Filmat që shohin të gjithë janë gjithnjë e më të rrallë

Suksesi global i filmit "Barbie", i publikuar në korrik me regji të regjisores amerikane Greta Gerwig, ka nxitur reflektime të shumta mbi të tashmen dhe të ardhmen e kinemasë, një nga sektorët e kulturës që është prekur më gjatë nga efektet e pandemisë.

Sipas një sondazhi nga The Quorum, një faqe informacioni dhe statistikash mbi suksesin e filmave në kinema dhe në transmetim, 11 për qind e njerëzve që panë Barbie në Shtetet e Bashkuara midis korrikut dhe gushtit nuk kishin shkuar në kinema që përpara pandemisë, dhe 11 për qind të tjerë nuk mund të mbanin mend herën e fundit që kishin qenë atje. Totali i dy grupeve korrespondonte, në kohën e llogaritjeve të The Quorum, me rreth 9 milionë amerikanë, të cilët ishin kthyer në një kinema pas një kohe të gjatë për të parë në mënyrë specifike një film të caktuar dhe që nuk ishin kthyer as për Avatar: The Way of Water dhe Top Gun: Maverick, dy nga filmat më të suksesshëm të publikuar pas pandemisë.

Një nga konsideratat që qarkullon në lidhje me Barbie, por edhe Oppenheimer, me regji të anglezit Christopher Nolan dhe të publikuar në të njëjtën verë, është se në shumë aspekte të dy filmat pasqyrojnë një ambicie historike të kinemasë, veçanërisht të Hollivudit, për t’iu drejtuar një audiencë të madhe dhe heterogjene.

Dhe pjesërisht është e re, sepse kjo ambicie është riformuar dhe ripërcaktuar fuqishëm vitet e fundit nga prezantimi progresiv i mjeteve dhe algoritmeve të analizës, të cilat, si në sektorë të tjerë të kulturës dhe argëtimit, përkundrazi kanë favorizuar fragmentimin dhe “profilizimin” më të madh të publikut.

Siç shkroi gazetari dhe kritiku i Associated Press, Jake Coyle, si Barbie ashtu edhe Oppenheimer janë gjithashtu një rast shumë i rrallë i suksesit të fundit kinematografik të ndërtuar rreth një subjekti origjinal dhe jo të bazuar në një ekskluzivitet, një faktor që mund ta ketë bërë suksesin e tyre më tërthor se ai i filmave të tjerë me fitim të lartë.

Për të gjitha këto arsye, ka shumë të ngjarë që edhe njerëzit që nuk kanë parë as Barbie dhe as Oppenheimer, të kenë dëgjuar për to, qoftë edhe në mënyrë të paqartë. Ndërsa është gjithnjë e më i shpeshtë rasti në të cilin filmat - si ata shumë të shtrenjtë dhe ambicioz, ashtu edhe ata të destinuar për një audiencë shumë specifike - mbeten krejtësisht të panjohur për një pjesë të madhe të publikut të filmave, pavarësisht se arrijnë të kenë sukses relativ reklamues, i cili është një diskutim që ka të bëjë me kinemanë, por pjesërisht zbatohet në të njëjtat terma për muzikën apo librat.

Rrjeti social për adhuruesit e filmit “Letterboxd”, i themeluar në vitin 2011, por që është bërë shumë i popullarizuar në vendet anglishtfolëse veçanërisht pas pandemisë, ofron një sistem për katalogimin e filmave dhe shkëmbimin e komenteve dhe opinioneve. Një nga përditësimet më të fundit në listën e 250 filmave më të mirë sipas vlerësimeve të përdoruesve – filma me të paktën 5 mijë vlerësime – përfshinte Bottoms, një komedi e vitit 2023, e drejtuar nga regjisorja dhe skenaristja kanadeze Emma Seligman.

Duke u përpjekur të shpjegojë praninë e disa filmave në një listë të përbërë kryesisht nga filma shumë të njohur për këdo pak a shumë, klasik dhe të fundit, një përdorues i platformës komentoi: “Ka filma që askush nuk i ka parë ndonjëherë, përveç të gjithë përdoruesve të Letterboxd nën 24 vjeç. Një ekosistem i tërë paralel”.

Ndërsa Barbie dhe Oppenheimer pushtuan pjesën më të madhe të debatit mbi kinemanë në vitin 2023 – së bashku me grevën e skenaristëve të Hollivudit, e lidhur pjesërisht me ndikimin e platformave të transmetimit në të gjithë sektorin – një cikël i tërë filmash amerikanë “erdhën dhe shkuan pa i vënë re njeri”, ka shkruar gazetari dhe kritiku kanadez Adam Nayman në The Ringer.

Filmi The Haunted Mansion, një komedi horror Disney me Rosario Dawson, Owen Wilson dhe Danny DeVito, i publikuar në korrik dhe i bazuar në të njëjtën histori si filmi i Disney-t i vitit 2003 me të njëjtin emër me Eddie Murphy, kushtoi 150 milionë dollarë dhe fitoi 112 milionë.

“65” u publikua gjithashtu në vitin 2023, një film origjinal fantastiko-shkencor, i shkruar dhe drejtuar nga Scott Beck dhe Bryan Woods (bashkautorë të një filmi horror shumë të vlerësuar të kohëve të fundit, A Quiet Place) dhe me një aktor shumë të famshëm, Adam Driver, si një pilot ndërgalaktik që lufton dinosaurët. Dhe ka pasur gjithashtu një thriller me Ben Affleck, Hypnotic, dhe dy filma të drejtuar nga regjisori anglez Guy Ritchie, Operation Fortune dhe The Covenant.

Ka të ngjarë që shumë njerëz, shkroi Nayman, nuk dinë absolutisht asgjë për këta filma, pavarësisht nga shpërndarja e gjerë dhe përfshirja e aktorëve, aktoreve, autorëve dhe regjisorëve shumë të famshëm. Dhe nëse është e vërtetë që greva çoi, ndër të tjera, në ndërprerjen e shumë aktiviteteve promovuese, të cilat ndoshta do të kishin rritur vëmendjen ndaj këtyre filmave, është gjithashtu e vërtetë që kalimi i tyre nëpër teatro pa e kuptuar as një pjesë të madhe të publikut është pjesë e një fenomeni historik që i paraprin grevës. Padallueshmëria estetike në rritje midis filmave në kinema dhe sipas kërkesës, sipas Nayman, dhe zvogëlimi i dritares për shfrytëzimin e filmave në kinema “kanë prodhuar një peizazh kinematografik të mbushur me njerëz, por në mënyrë të papërcaktuar sterile”.

Në librin e tij të vitit 1983 Adventures in the Screen Trade, për të shpjeguar rastet mjaft të shpeshta të kompanive të mëdha të prodhimit amerikan gjatë historisë së kinemasë që refuzonin të bënin filma që më vonë do të ishin suksese të mëdha, dramaturgu dhe skenaristi amerikan William Goldman shkroi në mënyrë lakonike se “askush nuk di asgjë”. Me këtë frazë, e cila më vonë u bë e famshme edhe në kontekste të tjera, Goldman nuk donte të thoshte se suksesi në kinema ishte një fenomen i rastësishëm, komentoi Nayman, por më tepër rezultat i logjikave të shtrembëruara dhe kontradiktore sipas të cilave “disa zhanre dhe yje të caktuar janë të sigurt, derisa befas nuk janë më”, dhe sukseset e papritura dhe të jashtëzakonshme bëhen më pas pika referimi “me shpresën se rrufeja godet dy herë në të njëjtin vend”.

Rrjetet sociale, të cilat nga njëra anë kanë kontribuar përgjithësisht në afirmimin e logjikës së profilizimit të përdoruesve dhe fragmentimit të audiencës, nga ana tjetër kanë futur elementë të mëtejshëm të paparashikueshmërisë edhe në sektorin e kinemasë. Në Shtetet e Bashkuara, për shembull, dy filma horror të shumëpritur të vitit 2023 të mbështetur nga kompani të mëdha produksioni, The Boogeyman nga dyshja Beck-Woods dhe Knock at the Cabin nga M. Night Shyamalan, dolën mjaft mirë. Por filmi horror eksperimental me buxhet të ulët Skinamarink, i xhiruar nga regjisori debutues kanadez Kyle Edward Ball, ishte më fitimprurës dhe në njëfarë mase më me ndikim: kushtoi 15 mijë dollarë dhe fitoi 1.5 milionë pasi qarkulloi gjerësisht në TikTok, mjaftueshëm për të pasur recensione të mira edhe në New York Times.

Prirja e përgjithshme për të marrë më pak rreziqe ka bërë gjithashtu disa kompani produksioni të punësojnë regjisorë dikur premtues, përfshirë ata të filmave horror, për të drejtuar vazhdime të ekskluziviteteve “të këqija” që janë kryesisht të panjohura për shumicën e audiencës, shkroi Slate.

Në një kontekst të tillë, shkruante Nayman, ekziston edhe rreziku që filmat e denjë për vëmendje kolektive, pa subjektivitetin e gjykimeve, të kalojnë pa u vënë re ndër shumë të tjerë.

Duke iu referuar pjesërisht këtyre tendencave aktuale në kinema, por duke e zgjeruar diskutimin në botën e kulturës në përgjithësi, regjisori amerikan Richard Linklater foli në një intervistë të fundit me The Hollywood Reporter për një zhdukje progresive të kulturës së përbashkët. Dhe shprehu disa dyshime në lidhje me aftësinë aktuale për të njohur dhe vlerësuar “kinemanë cilësore” nga një audiencë shumë e madhe.

Linklater pranoi se ai nuk ka mjete analitike më të mira se kushdo tjetër dhe se ai nuk priret të shprehë opinione dekurajuese për të tashmen: “Është thjesht se ndihem sikur të gjithë jemi në këmbë dhe shpresojmë që të mos mbytemi”.

Ai tha se e mendonte të pamundur që, me një kulturë dhe teknologji gjithnjë në ndryshim, kinemaja të mund të kthehej në qendrën që kishte dikur. /Il Post/