Më shumë se 800 milionë njerëz në mbarë botën kanë diabet, zbulon studimi më i ri. Shkencëtarët thonë se rritja nga viti 1990 në 2022 ishte më e madhe në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme, duke shtuar se mungesa e trajtimit është shqetësuese.
Pse janë dyfishuar normat gjatë 30 viteve të fundit dhe çfarë mund të bëhet?
Numri i njerëzve me diabet është dyfishuar gjatë 30 viteve të fundit në më shumë se 800 milionë në mbarë botën, sipas studimit novator ndërkombëtar.
Analiza globale e botuar në Lancet zbuloi se normat e diabetit tek të rriturit u dyfishuan nga rreth 7% në rreth 14% midis 1990 dhe 2022, me rritjen më të madhe në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme.
Studimi është analiza e parë globale e shkallës dhe trajtimit të diabetit. Shkencëtarët, në bashkëpunim me Organizatën Botërore të Shëndetësisë përdorën të dhëna nga më shumë se 140 milionë njerëz të moshës 18 vjeç e lart nga më shumë se 1000 studime në vende të ndryshme. Ata aplikuan mjete statistikore për të mundësuar krahasime të sakta të prevalencës dhe trajtimit midis vendeve dhe rajoneve.
Diabeti është një sëmundje kronike e shkaktuar kur pankreasi nuk prodhon mjaftueshëm (ose fare) insulinë ose trupi nuk mund ta përdorë në mënyrë efektive insulinën që prodhon. Diabeti i pakontrolluar mund të shkaktojë hiperglicemi, ose rritje të sheqerit në gjak, e cila me kalimin e kohës mund të shkaktojë dëme serioze në shumë nga sistemet e trupit, veçanërisht nervat dhe enët e gjakut.
Diabeti i tipit 1 është një sëmundje autoimune në të cilën trupi shkatërron qelizat në pankreas që prodhojnë insulinë. Diabeti i tipit 2 është një çrregullim metabolik që ndalon trupin të përdorë siç duhet insulinën. Më shumë se 95% e njerëzve me diabet kanë diabet të tipit 2. Ndryshe nga tipi 1, diabeti i tipit 2 mund të parandalohet. Të qenit mbipeshë, të ngrënit në mënyrë jo të shëndetshme dhe të mos ushtroni mjaftueshëm, si dhe faktorët gjenetikë, mund të rrisin rrezikun e zhvillimit të diabetit.
Studimi nxori në pah pabarazitë në rritje shëndetësore. Më shumë se gjysma e rasteve globale të diabetit ishin të përqendruara në katër vende. Nga ata me diabet në vitin 2022, më shumë se një e katërta (212 milionë) jetonin në Indi, 148 milionë ishin në Kinë, 42 milionë ishin në SHBA dhe 36 milionë në Pakistan. Indonezia dhe Brazili përbënin përkatësisht 25 milionë dhe 22 milionë raste të tjera.
Në disa vende në ishujt e Paqësorit, Karaibe, Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut, më shumë se 25% e popullsisë femra dhe meshkuj kanë diabet, zbuloi studimi, ndërsa SHBA (12.5%) dhe Britania e Madhe (8.8%) kishin normat e diabetit në mesin e vendeve perëndimore me të ardhura të larta.
Në të kundërt, normat e diabetit në 2022 ishin aq të ulëta sa 2-4% për gratë në Francë, Danimarkë, Spanjë, Zvicër dhe Suedi, dhe 3-5% për burra në Danimarkë, Francë, Ugandë, Kenia, Malavi, Spanjë dhe Ruandë.
Rritja e obezitetit, së bashku me plakjen e popullsisë globale do të thotë se një numër në rritje i njerëzve janë në rrezik më të madh të zhvillimit të diabetit të tipit 2.
Dr Ranjit Mohan Anjana, autori i parë i përbashkët dhe presidenti i Fondacionit të Kërkimit të Diabetit në Madras në Indi, tha: “Duke pasur parasysh pasojat potencialisht fatale të diabetit, parandalimi i diabetit përmes dietës së shëndetshme dhe stërvitjes është thelbësor për një shëndet më të mirë në të gjithë botën.
“Gjetjet tona theksojnë nevojën për të parë politika më ambicioze, veçanërisht në rajonet me të ardhura më të ulëta të botës, që kufizojnë ushqimet e pashëndetshme, i bëjnë ushqimet e shëndetshme të përballueshme dhe përmirësojnë mundësitë për të ushtruar, përmes masave të tilla si subvencionet për ushqime të shëndetshme dhe ushqime të shëndetshme shkollore falas, si dhe promovimin e vendeve të sigurta për ecje dhe ushtrime, duke përfshirë hyrjen falas në parqet publike dhe qendrat e fitnesit.”
Pavarësisht disponueshmërisë së medikamenteve efektive, mungesa e trajtimit po nxit gjithashtu pabarazitë, zbuloi studimi. Ndërsa shumë vende, shpesh me të ardhura më të larta, kanë parë përmirësime të mëdha në normat e trajtimit, me më shumë se 55% të diabetikëve të rritur që marrin trajtim në vitin 2022, për shumë vende me të ardhura të ulëta dhe të mesme përqindja që marrin trajtim nuk është përmirësuar.
Si rezultat, më shumë se gjysma e të rriturve me diabet – 445 milionë (59%), të moshës 30 vjeç e lart nuk morën trajtim në vitin 2022.
Një autor i studimit, Prof Majid Ezzati, i Kolegjit Imperial në Londër, tha: “Studimi ynë nxjerr në pah pabarazitë globale në rritje në diabet, me normat e trajtimit që ngecin në shumë vende me të ardhura të ulëta dhe të mesme, ku numri i të rriturve me diabet po rritet në mënyrë drastike. Kjo është veçanërisht shqetësuese pasi njerëzit me diabet priren të jenë më të rinj në vendet me të ardhura të ulëta dhe, në mungesë të trajtimit efektiv, janë në rrezik të komplikimeve gjatë gjithë jetës, duke përfshirë amputimin, sëmundjet e zemrës, dëmtimin e veshkave ose humbjen e shikimit ose në disa raste, vdekje të parakohshme.”
Duke iu përgjigjur gjetjeve, drejtori i përgjithshëm i OBSH-së, Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, tha: “Ne kemi parë një rritje alarmante të diabetit gjatë tre dekadave të fundit, gjë që pasqyron rritjen e obezitetit, të shoqëruar nga ndikimet e marketingut të ushqimeve të pashëndetshme, mungesa e aktivitetit fizik dhe vështirësitë ekonomike.
“Për të vënë nën kontroll epideminë globale të diabetit, vendet duhet urgjentisht të ndërmarrin veprime. Kjo fillon me miratimin e politikave që mbështesin dietat e shëndetshme dhe aktivitetin fizik dhe, më e rëndësishmja, sistemet shëndetësore që ofrojnë parandalim, zbulim të hershëm dhe trajtim.”
Chantal Mathieu, presidentja e Shoqatës Evropiane për Studimin e Diabetit, tha: “Diabeti ka arritur përmasa pandemike, duke paraqitur një kërcënim të thellë për shëndetin publik dhe ekonomitë njësoj.”
Politikëbërësit duhet “të miratojnë strategji parandaluese, të zgjerojnë aksesin në mjekime dhe të mbështesin iniciativat për një menaxhim më të mirë afatgjatë”, shtoi ajo.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
