Nëse do të kërkonit informacion mbi ethet e dengës dhe do të kishit akses vetëm në librat e vjetër shkollorë, ka të ngjarë të gjendej në seksionet mbi sëmundjet tropikale dhe subtropikale.
Sëmundja, me të vërtetë, po përhapet me shpejtësi në rajonet më të ngrohta: Peruja, e cila ka klimë të përzier subtropikale dhe tropikale ka regjistruar së fundmi disa nga numrat më të lartë të infektimit (si rastet ashtu edhe vdekjet). Kjo ka çuar në shpalljen e gjendjes së jashtëzakonshme në shumicën e rajoneve të saj, pasi rastet vazhdojnë të rriten vit pas viti.
Numri rekord i rasteve në vitin 2023
Gjithashtu po shohim gjithnjë e më shumë raste të reja jashtë Amerikës Latine. Ka pasur një numër në rritje të rasteve të transmetuara lokalisht në SHBA, Itali dhe Francë, si dhe rastet e para të regjistruara në shumë vite në Spanjë.
Në vitin 2022, vetëm në kontinentin amerikan u regjistruan 2.8 milionë raste të dengës. Kjo ishte më shumë se dyfishi i 1.2 milion rasteve në 2021.
Megjithëse shumica e rasteve prekin zonat tropikale dhe subtropikale të Amerikës, Azisë dhe Afrikës, një rritje e konsiderueshme është vërejtur kohët e fundit në zonat më të buta, si Evropa.
Sipas statistikave nga Qendra Evropiane për Parandalimin dhe Kontrollin e Sëmundjeve, 71 raste të transmetuara në nivel lokal të dengës u raportuan në vitin 2022 në vendet kontinentale të BE-së. Kjo është një rritje prej mbi 20% krahasuar me vitin 2021.
Kafshime të vogla, pasoja të mëdha
Denga është një sëmundje e shkaktuar nga një nga katër llojet e virusit të dengës (DENV). Është raportuar se të katër llojet mund të qarkullojnë së bashku dhe se ato mund të shkaktojnë të njëjtin grup simptomash. Vëmendje e veçantë duhet t’i kushtohet dengës së rëndë ose hemorragjike, e cila zakonisht shkaktohet nga ekspozimi ndaj një lloji pas ekspozimit të mëparshëm ndaj një tjetri.
DENV transmetohet përmes pickimeve nga mushkonjat e infektuara Aedes, kryesisht Aedes aegypti, por edhe në një masë më të vogël Aedes albopictus, e njohur edhe si Mushkonja Tiger. Këto insekte, të cilat ushqehen me gjakun e njeriut dhe transmetojnë virusin përmes pështymës së tyre, gjenden në zonat tropikale dhe subtropikale. Megjithatë, në dekadat e fundit ato janë bërë gjithnjë e më të zakonshme në zonat e buta.
Virusi nuk transmetohet drejtpërdrejt, por funksionon në një cikël, duke kaluar nga njeriu te mushkonja dhe përsëri te njeriu. Kur një mushkonjë femër e infektuar Aedes kafshon një person, ajo fut DENV në sistemin e tyre dhe fillon ciklin. Periudha e inkubacionit është zakonisht nga 3 deri në 10 ditë, megjithëse mund të ndryshojë në varësi të faktorëve të jashtëm si temperatura.
Më pas fillojnë të zhvillohen simptomat, zakonisht ethe, dhimbje koke, dhimbje muskujsh, dhimbje kyçesh, të përziera dhe të vjella. Në raste të rënda, mund të çojë në hemorragji, dështim të organeve dhe vdekje.
Mushkonjat Aedes shumohen në ujëra të ndenjura, si kontejnerë uji, pishina të papërdorura, ujin në goma të vjetra etj. Në mungesë të vaksinave dhe trajtimeve efektive, është e rëndësishme të eliminohen vendet e shumimit të mushkonjave për të parandaluar transmetimin e sëmundjes. Kjo jo vetëm që mund të parandalojë përhapjen e dengës, por edhe viruset e transmetuara nga mushkonjat që shkaktojnë Zika dhe chikungunya.
Roli i ndryshimeve klimatike dhe globalizimi
Ndryshimet klimatike janë një nga forcat shtytëse pas rritjes së rasteve të dengës, si në Amerikë ashtu edhe në Evropë. Temperaturat e rritura dhe sezonet më të gjata të shumimit të mushkonjave (për shkak të verës më të ngrohtë dhe më të gjatë) mund të ndihmojnë në përhapjen e viruseve.
Këto mushkonja janë në gjendje të mbijetojnë në temperatura mbi 10 gradë Celsius, dhe falë ngrohjes globale ato janë në gjendje të zgjerojnë gamën e tyre në zona më të buta. Ndryshimet në modelet e reshjeve, të shkaktuara nga ndryshimet klimatike, rrisin gjithashtu vëllimin e ujit të mbetur, duke siguruar një terren ideal për mbarështim.
Për më tepër, rritja e udhëtimeve ndërkombëtare dhe tregtisë me zonat ku ethet e dengës janë të zakonshme, e bëjnë përhapjen e sëmundjes edhe më të mundshme.
A do të bëhet denga endemike në Evropë?
Në këtë sfond, mundësia që denga të bëhet endemike në Evropë është një mundësi reale. Kushtet mjedisore si ndryshimi i klimës dhe globalizimi po e bëjnë më të lehtë përhapjen e mushkonjave dhe sëmundjeve që ato bartin. Këta janë faktorë që nuk mund të vihen lehtësisht nën kontroll, të paktën për momentin.
Nëse denga do të bëhej endemike në Evropë, ajo mund të kishte një ndikim të rëndësishëm në shëndetin publik. Për këtë arsye, autoritetet shëndetësore evropiane tashmë po punojnë për të parandaluar përhapjen e tij duke adresuar faktorët që aktualisht mund të kontrollohen. Kjo përfshin monitorimin e rasteve, edukimin e popullatës se si të parandalojnë pickimin e mushkonjave dhe marrjen e masave për të kontrolluar popullatat e reja të mushkonjave sapo të zbulohet prania e tyre, siç ka ndodhur në ishullin spanjoll të Tenerife.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
