.png)
Lufta dhe arti nuk janë shokë të rinj – mendoni për poezitë dhe skicat e krijuara në llogoret e Luftës së Parë Botërore – por një ekspozitë e re në County Durham në Angli po nxjerr në pah veprat e krijuara nga veteranët modernë të ushtrisë. Çfarë lloj arti po prodhojnë dhe pse?
Arti i John Cutting
Më 8 gusht 1970, 17-vjeçari John Cutting iu bashkua Ushtrisë.
Pesë vjet më vonë, pasi u vendos në Irlandën e Veriut “në kulmin e problemeve”, ai u largua duke u përballur me një betejë të përjetshme me çrregullimin kompleks të stresit post-traumatik (PTSD).
Ajo që e preku aq shumë nuk ishin të shtënat me snajper apo shpërthimet e bombave nga afër, por “abuzimi i vazhdueshëm dhe intensiv” që ai mori gjatë patrullimit në rrugë.
“Njerëzit po bërtisnin dhe na pështynin. Ata dukeshin si unë, flisnin si unë, visheshin si unë dhe megjithatë donin të më vrisnin”, kujton ai.
Ai e krahason efektin psikologjik të kësaj me ndikimin e abuzimit të fëmijëve.
“PTSD është një frikë nga ajo që do të ndodhë me ju. Kur dal jashtë, nënndërgjegjja ime mendon se jam ende në Belfast edhe pse vetëdija ime e di që nuk jam”.
Ai është në një gjendje të vazhdueshme të “hiper-vigjilencës” rraskapitëse, thotë Gjoni.
Shkaqet për të janë “të parëndësishme”, si një shkëmbim i vështirë me dikë në rrugë.
Ai ka menduar për vetëvrasje, i penguar vetëm nga mendimi se çfarë do të ndodhte me qenin e tij Alfie.
Katër vjet më parë, ai pati një moment frymëzimi në të cilin krijoi një kokë kali nga patkonjtë për mbesën e tij dhe kuptoi se kishte zbuluar artin.
Ai e vlerëson atë me shpëtimin e jetës së tij.
“Vrasësi më i madh është përtypja”, thotë ai. “Arti është bërë fokusi im, më ndalon të mendoj për gjëra të tjera. Nuk është terapi arti, është një obsesion arti”.
Me mbështetjen financiare të “Style for Soldiers” dhe “Army Benevolent Fund”, ai është diplomuar për Arte të Bukura, dhe tani po studion për master në Universitetin York St John.
Tri nga veprat e tij mund të shihen në ekspozitën “Through Soldiers’ Eyes” në “County Durham” dhe secila është e mbushur me kuptim.
Njëra është një skulpturë humanoide e bërë nga gjymtyrët e përdorura protetike të dhuruara nga qendra e rehabilitimit të veteranëve të Ministrisë së Mbrojtjes.
Një tjetër është një paraqitje e një parashutisti të bërë nga materiale ndërtimi. Kjo u frymëzua nga takimi i tij me familjen e një parashutisti që vdiq dhe pas përfundimit të ekspozitës ai synon t’ua dhurojë veprën.
E treta është një dre në përmasa reale e bërë nga një shirit rrobash dhe varëse palltosh.
Ai thotë se dreri ka për qëllim të përcjellë gjuhën e përbashkët që njerëzit anembanë botës ndajnë – një dashuri dhe nevojë për blerje – megjithëse ai gjithashtu thotë se njerëzit duhet të “krijojnë historitë e tyre” nga puna e tyre.
Ai thotë se çrregullimi e ka ndihmuar me artin e tij, sepse truri i tij hipervigjilent dëshiron të bëjë atë që atij “nuk i duket mirë” dhe potencialisht e rrezikshme.
John shpreson se përparimi i tij mund të ndryshojë gjithashtu perceptimin publik për “veteranët e dehur dhe të pastrehë”.
“Është e lehtë t’i dënosh dhe t’i fshish, por është kaq e lehtë që dikush të bjerë në atë mënyrë jetese”, thotë ai, duke shtuar: “Këta veteranë po merren me diçka që realisht nuk mund ta kontrollojnë”.
“Unë dua që mesazhi të jetë që njerëzit me probleme të shëndetit mendor si unë mund të jenë produktivë, ne mund të kemi një ekzistencë pozitive”.
Komunikimet e ushtrisë
Të jesh ushtar dhe të krijosh art janë një përshtatje e natyrshme për Paul Cappleman.
“Në ushtri ju prireni të bëni gjëra të ndryshme”, thotë 58-vjeçari.
“Sapo filloni të bëni diçka me duart tuaja, jeni aq të përqendruar në të, saqë ju merr çfarëdo telash që keni në tru, qoftë stres apo depresion. Puna e tij ishte vendosja e linjave të komunikimit – “një inxhinier me një armë”.
Ai i është nënshtruar operacioneve të shumta dhe për vite me radhë përdorte qetësues të fuqishëm para se të vendoste të përdorte artin si shpërqendrim.
“Unë isha një oficer udhëzues në një burg në Northallerton duke ndihmuar të burgosurit të linin pijen dhe drogën dhe terapia e shpërqendrimit ishte diçka që ne e gjetëm vërtet të dobishme”, thotë Paul.
Ai filloi të pikturojë në vitin 2016, që kur ka përfunduar studimet për artin figurativ dhe është bërë mësues arti.
Pikturat e tij të ekspozitës kontrastojnë jetën e tij aktuale familjare me kujtimet e gjalla të së kaluarës së tij në ushtri.
Njëra është një skenë plazhi, ku fëmijët e tij luajnë në rërë pranë një ushtari me pajisje të plota të luftës kimike në një shkretëtirë.
Një tjetër tregon fëmijët duke luajtur me xixëllonja pranë një zjarri që shkrihet në tymin që del nga Sir Galahad, një anije RFA e fundosur gjatë Luftës së Falkland.
“Rikthimet nuk janë gjithmonë një kujtim i keq dhe të gjithë i kanë, jo vetëm ushtarët. Në cilëndo jetë që jeni, ju formoheni dhe qeveriseni se si të reagoni ndaj gjërave nga gjërat që keni bërë dhe përvojat që keni pasur”.
“Ushtarët nuk janë të ndryshëm, vetëm punët që na është kërkuar të bëjmë janë ndoshta pak më intensive”.
Një nga qëllimet kryesore të artit është “komunikimi”, thotë Pali, prandaj është një mjet i dobishëm për të shkëmbyer përvoja dhe këndvështrime.
“Ka të bëjë me mënyrën se si unë ndoshta i shoh gjërat disi ndryshe për shkak të përvojave të mia dhe të kuptoj se si përvojat i japin formë secilit prej nesh”.
Tanket
Mick Graham synon të “ngjallë kujtime” për kolegët e tij veteranë të tankeve, duke dashur që ata të jenë në gjendje të “ndjejnë erën e naftës” kur shohin pikturat e tij.
Punimet e 61-vjeçarit janë përshkrime realiste të tankeve në vende atmosferike.
Por për këdo që ka kaluar një karrierë duke punuar me këto makina, krijimet e tij janë një rrugë e zhurmshme në korsinë e kujtesës.
“Kjo është ajo që ushqehem, duke i bërë njerëzit ta ndiejnë atë”, thotë ai, i ulur në studion e tij të artit të kthyer në dhomën e ngrënies në Chester-le-Street.
“Gjithashtu, mua më pëlqen t’i bëj tanket të duken të lezetshme”.
Babai i tij ishte në Regjimentin e 4-të të Tankeve Mbretërore dhe Mick u rrit duke luajtur në tanket e vjetra që përdornin për praktikë.
Ai përfundoi duke iu bashkuar të njëjtit regjiment në vitin 1979 në moshën 19-vjeçare dhe mund të drejtonte një tank përpara se të kalonte testin e drejtimit të makinës.
Mick shërbeu në Gjermani gjatë Luftës së Ftohtë, por nuk u thirr kurrë në aksion.
Të ishe në ushtri ishte “absolutisht e shkëlqyer”, thotë ai, duke shtuar: “Shoqëria është thjesht marramendëse. Humbja e kësaj është një nga gjërat më të vështira për t’u përballur kur largohesh”.
Piktura ka qenë gjithmonë një hobi, por gati gjashtë vjet më parë njerëzit filluan t’i vinin re veprat e tij në Facebook dhe ai filloi të merrte porosi.
Ai tregon një pikturë në mur që tregon një tank, i cili, thotë Mick, ishte i njohur për probleme me motorin.
“Gjëja më e rëndësishme është saktësia”, thotë ai, duke shtuar: “Audienca ime është shumë zgjedhëse, nëse edhe një detaj i vogël është i gabuar, ata do të ankohen për të”.
Përveç entuziastëve të tankeve, veteranëve dhe historianëve, veprës së Mick-ut i është dhënë edhe vula e miratimit nga Royal Mail.
Ai është tërësisht autodidakt dhe me modesti e përshkruan talentin e tij si “të qenit i zoti në ngjyrosje”.
Ai pikturon për orë të tëra në ditë, shpesh në orët e vogla, me mbështetjen e plotë të partneres së tij Maria, ku çdo vepër kërkon deri në tre muaj për ta përfunduar.
Ai thotë se është pyetur më parë për etikën e magjepsjes së armëve vdekjeprurëse, por thotë se ato që ai pikturon janë makineri madhështore në ushtrimet stërvitore.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
