.png)
Nga Gazeta ‘Si’- Në fund të viteve 1400, Italia ishte perla e Europës. Venecia sundonte detet; Firence dominonte artin dhe financat; dhe Milano udhëhiqte në tregti dhe teknologji.
Asnjë cep i botës perëndimore nuk ishte më i përparuar. Megjithatë, brenda dekadash, si pavarësia e saj politike ashtu edhe supremacia ekonomike u zhdukën.
Europa sot rrezikon një fat të ngjashëm.
Dikur zilia e botës, epërsia e bllokut është zbehur.
BE-ja nuk është vetëm e ndarë politikisht, por po mbetet edhe prapa në industritë që do të përcaktojnë pjesën tjetër të këtij shekulli. Talentet e reja po ikin drejt SHBA-së dhe Azisë, ndërsa ekonomia e saj po i ngjan gjithnjë e më shumë një muzeu në ajër të hapur të arritjeve të së kaluarës.
Qoftë në rritje, teknologji, industri apo standarde jetese, Europa është në rrezik të bëhet një provincë në një botë të përcaktuar nga të tjerët. Dhe ajo ka për të mësuar nga rënia e Italisë.
Shenjat paralajmëruese janë të pagabueshme: Që nga viti 2008, PBB-ja e BE-së u zgjerua me vetëm 18 për qind, ndërsa SHBA-të u rritën dy herë më shpejt dhe Kina u rrit pothuajse tre herë më shumë.
Turizmi në të gjithë kontinentin është ende në lulëzim, sigurisht, por miliona njerëz që ndjekin arratisjet e tyre në Instagram nuk janë të mjaftueshëm për të kompensuar ngecjen dhe gjithashtu sjell kosto.
Rënia e standardeve të jetesës në bllok i bën jehonë edhe Italisë së Rilindjes. Rreth vitit 1450, të ardhurat për person në Itali ishin 50 për qind më të larta se ato të Holandës.
Një shekull më vonë, holandezët ishin 15 për qind më të pasur dhe deri në vitin 1650, ata ishin pothuajse dy herë më të pasur.
Europa moderne po rrëshqet edhe më shpejt se kaq.
Në vitin 1995, PBB-ja për frymë e Gjermanisë ishte 10 për qind më e lartë se ajo e Amerikës, ndërsa sot, SHBA-ja është 60 për qind më e lartë.
Me këtë ritëm, nivelet e prosperitetit të Gjermanisë mund të tkurren në një të tretën e partnerit të saj transatlantik brenda një brezi.
Ngjashëm si në Italinë e Rilindjes, kjo gjendje e keqe ekonomike pasqyron një hendek të thellë teknologjik.
Dikur mbretëresha e deteve, Venecia iu përkushtua teknologjisë së vjetër dhe pagoi çmimin. Galerat e saj, të shkëlqyera në ujërat e qeta të Mesdheut, nuk ishin aspak të krahasueshme me karavanat oqeanike që transportonin Spanjën dhe Portugalinë nëpër botë.
Europa moderne tani po bën të njëjtën gjë: Në inteligjencën artificiale, BE-ja investon mezi 4 për qind të asaj që bën SHBA-ja.
Sot, OpenAI vlerësohet në 500 miliardë dollarë, ndërsa startup-i më i madh i inteligjencës artificiale në Europë, Mistral, vlen vetëm 15 miliardë dollarë.
Edhe pse ishte pionier në shkencën kuantike, Europa mbetet prapa në komercializim – një startup i vetëm amerikan, IonQ, mblodhi më shumë kapital sesa të gjitha firmat kuantike të bllokut së bashku.
Edhe kur bëhet fjalë për bateritë, kompania shumë e reklamuar Northvolt e Suedisë falimentoi në mars, vetëm për t’u blerë nga një startup i Silicon Valley.
Industritë tradicionale po lëkunden gjithashtu. Të marra së bashku, tre prodhuesit kryesorë të makinave në Gjermani vlejnë vetëm një të tetën e Teslës.
Problemi nuk është shpikja, por shkalla. Pavarësisht inxhinierëve dhe universiteteve më të mira, gati 30 përqind e vendeve më të mëdha të bllokut janë transferuar në SHBA që nga viti 2008, duke marrë me vete shpirtrat më të mëdhenj sipërmarrës.
Duket se kontinenti nxit ide, ndërsa Amerika i nxit ato dhe fiton – një tjetër model që pasqyron Italinë, e cila furnizonte talent ndërsa të tjerët ndërtonin perandori. Eksploruesit e saj më të mëdhenj si Kolombi, Kaboti, Vespuçi dhe Verrazzano ishin trajnuar gjithashtu në vend, vetëm për të lundruar nën flamuj të huaj.
Çështja themelore në të dyja rastet është politike. Ashtu si qytet-shtetet ndërluftuese të Italisë në vitet 1500, Europa e sotme është e ndarë dhe e dobët.
Kryeqytetet grinden për energjinë, borxhin, migracionin dhe politikën industriale; një strategji e përbashkët mbrojtëse mbetet vetëm një aspiratë; dhe planet ambicioze për shpenzime të përbashkëta teknologjike ose tregje më të thella kapitali mbyten në debat.
Kjo përçarje është ajo që e dënoi Italinë, ndërsa ajo u bë pre e fuqive të huaja që përfundimisht e copëtuan gadishullin.
Dhe përçarjet aktuale të bllokut e lënë atë po aq të prekshme ndaj konkurrentëve globalë, pasi Uashingtoni dikton mbrojtjen; Rusia kërcënon lindjen e kontinentit; Kina dominon zinxhirët e furnizimit; dhe Silicon Valley sundon ekonominë digjitale.
Por a është e gjitha kjo e destinuar? Jo domosdoshmërisht.
BE-ja ka ndërtuar institucione që Italia e Rilindjes nuk mund t’i kishte ëndërruar kurrë: një treg të vetëm, një monedhë, një parlament. Ajo ende strehon institucione kërkimore të klasit botëror dhe shkëlqen në prodhimin e përparuar, farmaceutikën, hapësirën ajrore, energjinë e gjelbër dhe dizajnin. Kontinenti ende mund të udhëheqë — por vetëm nëse vepron.
Italia e shekullit të gjashtëmbëdhjetë nuk e kishte një shans të tillë. Gjeografia e bllokoi atë në Mesdhe, ndërsa rrugët tregtare u zhvendosën në Atlantik dhe tregtia ngeci. Teknologjitë e reja detare i lanë pas flotat e saj dhe mendjet e saj më të ndritura kërkuan fatin e tyre jashtë vendit. Por Europa nuk përballet me një kufizim të tillë.
Asgjë nuk po e ndal atë përveç drojes dhe grindjes së saj politike.
Blloku duhet të pranojë kostot tani në mënyrë që të shmangë kostot më të mëdha më vonë: mungesën e rëndësisë. Ai duhet të investojë shumë në teknologjitë e përparuara si inteligjenca artificiale, teknologjia kuantike, hapësira dhe bioteknologjia, ndërkohë që ndërton gjithashtu mbrojtje të vërtetë dhe krijon tregje të thella kapitali në mënyrë që startup-et të mund të zgjerohen në vend.
Recetat dihen. Ish-kryeministri italian Mario Draghi i detajoi ato në raportin e tij mbi të ardhmen e BE-së. Ajo që mungon është vullneti politik.
Burimi: Politico/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
