Nga Gazeta ‘Si’– Në një ese për The Spectator në vitin 1965, shkrimtarja britanike e ushqimit, Elizabeth David tregoi vuajtjet e një restoranti në Paris në fund të shekullit të 19-të, i cili ia doli t’i ‘anglinizojë’ edhe më shumë gatimet angleze në menunë e tij.
Ishte një përpjekje e sinqertë për të akomoduar klientët e saj britanikë. Dhe kështu, me kockat ku serviret palca e pjekur erdhi mustarda angleze – dhe patatet e skuqura.
Nuk ishte një sukses.
“Kockat e palcës,” shkroi David, “janë një nga pjatat e rralla që asnjë anglez nuk do të donte t’i shoqëronte me patate”.
Në fillim të shekullit të 21-të, kombet janë bërë edhe më të kërkues për kuzhinën e tyre amtare.
Në korrik, Federata Ndërkombëtare e Donatorëve me bazë në Stamboll i bëri peticion Bashkimit Evropian që të vendosë përmasa strikte ndaj koteletave të mishit të prera në copa të vogla— dhe nëse restorantet dhe dyqanet nuk e respektojnë, atëherë ata nuk mund t’i etiketojnë produktet e tyre “qebap doner.”
Gjermania ka protestuar me zë të lartë, sepse popullsia e saj e madhe etnike turke e ka kthyer donerin në një ushqim masiv, duke e shërbyer atë në stile të ndryshme (siç bëjnë meksikanët dhe grekët, megjithëse i quajnë përkatësisht al pastor dhe gyros).
Në të vërtetë, mund të argumentohet seriozisht se ‘qebap doneri’ është pjata de facto kombëtare e Gjermanisë. Disa turq etnikë në Gjermani pretendojnë se kanë qenë pionierët e doner im brot – sanduiçit me qebap, i cili është i ndryshëm nga përgatitjet (me pite ose të mbështjellë në bukë) për të cilët është e famshme Turqia.
Përhapja e sanduiçit në Gjermani shkon prapa në vitet 1970 dhe ka dyqane që me krenari shpallin se shesin ” Doner gjerman” në Kopenhagë, Londër dhe qytete të tjera jogjermane. Ka shumë gjasa që një peticion i suksesshëm do t’u hiqte emrin mijëra qebaptorëve gjermane dhe do të hapte një vrimë të thellë në shitjet vjetore prej 7 miliardë eurosh të sektorit. Rritja e çmimeve të qebapeve nuk do të ishte ideale për kancelarin Olaf Scholz në një kohë kur inflacioni është ende një çështje e paqëndrueshme politike .
Në një zhvillim të ngjashëm, gastronomët italianë u mërzitën kur furnizuesi i ketchup-it Kraft Heinz Co. nxorri në treg produktin e parë të makaronave të konservuara në një dekadë: spageti carbonara. Një kuzhinier e quajti atë “ushqim për mace”; një komentues i mediave sociale, i cili u vetëidentifikua si sicilian, deklaroi se ishte nxitje për vrasje – pa marrë parasysh se karbonara nuk është me të vërtetë nga ishulli, por nga zona përreth Romës dhe rajoni i Lazios. Megjithatë, tani për tani, vetëm shitësit me pakicë dhe konsumatorët britanikë mund të përballen me zemërimin italian: karbonara e Heinz-it është e disponueshme vetëm në Mbretërinë e Bashkuar, me çmim 2 £ (2,60 dollarë)
Në Azi, banorët kontinental janë të tërbuar me librat e gatimit të Tajvanit që nuk i japin Kinës mjaftueshëm autorësi për kuzhinën e ishullit.
Ajo që harrojnë shumica e nacionalistëve është se koncepti i “pjatës kombëtare” është një trillim relativisht i kohëve të fundit. Italia nuk ekzistonte si një shtet modern deri në gjysmën e dytë të shekullit të 19-të. Ajo që ne e njohim sot si pica dhe ushqime të shtrenjta italiane mund të kenë marrë shtysën e tyre nga komunitetet e emigrantëve në Amerikë, prosperiteti i të cilëve frymëzoi bashkatdhetarët e tyre në vendin e vjetër. Më e rëndësishmja, fillimet e mjegullta të karbonarës mund të gjurmohen në një kuzhinë ushtarake amerikane ose në furnizime (vezë, proshutë, petë) gjatë dhe menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore.
Ndërkohë, një fitore për Ankaranë ndoshta do të shkaktojë revolta kuzhine në të gjithë Ballkanin, Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut për shkak të precedentit që do të krijojë. Shumica e kuzhinave në rajon kanë lidhje stërgjyshore — me Perandorinë Osmane, e cila u shpërbë në vitin 1922, duke e lënë Anadollin dhe zonën përreth Stambollit në Turqinë bashkëkohore. Por sulltanët kishin sunduar një mbretëri të gjerë, duke mbjellë ndikimin e tyre në kuzhinë në të gjithë Mesdheun.
Për shembull, ajo që është byrek në tokën e Rexhep Tajip Erdogan e gjen të afërmin e saj në byrekun e Serbisë, Kroacisë dhe pjesës tjetër të ish-Jugosllavisë. Quhet boureki në Greqi, tulla në Algjeri dhe brik në Tunizi. Hebrenjtë sefardikë kanë gjithashtu një version. Përgatitjet kanë evoluar ndryshe, por ruajnë emrin, i cili dëshmon prejardhjen. Ka shumë gatime të tjera osmane që vazhdojnë në të njëjtën mënyrë. Mjerë çdo vend që përpiqet të pretendojë njërën ose tjetrën si pronë të tij ekskluzive. Ka pasur mjaft luftëra në zonë.
Historia e gatimit tregon se ushqimi nuk respekton kufijtë. Merrni parasysh vetëm këto raste të shpërnguljes së shijes: specat djegës nga Amerika; çaj nga Kina; patate nga Peruja; sheqer nga India. Teknikat gjithashtu kalojnë kufijtë; metoda të reja për të përmirësuar shijet dalin në një vend dhe më pas përhapen jashtë vendit. Gjithmonë ka pasur një shkrirje kuzhinash dhe një përhapje idesh. Asnjë vend nuk zotëron vërtet një pjatë kur zbërtheni recetën. As njerëzit nuk do të ndalojnë së ngrëni, të themi, ushqimin e tyre të preferuar, edhe pasi një organizatë ndërkombëtare deklaron se është shpikur nga dikush tjetër.
Megjithatë, rruga më e shpejtë për në zemrën e një kombi të ri është përmes stomakut të tij. Arabia Saudite është në mes të kërkimit të kuzhinës si pjesë e përpjekjes së princit të kurorës Mohammed bin Salman për të ndërtuar një identitet kulturor përtej naftës dhe fesë.
Çfarë mund të vijë si një pjatë kombëtare?
Pjata kombëtare e Tajlandës me petë, tofu dhe vezë evoluoi nga recetat e krijuara nga emigrantët kinezë, të cilat u asimiluan gjerësisht me erëzat lokale në vitet 1940, kur qeveria promovoi konsumin e petës në mes të mungesës së orizit. Në vitet 1960, ai u shtetëzua për të projektuar identitetin e vendit me turistët vizitorë dhe në mbarë botën.
Pad Thai do të mbante fjalë për fjalë markën e vendit në menutë e restoranteve tajlandeze jashtë shtetit (shumë të subvencionuar zyrtarisht) dhe do të bëhej një simbol i unitetit kombëtar.
Vetëm mos e thoni me zë të lartë se ka ADN kineze…
Burimi: Bloomberg/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
