Në Zyrih, gjuetarët e apartamenteve marrin verë dhe çokollata për t’i ndihmuar ata të dallohen nga turma. Në Amsterdam, studentët e universitetit po shpenzojnë muaj të tërë duke u përpjekur të sigurojnë strehim përpara fillimit të universiteti. Në Dublin dhe Lisbonë, profesionistët e rinj po heqin dorë dhe po kthehen tek prindërit e tyre.
Në qytetet më të mëdha të Europës, qiramarrësit po përballen me një rënie të banesave në ofertë që po rrit më tej çmimet. Rritja e normave të interesit të kredive ka bërë që njerëzit të ndalojnë blerjet e pronave me inflacionin që po rrit më tej materialet e ndërtimit. Politikat e qeverisë dhe tendencat e punës pas pandemisë kanë shtyrë punëtorët e huaj të aftë të cilët shpesh mund të paguajnë më shumë se vendasit në Paris, Dublin, Berlin dhe Lisbonë, ndërsa kthimi i studentëve pas Covid-it ka rritur kërkesën në vende të tilla si Londra dhe Amsterdami.
Trendi i shtrenjtimit të shpejtë të qirave qe nga pandemia nuk është unike në Europë, por është përkeqësuar në kontinent nga madhësia relativisht e vogël e qyteteve dhe përqendrimi më i lartë i ndërtesave historike dhe të ulëta. Nëse qeveritë dështojnë të ndërmarrin veprime, veçanërisht në lidhje me ofertën, ato rrezikojnë të rrisin në mënyrë drastike pabarazinë pasi ata që nuk mund të përballojnë blerjen e pronave dhe shpenzojnë një pjesë më të madhe të të ardhurave të tyre për strehim.
“Qiratë po rriten dhe kjo po e bën jetesën shumë të vështirë për njerëzit që nuk kanë pasur të trashëguar” tha Christine Whitehead, një profesor i ekonomisë. “Ka shumë diferencë midis një të riu që kërkon shtëpi dhe ka prindërit pronarë të një banese dhe të një të riu që po e nis nga zero”.
Në Amsterdam, gjërat janë të vështira edhe për të rinjtë me suport nga familja. Hendrine van Walbeek, një pronare e një biznesi të vogël nisi kërkimin për një banesë për djalin e saj në prill. Në gusht ai se ka gjetur ende banesën.
“Duhet të jeni të pamëshirshëm për ta bërë atë të funksionojë,” tha Van Walbeek. “Është aq e thjeshtë pasi ka shumë njerëz që duan të jetojnë atje dhe nuk ka dhoma të mjaftueshme.”
Mungesa e banesave është veçanërisht e mprehtë në kryeqytetin holandez, sepse qyteti është kthyer në një magnet për të huajt, me 18,000 të ardhur të rinj që janë zhvendosur në qytetin me rreth 882,000 banorë në vitin 2022. Kompanitë holandeze si ING Groep, Royal Philips dhe Just Eat Takeaway.com janë zgjeruar fuqinë punëtore të tyre në vitet e fundit. Klima e favorshme tatimore e qytetit e ka bërë atë tërheqës për kompanitë e mëdha ndërkombëtare si Tesla dhe Netflix, të cilat kanë ngritur selitë evropiane atje. Rritja “ekstreme” e popullsisë e ka lënë qytetin me rreth 200,000 shtëpi, tha qeveria e qytetit në një raport të fundit.
Kapitale të tjera janë në një lidhje të ngjashme. Popullsia e Dublinit është rritur pothuajse 12 për qind në dekadën e kaluar pasi lehtësimet e taksave të qeverisë krijuan stimuj për kompanitë globale farmaceutike dhe teknologjike si Meta Platforms, Alphabet’s Google dhe Pfizer për të vendosur selitë e tyre europiane atje.
Politikat kanë filluar të shkaktojnë një reagim, me kompanitë që shpesh përmendin strehimin si një nga sfidat kryesore për rekrutimin dhe mbajtjen. Aeroplani me zbritje Ryanair Holdings mori me qira strehim studentor gjatë verës për të strehuar stafin dhe po konsideron blerjen e apartamenteve për punëtorët e tij, sipas raporteve të mediave lokale.
Në Zyrih, shtëpia e qendrës më të madhe kërkimore të Google jashtë SHBA-së, shkalla e vendeve të lira të punës për qiratë e apartamenteve është vetëm 0,07 për qind dhe linjat për shikimin e apartamenteve shtrihen rregullisht në më shumë se 100 persona. Është bërë normë për gjuetarët e apartamenteve që të sjellin letra rekomandimi, kontakte të burimeve njerëzore, deklarata bankare dhe dhurata të tilla si verë dhe çokollata kur ftohen për të parë një pronë.
Walter Angst, bashkëdrejtor i shoqatës së qiramarrësve të Zyrihut, pret që qiratë të rriten me rreth 30 për qind deri në vitin 2025 pasi normat më të larta të interesit nxisin kërkesën. Shumë familje tashmë po shpenzojnë mbi një të katërtën e të ardhurave të tyre të disponueshme për qira, kështu që një rritje e tillë do të detyrojë shumë njerëz të largohen nga qyteti, duke përshpejtuar një transformim të lagjeve që tashmë po ndodh me “shpejtësi të jashtëzakonshme”, tha ai.
Në shumë qytete në Europën Lindore, mungesa e banesave dhe rritja e çmimeve të qirave po përkeqësohet nga fluksi i papritur i ukrainasve që ikin nga lufta. Çmimet e qirave në Estoni, një nga destinacionet kryesore për refugjatët ukrainas, u rritën me 22 për qind në vitin 2022, sipas Eurostat. Qiramarrësit në Talin shpesh detyrohen të bëjnë kompromise, duke u zhvendosur në prona më të vogla dhe më të lira dhe duke marrë me qira në qytete më të vogla jashtë kryeqytetit nëse udhëtimi është i mundur, sipas Risto Vahi, një analist me firmën e ndërmjetësimit të pasurive të paluajtshme Uus Maa.
Qeveritë po përpiqen të gjejnë zgjidhje, por ato shpesh zgjedhin zgjidhje afatshkurtëra që priren të rezultojnë të kundërta. Më shumë se 5,000 pronarë privatë në Dublin dhanë njoftime për ndërprerjen e shitjes së pronave të tyre në tremujorin e dytë pasi qeveria vendosi një kufi të qirasë. Të sapoardhurit në Berlin mund të kalojnë muaj në kërkim të strehimit të përhershëm sepse një kufi prej 10 për qind mbi qiranë e rrit dekurajon qarkullimin. Një sistem suedez i apartamenteve të kontrolluara nga qiraja ka krijuar një listë pritjeje prej vitesh në Stokholm dhe një treg nënqira ku raportet për ryshfet dhe ngacmime seksuale nuk janë të rralla.
“Kontrolli i çmimit të qirasë është politika më e keqe që mund të aplikoni, sepse ajo kufizon furnizimin edhe më shumë,” tha Djordy Seelmann, CEO i HousingAnywhere, një platformë qiraje që operon në kryeqytetet në të gjithë Evropën. “Politikbërësit zakonisht janë mjaft të fokusuar në atë që mund të bëjnë për tregun sot, por zgjidhja e këtyre llojeve të çështjeve të furnizimit kërkon të paktën një dekadë.”
Ai tregon Spanjën si një shembull të një vendi ku politika e qeverisë është shumë më e fokusuar në liberalizimin e rregulloreve të ndërtimit për të rritur ofertën në afat të gjatë. Një vend tjetër që ofron një plan të mundshëm është Vjena, ku qeveria e qytetit po i jep 200 euro kujtdo që është nën një nivel të caktuar të ardhurash për të ndihmuar në pagesën e qirasë. Rreth 500,000 njerëz, ose çdo i katërti person, në qytet jeton në një nga rreth 220,000 apartamentet në pronësi të bashkisë dhe më shumë se 3,700 shtëpi të reja do të ndërtohen në vitet e ardhshme. Qyteti gjithashtu ofron bankën e tij të madhe të tokës për zhvilluesit që ndajnë disa nga apartamentet e tyre të reja për qiramarrësit me të ardhura të ulëta.
Por me inflacionin dhe politikat e gjelbra që rrisin kostot e ndërtimit, pak qeveri po arrijnë të ndërtojnë banesa të reja aq shpejt sa për të vazhduar me kërkesën. Numri i pronave të disponueshme me qira në Irlandë arriti kulmin në vitin 2009, me mbi 23,400 shtëpi të listuara në mbarë vendin. Që atëherë, stoku është zvogëluar, me rreth 1,200 prona të disponueshme për një popullsi prej mbi 5 milionë banorësh në 1 gusht. Ndërtimi i banesave në Holandë ishte shumë larg objektivit të vendosur vitin e kaluar për të ndërtuar rreth 100,000 shtëpi të reja në vit deri në vitin 2030, me strehim të përballueshëm që do të përbënte dy të tretat e totalit.
Mungesa tashmë ka filluar të ndryshojë përbërjen e shumë qyteteve. Holandezët përbëjnë pak më shumë se 40 për qind të popullsisë së Amsterdamit pasi më shumë vendas zgjedhin të jetojnë në qytete satelitore ku qiratë janë më të lira. Në Irlandë, infermierët e rinj aktualisht po shpenzojnë 77 për qind të pagave të tyre për qira, sipas Organizatës Irlandeze të Infermierëve dhe Mamive, dhe përqindja e të rinjve që jetojnë në shtëpi u rrit në 64 për qind në vitin 2022, nga 44 për qind në dekadë. më parë, sipas Eurostat.
Ata me para të mjaftueshme për të grumbulluar së bashku për një depozitë po zbulojnë se edhe pas rritjes së normave të interesit, është më e lirë dhe më e lehtë të blesh një vend për të jetuar. George Pike, 31 vjeç, një producent video i cili u transferua në Berlin nga Londra gushtin e kaluar, bleu një apartament me një dhomë gjumi në lagjen Neukolln të qytetit për 260,000 euro në maj. Ai tani paguan 1080 euro në muaj për hipotekën e tij, rreth 170 euro më pak se qiraja e mëparshme.
“Shumë nga paga ime shkonte drejt qirasë dhe i gjithë procesi ishte një makth i tillë,” tha Pike “Bleva sepse nuk kisha mundësi të merrja me qira.
“Në Lisbonë, ku qiratë u rritën me 25 për qind nga viti në vit në tremujorin e dytë, sipas të dhënave të HousingAnyëhere, qeveria planifikon t’i japë fund vizave të arta për blerjet e pasurive të paluajtshme pas protestave nga vendasit që e panë veten të çmuar jashtë qendrës së qytetit mes një fluksi. Qindra njerëz pritet të marrin pjesë në një marshim tjetër të planifikuar për 30 shtator, sipas Shoqatës për Qiramarrësit e Lisbonës.
Delfina Fernandes, 69 vjeç, e cila jeton në lagjen Avenida da Igreja në qendër të Lisbonës, së fundmi i dha lamtumirën djalit të saj 40-vjeçar, i cili më në fund gjeti banesën e tij pasi jetoi në shtëpinë e saj me gruan e tij për pesë vjet. Apartamenti i ri nuk është në të njëjtën lagje ku familja Fernandes ka jetuar për dy breza, apo edhe në Lisbonë. I vetmi vend që djali i saj mund të përballonte për pagën e tij në sektorin publik është në Setubal, një qytet 50 kilometra në jug të kryeqytetit.
“Është dhemb të shoh të rinj si djali im që largohen nga qyteti,” tha Fernandes. “Fatkeqësisht, me rritjen e normave të interesit dhe kostove të jetesës, nuk e shoh se si do të ndryshojnë gjërat.”/Bloomberg
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
