Shumica e udhëheqësve ndërkombëtarë e kanë uruar Presidentin e zgjedhur të ShBA Joe Biden dhe shumë e mirëpresin mundësinë e ringjalljes së multilateralizmit, pasi të marrë detyrën në janar. Por si mund të angazhohet më së miri Europa dhe aleatët e tjerë të ShBA-së me administratën e Biden-it për çështje kyçe globale dhe si duhet ta përdorë Amerika fuqinë e saj relative në rënie në një botë gjithnjë e më komplekse dhe të polarizuar?
Pas disa ditësh të mbushura me ankth pas zgjedhjeve të fundit presidenciale në ShBA, tani është e pak, por e sigurt se Joe Biden do të bëhet presidenti i ardhshëm i Amerikës, më 20 janar 2021. Nëse Demokratët marrin gjithashtu kontrollin e Senatit varet nga rezultati i dy votave vendimtare të balotazhit në Georgia, më 5 janar. Sa më e paqëndrueshme dhe më e egër të jetë sjellja e presidentit Donald Trump në javët e ardhshme, aq më të mëdha janë shanset që Demokratëve t’u rrëshqasin ato vende.
Por çfarëdo që të ndodhë në Georgia, Europa dhe pjesa më e madhe e botës kanë frymë marrë tw lehtësuar, në fitoren e Biden. Narrativa mbizotëruese globale në vitet e fundit ka qenë tërheqja e paepur e multilateralizmit dhe ngritja e formave të rrezikshme të rivalitetit të fuqive të mëdha, edhe pse sfida të mëdha si ndryshimi i klimës, pandemitë e reja të mundshme, sulmet kibernetike dhe keqpërdorimi i teknologjive të reja kërkojnë një reagimi global. Por kjo mospërputhje nuk është e pashmangshme. Triumfi i Biden të paktën krijon mundësinë e një bashkëpunimi shumë më të madh ndërkombëtar për t’u përballur me këto kërcënime – dhe Europa duhet të luajë një rol të rëndësishëm.
Përfaqësuesi i Lartë i Bashkimit Europian për Punët e Jashtme dhe Politikën e Sigurisë, Josep Borrell, ka përshkruar më parë strategjinë globale të bllokut. Ai përfshin rritjen e kohezionit gjeostrategjik dhe të autonomisë strategjike të Europës, ndërsa ndihmon të tjerët dhe mbështet parimet universale, në mënyrë plurilaterale nëse është e nevojshme dhe shumëpalëshe kur është e mundur. Këto dy shtylla janë plotësuese por edhe përforcuese. Një BE më kohezive dhe strategjikisht autonome mund të jetë më efektive në kërkimin e zgjidhjeve shumëpalëshe, ndërsa një rend botëror më bashkëpunues do të ndihmonte për të rritur ndikimin e bllokut dhe për të justifikuar arsyen e tij ekzistuese.
Një pyetje kryesore tani është se si Europa mund të punojë me administratën e Biden-it për ta çuar përpara një bashkëpunim të tillë me anë të shembullit, përmes iniciativave që do të mbështesnin multilateralizmin në Shtetet e Bashkuara dhe gjetkë. Disa mundësi bien në sy.
Sa për fillim, pandemia COVID-19 është ende e ndezur në të dy anët e Atlantikut dhe kërcënon rimëkëmbjen ekonomike. Pavarësisht lajmeve inkurajuese të kohëve të fundit në frontin e vaksinave, mbështetja e ekonomisë globale do të mbetet një përparësi e menjëhershme, së bashku me vënien e vaksinave në dispozicion në të gjithë botën.
Për të mbledhur më shumë burime në një shkallë globale, BE mund të propozojë një emetim të ri prej 500 miliardë dollarësh nga të Drejtat e Tërheqjes së Veçantë (SDR -aseti rezervë globale i Fondit Monetar Ndërkombëtar) me kusht që vendet e pasura të bëjnë një pjesë të SDR-ve të tyre të disponueshme për vendet më pak të zhvilluara, siç kanë argumentuar prej kohësh Joseph Stiglitz dhe të tjerët. Kjo do të ndihmonte vendet më të varfra duke rritur kapacitetin e përgjithshëm të huazimit të FMN-së, veçanërisht për ekonomitë e tregut në zhvillim të goditura rëndë nga kriza. Parandalimi i një krize borxhi në treg në zhvillim është i rëndësishëm për rimëkëmbjen e përgjithshme globale, përfshirë rritjen më të fuqishme në ShBA dhe Europë.
Megjithëse një lëshim i ri i SDR-ve mund të marrë disa mbështetje dypalëshe të ShBA-së, administrata e Biden mund të votojë për të në FMN në 100 ditët e para pa pëlqimin e qartë të Senatit. Një fitore kaq e hershme për bashkëpunimin transatlantik , mund të hapë dyert për iniciativa të tjera.
Për më tepër, një propozim i tillë mund të shoqërohet nga Franca dhe Gjermania duke hequr një pikë përqindjeje të kuotës së tyre të kombinuar të FMN-së prej 9.84% dhe duke rënë dakord për një drejtor të vetëm ekzekutiv të përbashkët në bordet e Fondit dhe Bankës Botërore, pa pritur negociatat e zgjatura, mbi reformën e kuotave, për të përfunduar. Kjo do të demonstronte angazhimin e tyre të sinqertë për multilateralizmin e rinovuar dhe të reformuar.
Për tregtinë dhe taksat, BE mund të nxisë ShBA të mbështesin dhe reformojnë Organizatën Botërore të Tregtisë dhe të kërkojnë gjuhë të përbashkët për çështjet e tregtisë dixhitale brenda kornizës së OBT-së. Blloku mund të marrë drejtimin në zgjidhjen e mosmarrëveshjes së tij me Amerikën rreth subvencioneve të shtetit për Boeing dhe Airbus. Ai gjithashtu mund të angazhohet që të përmbahet nga taksimi i njëanshëm i shërbimeve dixhitale, me kusht që ShBA të bashkohet me negociatat globale të drejtuara nga OECD dhe, më gjerë, të kërkojë të bindë ShBA të bashkëpunojnë në rregullat globale të taksimit të korporatave.
Në lidhje me çështjen e madhe të ndryshimit të klimës, Biden tashmë ka premtuar të ribashkohet menjëherë në marrëveshjen e Parisit 2015 dhe ai favorizon prezantimin e taksave kufitare të karbonit. BE mund të deklarojë se dëshiron të koordinojë një taksë të tillë rregullimi kufiri me ShBA, e cila në fakt do të krijonte një lloj bashkimi doganor. Vetëm me tërheqjen e saj ekonomike, një rregullim i tillë do të detyrojë vendet e tjera të bashkohen me një “garë mjedisore në krye”, megjithëse vendet më pak të zhvilluara do të kishin nevojë për mbështetje kalimtare.
Në mbrojtje, shumica e 21 anëtarëve të BE-së në NATO duhet të rrisin kontributet e tyre financiare në aleancë dhe të koordinojnë një qasje të përbashkët strategjike që thekson nevojat e reja të lidhura me sigurinë kibernetike dhe biosigurinë. Duke parë që europianët bëhen më të investuar në mbrojtjen e tyre do ta bëjë Amerikën më komode me ndarjen e barrës ushtarake.
Për të inkurajuar reformën shumë të nevojshme të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, Franca mund të deklarojë gatishmërinë për të përdorur veton e saj vetëm nëse reflekton dëshirën e një shumice të dyfishtë në BE, që përfaqëson të paktën gjysmën e anëtarëve të bllokut dhe 60% të popullsisë së saj të përgjithshme . Megjithëse Franca do të mbante vendin e saj të përhershëm në Këshillin e Sigurimit, një veprim i tillë i guximshëm do të krijonte një vend de facto të BE-së. Dhe në vend që të jetë thjesht një veprim simbolik, ai mund të ndihmojë në nxitjen e përparimit në formimin e një këshilli të ri që reflekton realitetet e sotme gjeopolitike, ekonomike dhe demografike.
Si ShBA ashtu edhe BE do të duhet t’i kushtojnë vëmendje të qëndrueshme çështjeve shumë të vështira në marrëdhëniet e tyre me Kinën dhe Rusinë. Në veçanti, qasja e tyre ndaj Kinës duhet të njohë aftësitë në rritje të vendit dhe t’i japë asaj mundësinë për të qenë pjesë e një rendi të ri shumëpalësh, me kusht që të respektojë një sistem të bazuar në rregulla.
Europa do të mirëpresë një qëndrim më të fortë dhe më të sinqertë të ShBA për të drejtat e njeriut. Ai gjithashtu duhet të angazhohet me ShBA-në në lidhje me samitin e propozuar të Biden të një “koalicioni demokracish”, por të nxisë kujdes në lidhje me vështirësinë e vendosjes se kë të ftojë. Një listë shumëpërfshirëse do të sinjalizonte mungesë sinqeriteti, ndërsa një tepër kufizuese do të rrezikonte të antagonizonte të gjitha vendet e përjashtuara. Do të ishte më mirë të ftoheshin një numër i madh vendesh në një samit për të diskutuar përparimin mbi të drejtat e njeriut dhe liritë demokratike, sesa nisjen e një koalicioni të ri zyrtar të demokracive.
Nismat evropiane të tipit të sugjeruar më sipër do të ndihmonin administratën e Biden. Ata gjithashtu mund të forcojnë pozicionin dhe vendosmërinë e atyre në Amerikë që duan të ndihmojnë në ndërtimin e një rendi të ri ndërkombëtar, të hapur dhe më të drejtë, të përshtatshëm për shekullin e njëzetenjë./ Project Syndicate
* Kemal Derviş, është ish-ministër i çështjeve ekonomisë i Turqisë dhe administrator i UNDP-së , është anëtar senior i Institutit Brookings.
Sebastián Strauss është analist kërkimor dhe Koordintor për Angazhimin Strategjik në Institutin Brookings.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
