Dy demokracitë më të mëdha të perëndimit kanë zgjedhjet në 2024-n: BE do të votojë për zëvendësimin e 705 ulëseve në pranverë dhe SHBA do të zgjedhë presidentin e ri në nëntor. Një nga këta votime do të jetë jashtëzakonisht i rëndësishëme për Europën, duke riformuar potencialisht të gjithë peizazhin e saj politik. Tjetri do të zgjedhë anëtarët e Parlamentit Europian.
Një fantazmë përndjek Europën – fantazma e Trump (Trumpizmi). Qasjet nacionale të një presidenti me pak respekt për zakonet diplomatike shkaktuan shumë dhimbje herën e parë. Kjo ishte para se lufta të shpërthente. Tani, ideja e ringjalljes, Trumpit apo një varianti të tij, si Ron DeSantis, guvernatori i Floridës, i cili është sfiduesi i tij më serioz për nominimin republikan, po i shqetëson nervat. Të gjithë e dinë se mund të vijnë telashe. Askush nuk mund të pajtohet se çfarë të bëjë në lidhje me të. Si një dre i kapur në fenerë, Europa ka ngecur, duke pritur të shohë se çfarë do të ndodhë.
Liderët e kontinentit dhe votuesit, u lehtësuan kur në nëntor 2020, president u bë Joe Biden. Ndryshe nga Donald Trump, ai nuk u tall me BE-në e as nuk vuri në dyshim punën e NATO-s. Ai ka pikëpamje të mërzitshme mbi ndryshimet klimatike. Siç supozohet të bëjë çdo president amerikan që nuk quhet Trump, ai dëgjon elitën e politikave të jashtme të Uashingtonit. Sekretari i Shtetit i Presidentit Biden, Antony Blinken, flet frëngjisht pa problem, një tregues i devijimit moral në qarqet Trumpiste. Komandanti i përgjithshëm në detyrë rrallëherë dështon të flasë për trashëgiminë e tij irlandeze. Megjithatë, marrëdhënia aktuale midis Europës dhe Amerikës nuk është gjithmonë e qetë: dëshmoni përçarjet për uljet e taksave të gjelbra të Biden, për të cilat Europa shqetësohet me nenet proteksioniste të bashkangjitura.
Shqetësimi më i madh, nëse Amerika vendos të përpiqet përsëri për madhështinë Trumpiste, është Ukraina. Në një botë ideale, trupat ruse do të mposhten përpara se të fillojë mandati i ardhshëm presidencial në janar 2025. Megjithatë, shansi i thjeshtë i një lideri të paparashikueshëm në Shtëpinë e Bardhë mund të mjaftojë për të inkurajuar Vladimir Putinin që të ashpërsojë pushtimin e tij të dështuar deri atëherë. Sepse janë armët dhe inteligjenca amerikane që e kanë mbajtur Ukrainën në luftë mbi gjithçka tjetër, përfshirë ndihmën europiane. Përpjekja për të marrë me mend se çfarë do të bënte një President i rizgjedhur si Trump është një lojë me inate; ai ka thënë se mund t’i japë fund luftës “brenda një dite” duke përfunduar një marrëveshje me Putin (detajet në vazhdim). DeSantis kohët e fundit e quajti luftën thjesht një “mosmarrëveshje territoriale” midis Rusisë dhe Ukrainës dhe tha se nuk ishte në interesin e Amerikës të ngatërrohet (megjithëse ai u përmbys pasi u përball me një stuhi kritikash). Sido që të jetë, Europa nuk do të kishte zgjidhje tjetër veçse të pranonte vendimin e Uashingtonit.
Sido që të jetë, varësia e Europës nga Amerika është forcuar nën Joe Biden. Një vit më parë Constanze Stelzenmüller nga Brookings, një institut kërkimor në Uashington, vuri në dukje se Gjermania “ia kishte transferuar sigurinë e saj Shteteve të Bashkuara, nevojat e saj për energji në Rusi dhe rritjen e saj të udhëhequr nga eksporti në Kinë”. Në Europë sot, thotë Jeremy Shapiro i Këshillit Europian për Marrëdhëniet me Jashtë, një tjetër institut mendimi, të tre aspektet janë gjithnjë e më shumë në duart e amerikanëve. NATO mbetet rojtari i sigurisë europiane, jo më pak që kur armatimet nga Estonia në Portugali janë zbrazur për të forcuar Ukrainën. Pjesa më e madhe e gazit që dikur vinte në Europë përmes tubacioneve ruse tani furnizohet nga anijet plot me LNG të copëtuar amerikane. Dhe subvencionet e gjelbra e kanë kthyer Amerikën, jo Kinën, në El Dorado për kompanitë europiane.
Çfarë bëni kur garantuesi i sigurisë suaj është me besueshmëri të dyshimtë? Franca, duke mos i besuar asnjëherë Amerikës në mbrojtjen e interesave të saj, ka një përvojë dekadash në këtë lojë. Presidenti Emmanuel Macron u bën thirrje të gjithë atyre që mund të dëgjojnë se BE-ja duhet të zhvillojë “autonominë e saj strategjike” (përsëri: detaje për t’u ndjekur). Gjatë viteve të Trump, ai foli për Europën që ishte në buzë të një gremine dhe NATO-ja po i afrohej vdekjes së trurit. Për ata me këtë mentalitet të azhurnuar golist, gjërat mezi janë përmirësuar nën Presidentin Biden. Përmendim tërheqjen e nxituar të trupave nga Afganistani që verboi Europën në gusht 2021, ose mënyrën se si Australia u hoq nga një kontratë e madhe nëndetëse franceze një muaj më vonë.
Por zgjidhjet franceze për problemin e Amerikës së paqëndrueshme bien kryesisht në vesh të shurdhër. Veçanërisht europianët qendrorë nuk i besojnë askujt përveç Amerikës sigurinë e tyre, më së paku Francës apo Gjermanisë. Polakët dhe të tjerë dyshojnë se Macron po shtyn agjendën e tij, ndoshta për të mbushur librat e porosive të kontraktorëve francezë të mbrojtjes. Për momentin, Evropa është e bashkuar për Ukrainën, sepse liderët e saj të ndryshëm janë përgjithësisht në të njëjtën faqe me zotin Biden. Nëse Amerika ndryshon rrugën, prisni që pjesë të Evropës – por jo të tjera – të ndjekin shembullin.
Biden, është koha tani!
Edhe një Europë e ndarë mund të ketë disa letra diplomatike për të luajtur, pavarësisht se kush ulet në Shtëpinë e Bardhë. Një administratë republikane do të jetë po aq e ashpër ndaj Kinës sa Presidenti Biden, nëse jo më shumë. Por që Amerika të izolojë rivalin e saj kërkon ndihmën e Evropës, e cila po kërkon thjesht të zvogëlojë varësinë e saj nga Kina, jo ta mbyt atë. Deri më tani, BE-ja është e kënaqur të vazhdojë të bëjë biznes atje: Macron do të vizitojë Xi Jinping në Pekin javën e ardhshme, së bashku me shefen e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen. Roli i Evropës si fuqi balancuese mund t’i japë asaj njëfarë ndikimi mbi të menduarit amerikan.
Por jo shumë. Problemi i vërtetë do të jetë në shtëpi. Që kur Barack Obama shpalli një “strumbullar drejt Azisë” më shumë se një dekadë më parë, Europa e ka ditur se duhet të shpenzojë më shumë për sigurinë e saj. Me vonesë, Gjermania dhe të tjerët kanë premtuar ta bëjnë këtë. Megjithatë, askush nuk mendon se kjo do të bëjë një ndryshim deri në fund (e lëre më fillimin) të mandatit të ardhshëm presidencial amerikan. Pra, Evropa do të jetë, përsëri, e ndjeshme ndaj tekave të një superfuqie për të cilën interesat evropiane janë një mendim i mëvonshëm. Kontinenti do të shkojë në 2024 duke shpresuar për më të mirën: i mungojnë mjetet për t’u përgatitur për çdo gjë tjetër.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
