Nga Gazeta Si – Oleg Zagorodnii është ulur në kafenenë që zotëron në Kiev, poshtë një pikture me ngjyra të ndezura të Aladdinit që buzëqesh nga muri pas. “Tani jam vetëm unë, jo baristë”, thotë aktori ukrainas përmes video-telefonatës. “Njerëzit vijnë. U bëj kafe, u jap ëmbëlsirë. Ata janë të lumtur që ndjejnë një lloj jete normale. Ata ulen në kafene, ne luajmë muzikë, flasim. Natyrisht, gjithçka për të cilën flasim është lufta”. Kjo është ajo që sjell ‘Firebird’.
Zagorodnii ka tentuar dy herë të regjistrohet në ushtri, vetëm për t’u thënë se aktualisht ka më shumë vullnetarë sesa pajisje. Më e mira që mund të bëjë është të bëjë thirrje në rrjetet sociale për jelek antiplumb dhe të përdorë kafenenë si një vend për të shpërndarë ushqime, furnizime dhe uniforma ushtarake. “Unë përpiqem të bëj atë që mundem në këtë kohë të tmerrshme”, thotë ai.
Vetëm një vit më parë, 34-vjeçari mori me qira një kinema të vogël në qytet për të shfaqur historinë e dashurisë së luftës së ftohtë “Firebird” për familjen dhe miqtë e tij. Në këtë prodhim nxitës britaniko-estonez, Zagorodnii, i cili ka pamjen e një idhulli të vitit 1940, luan si Roman, një pilot luftarak që do të martohet së shpejti, i cili bie në dashuri me një të rekrutuar të ri, Sergey, i luajtur nga britaniku Tom Prior, pasi ata takohen në një bazë ushtarake në Estoninë e viteve 1970 të pushtuara nga sovjetikët.
Bazuar në autobiografinë e të ndjerit Sergej Fetisov, “Firebird” mund t’i ngjajë çdo historie të dëshirës së ndaluar – përveçse Sergey dhe Roman përballen me më shumë se thjesht skandal nëse lidhja e tyre zbulohet. Ambienti i epokës sovjetike i jep filmit një element të veçantë thriller.
Kur Zagorodnii lançoi pjesën, ishte me kushtin që ai të mund të zotëronte anglisht në tre muajt para fillimit të xhirimeve. “Dija vetëm: ‘Përshëndetje, unë jam Oleg nga Ukraina, anglishtja ime është shumë e keqe’, kujton aktori. Ai gjithashtu duhej të bënte pesë ditë stërvitje në gjuajtje. “Pra, tani, nëse dikush më jep një armë, unë e di se çfarë të bëj me të”.
Lufta nuk është kurrë larg bisedës sonë. “Agjenti im më gjeti punën në Firebird”, vazhdon ai. “Por tani dua ta turpëroj sepse ai e mbështet këtë agresion rus. Ai më shkroi, ‘Oleg, mbaj qetësinë, ne do të të çlirojmë nga Zelenskiy dhe pastaj do të jetojmë në një vend normal miqësor”. Ai mendon se Amerika po i bën të gjitha këto! Pikërisht atëherë ne ndalojmë diskutimin tonë”.
Pavarësisht pengesës fillestare gjuhësore midis dy drejtuesve, regjisori estonez, Peeter Rebane, e dinte se Zagorodnii do të ishte perfekt si Roman. “Nuk ishte vetëm pamja e Olegit, por mënyra se si ai e mbajti veten”, thotë ai. “Tomi është i ndjeshëm, artistik. Oleg e ka këtë cilësi të vërtetë pilot-luftëtar. Në pamje të pasme, ndihmoi që ata u detyruan të komunikonin përmes shikimeve dhe gjesteve në fillim, sepse kështu do të kishte qenë mes Sergeit dhe Romanit.
Rebane u ndesh për herë të parë me librin e Fetisov një dekadë më parë. “U habita”, thotë regjisori 48-vjeçar. “Të jesh homoseksual ishte një vepër penale. Pasi u dekriminalizua me rënien e Bashkimit Sovjetik, u konsiderua ende si jonormale”. Rebane e dinte se ishte homoseksual në moshën nëntëvjeçare. “Por edhe në kohën kur dola te mamaja ime në fillim të të 20-ave, reagimi i saj i parë ishte ende: “Ne mund të kërkojmë ndihmë”.
Fakti që Sergey dhe Roman po dashuroheshin pikërisht në vendin ku ai u rrit, i ka dhënë, thotë ai, një perspektivë të re për njerëzit LGBT në vendin e tij. “Nuk mund ta imagjinoja kurrë që kjo lloj historie dashurie po ndodhte atje në atë kohë”.
Ky kujtim të ndërmend një nga momentet më të pandershme të filmit: një prerje nga Sergey dhe Roman në grahmat e pasionit në një palë avionë luftarakë që fluturojnë lart, gjë që vë në dijeni imazhin e vjetër, sugjestionues seksual të një treni që gjëmon në një tunel. “Ne patëm më shumë diskutime për këtë se çdo gjë tjetër”, qesh Rebane. “Një kritik gjerman që pa një version të hershëm na tha: ‘Unë e dua filmin, por ky xhirim e vret atë’. Por doja që Firebird të dukej sikur ishte bërë në vitet 1970 dhe jo tani.
Aktori Prior sugjeroi ndryshime në skenar, gjë që bëri që ai të shkruante bashkë me Rebane një seri variantesh të reja. Këto vendosën në plan të parë kushtet shtypëse, paranojake në të cilat Sergey dhe Roman u detyruan të jetonin. Ndërsa ata u përpoqën të mblidhnin fonde për të bërë filmin, Prior u bë gjithashtu bashkëproducent dhe mbikëqyrës i muzikës, më vonë duke pasur një dorë në montazh.
Dyshja më pas themeluan një kompani shpërndarjeje për të lëshuar “Firebird” në Mbretërinë e Bashkuar. Nëse aktori nuk shfaqet në shfaqje për të kënaqur personalisht secilin shikues të kinemasë, do të jetë një tronditje.
Me gjithë punën e tij me shumë detyra, pasioni i Prior-it për Firebird-in në fund kthehet në rolin e Sergey. “Më bëri jehonë në çast”, thotë 31-vjeçari. “Ai ka këtë cilësi radikale për të ndjekur zemrën e tij me çdo kusht. Zgjodhëm me shumë vetëdije që të mos e shfaqnim plot vetëdyshim dhe turp, cilësi që shpesh lidhen me këtë lloj historie. Kjo është diçka që edhe unë e përqafoj. Unë nuk jam shumë i mirë për të gënjyer veten”.
Ai dhe Rebane udhëtuan për në Moskë në vitin 2016 për të takuar Fetisovin, duke e gjetur shoqërinë e tij po aq të gëzueshme sa proza e tij. “Disa nga njerëzit që ishin më të afërt me të nuk e dinin historinë e tij”, thotë Prior. “Ai sigurisht nuk kishte turp për atë që ishte. Ai flirtoi hapur me një kamerier kur ne ishim në një restorant në Moskë. Çdo vuajtje që ai përjetoi nuk ishte në lidhje me identitetin e tij”.
Vdekja e Fetisovit në vitin 2017 në moshën 64-vjeçare vetëm sa e forcoi vendosmërinë e tyre për të treguar historinë e tij. “Ne i kishim bërë një premtim atij”, thotë Rebane. Kushti i vetëm i Fetisovit, kujton Prior, ishte se “filmi duhet të jetë për dashurinë, jo politikën. Sigurisht, tani do të pritet në një mënyrë më politike. Por ne donim të bënim një histori universale se çfarë do të thotë të shkosh pas dashurisë me çdo kusht”.
Çuditërisht për një film me përmbajtje kaq të hapur homoseksuale, disa skena të jashtme u filmuan në Moskë. “Një kompani e mahnitshme e prodhimit vendas pagoi njerëzit e duhur dhe në një farë mënyre e bëri këtë të ndodhë”, thotë Prior. “Ne ende nuk e kuptojmë plotësisht”. Akoma më befasuese ishte pranimi i fotos vitin e kaluar nga festivali i filmit të qytetit, megjithëse vetëm e para nga shfaqjet e planifikuara u zhvillua.
“Pas kësaj”, shton Prior, “ishte një ankesë se ishte “propagandë homoseksuale”. Ne kishim 93 artikuj shtypi të shkruara për të, të gjithë, përveç njërit, ishin negativ. Një titull i përkthyer si “Një estonez, një britanik dhe një ukrainas turpëron Moskën”. Një tjetër e quajti filmin “një grusht në fytyrën e ushtarit rus”. Nuk ishte e ndaluar teknikisht, por të gjitha biletat u anuluan. Filmi u shfaq në një auditor bosh”.
Një pasojë e papritur e pushtimit të Ukrainës është se disa vende kanë shprehur një hezitim për të lëshuar ‘Firebird’ tani që oreksi për histori ruse është i papërfillshëm. Prior është me të drejtë i hutuar nga kjo. “Rusia ia mbylli gojën këtij filmi”, thotë ai. “Ata nuk duan që ajo të shfaqet. Pra, të mos ekzaminosh është të bësh atë që dëshiron Putini”. Dalja e mesazhit është aktualisht prioriteti i tij, megjithëse ai pranon se nuk do të jetë e lehtë. “Dikush në internet tha: “Pse do të shkoni të shikonit një film rus tani?”
Për Zagorodniin, pushtimi e ka bërë të hidhur të flasin për Firebird. “Është sikur të jetë nga një botë tjetër, e dini? Sergei dhe Roman janë gati të vdesin për dashurinë e tyre. Dhe në Ukrainë, ne jemi gati të vdesim për lirinë tonë, tokën tonë, popullin tonë. Para luftës, unë ndërtova plane për të ardhmen time. Tani e kuptoj që ëndrrat e mia kanë vdekur sepse duhet të qëndroj këtu dhe të jem me njerëzit e mi. Nuk di asgjë tani për të ardhmen. Unë e kuptoj vetëm se çdo ditë është më shumë vdekje, më shumë shkatërrim. Para kësaj, ne ishim të pavarur. Nuk kishim nevojë për ndihmë. Na duhej vetëm një gjë: mos na prek. Nuk mund ta kuptoj pse Rusia e bëri këtë”.
Ai fërkon fytyrën, papritmas i rraskapitur. Mërmëris diçka të pashpresë joadekuate për mbështetjen e botës ndaj Ukrainës. “Ne e ndjejmë mbështetjen tuaj”, thotë ai i trishtuar. “Por si mund të ndodhë kjo?”
Marrë nga The Guardian, përshtati në shqip Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
