e tyre të shërbimeve. ArcelorMittal, një prodhues çeliku, do të mbyllë një fabrikë në Bremen.
Ndërsa konsumatorët dhe bizneset rrotullohen dhe një recesion po afrohet, prapa skenave ka kaos në tregjet e energjisë.
Për shkak se çmimet e energjisë në Europë përcaktohen nga kostot e prodhuesit margjinal, i cili shpesh përdoret me gaz, rritja e gazit është bërë gjithashtu një goditje elektrike. Me rritjen e çmimeve, disa gjeneratorë po përballen me një krizë parash pasi palët kërkojnë më shumë kolateral: ndërmarrjet nga Dyseldorfi në Vjenë po kërkojnë ndihmë financiare.
Ashtu si kur goditi pandemia, qeveritë po reagojnë me një përleshje të çmendur dhurimesh dhe ndërhyrjesh.
Gjermania po shpenzon 65 miliardë euro të tjera për masa që përfshijnë një kufi çmimi për një sasi bazë të energjisë elektrike për familjet dhe firmat. Liz Truss, kryeministrja e re e Britanisë, zbuloi një plan për të ngrirë çmimet për dy vjet, i cili mund të kushtojë më shumë se 115 miliardë dollarë, dhe do të financohet nëpërmjet huamarrjes.
Shkalla dhe intensiteti i krizës kërkon mbështetje të gjerë dhe bujare
Por në nxitimin e tyre për të vepruar, qeveritë nuk duhet të hedhin nga dritarja logjikën dhe maturinë ekonomike.
Taktika më e njohur – ngrirja e çmimeve të energjisë me pakicë, si ato në Francë dhe në axhendën e zonjës Truss – janë sipërfaqësisht joshëse. Ato janë të lehta për t’u kuptuar dhe për të ulur inflacionin e matur, gjë që mund të lehtësojë një pjesë të presionit mbi bankat qendrore për të rritur normat e interesit. Por ata gjithashtu kanë disavantazhe të mëdha.
Nëse çmimet kufizohen, kërkesa për energji do të mbetet shumë e lartë, duke vonuar rregullimin vendimtar që duhet të ndodhë në një botë ku gazi nuk është më aq i lirë sa ishte përpara se Putini të niste një luftë.
Tashmë mund të shihni provat për këtë: çmimet më të larta nënkuptonin që gjermanët konsumuan gati 10% më pak gaz natyror në gjysmën e parë të këtij viti krahasuar me një vit më parë. Dhe mund të jetë politikisht e pamundur t’i jepet fund ngrirjes së çmimeve pasi ato të jenë vendosur.
Tashmë zonja Truss po kufizon çmimet jo vetëm për një dimër, por për dy. Në vend të fiksimit të çmimeve ka një qasje më të mirë. Qeveritë duhet t’u ofrojnë familjeve lehtësim nëpërmjet zbritjeve të parave të para për faturat, ndoshta të disbursuara nëpërmjet firmave të shërbimeve.
Kjo do të mbronte standardet e jetesës, ndërkohë që do t’i linte tregjet për të vendosur nxitjen për të frenuar përdorimin e energjisë. Për më të varfërit, për të cilët faturat e energjisë hanë sa një të gjashtën e shpenzimeve totale, zbritjet do të duhet të plotësohen me pagesa të tjera përfitimesh.
Firmat gjithashtu do të kenë nevojë për ndihmë. Për të shmangur një efekt domino të kompanive energjetike në kolaps, disa mund të kenë nevojë për linja të përkohshme krediti shtetërore, siç bënë bankat gjatë krizës financiare: kostoja mund të rimbursohet nga taksat më vonë. Një sërë biznesesh të tjera, ndërkohë, mund ta gjejnë veten në rrezik mbylljeje, më tepër siç ishin kur u vendosën bllokimet në vitin 2020.
Por si duhet të paguajnë qeveritë për to?
Kostoja do të jetë e madhe dhe do të vijë pas shpëtimit të madh të pandemisë. Europa, përfshirë Britaninë, po shpenzon të paktën 450 miliardë euro për të luftuar goditjen energjetike, edhe para se të ketë goditur dimri. Italia dhe Gjermania kanë shpenzuar 2-3% të pbb -së ; Plani i zonjës Truss mund ta shtyjë faturën totale të Britanisë në dyfishin e asaj.
Tundimi është të financoni shpenzimet përmes huamarrjes edhe më shumë. Por deficitet më të gjera në një kohë inflacioni do t’i detyrojnë bankat qendrore të rrisin normat e interesit edhe më lart, duke e bërë më të shtrenjtë për qeveritë shërbimin e borxheve të tyre.
Kjo është arsyeja pse taksat e papritura për disa gjeneratorë duhet të merren parasysh. Nën ndërlikimet e tregjeve të energjisë elektrike në Europë, ata paguhen me çmime të tepruara sot, edhe nëse kostot e tyre janë shumë më të ulëta dhe nuk kanë lidhje me gazin. Pjesa më e madhe e shpenzimeve duhet të vijnë nga rritjet më të gjera të taksave.
Gjetja e burimeve të reja të energjisë – nga gazi në Katar tek burimet e rinovueshme – është gjithashtu e domosdoshme. Me reagimin e duhur, qytetarët e Europës mund të mbrohen dhe kalimi në një sistem energjie më të pastër mund të mbahet në rrugën e duhur. Përgjigja e gabuar mund të falimentojë qeveritë dhe të fusë në kurth industrinë energjetike të Europës.
Burimi: The Economist/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
