Në 1969 në një Konferencë të UNESCO-s në San Francisko, aktivisti i paqes John McConnell propozoi një ditë për të nderuar Tokën dhe konceptin e paqes në 21 Mars 1970, ditën e parë të pranverës në hemisferën veriore. Kjo ditë u sanksionua më vonë nga McConnell dhe u nënshkrua nga Sekretari i Përgjithshëm U Thant në Kombet e Bashkuara. Më vonë senatori i Shteteve të Bashkuara Gaylord Nelson propozoi idenë për të mbajtur një mësim mbarëkombëtar për mjedisin në 22 Prill, 1970. Ai punësoi një aktivist të ri, Denis Hayes, për të qenë Koordinator Kombëtar. Nelson dhe Hayes e riemërtuan ngjarjen si "Dita e Tokës".
Në kuadër të Ditës së Tokës, një studim ka zbuluar se vetëm 3% e tokës në botë mbetet ekologjikisht e paprekur me popullata të shëndetshme të të gjitha kafshëve të saj dhe habitatit të paprekur.
Këto pjesë të padëmtuara nga aktivitetet njerëzore janë kryesisht në pjesë të pyjeve tropikale të Amazonës dhe Kongos, pyjeve kanadeze lindore siberiane dhe veriore dhe Saharasë. Speciet e huaja pushtuese, duke përfshirë macet, dhelprat, lepujt, dhitë dhe devetë kanë pasur një ndikim të madh në speciet vendase në Australi, me studimin që nuk gjeti zona të paprekura në atë vend.
Studiuesit sugjerojnë rivendosjen e një numri të vogël të specieve të rëndësishme në disa zona të dëmtuara, të tilla si elefantët ose ujqërit, një veprim që mund të rikthejë deri në 20% të tokës së botës në të paprekshme ekologjikisht.
Analizat e mëparshme kanë identifikuar zonat e shkretëtirës bazuar kryesisht në imazhet satelitore dhe vlerësuan se 20-40% e sipërfaqes së Tokës preket pak nga njerëzit. Sidoqoftë, shkencëtarët që qëndrojnë pas studimit të ri argumentojnë se pyjet, savana dhe tundra mund të duken të paprekura nga lart, por që në tokë mungojnë speciet jetësore. Elefantët, për shembull, përhapin farëra dhe krijojnë pastrime të rëndësishme në pyje, ndërsa ujqërit mund të kontrollojnë popullatat e drerit.
Vlerësimi i ri kombinon hartat e dëmtimit njerëzor në habitat me harta që tregojnë se ku kafshët janë zhdukur nga diapazoni i tyre origjinal ose janë shumë të pakta në numër për të ruajtur një ekosistem të shëndetshëm.
Është pranuar gjerësisht se bota është në një krizë të biodiversitetit, me shumë popullata të botës së egër, nga luanët te insektet, duke u zhdukur, kryesisht për shkak të shkatërrimit të habitatit për bujqësi dhe ndërtim. Disa shkencëtarë mendojnë se një zhdukje e gjashtë masive e jetës në Tokë po fillon, me pasoja serioze për ushqimin, ujin dhe ajrin e pastër nga i cili varet njerëzimi.
"Pjesa më e madhe e asaj që ne e konsiderojmë si habitat i paprekur është zhdukja e specieve që janë gjuajtur nga njerëzit, ose kanë humbur për shkak të specieve invazive ose sëmundjes", tha Andrew Plumptre, autori kryesor i studimit, nga në Kembrixh, Mbretëria e Bashkuar.
Studimi, i botuar në revistën Frontiers in Forests and Global Change kishte të dhëna për gjitarët, por gjithashtu përfshiu disa zogj, peshq, bimë, zvarranikë dhe amfibë. Shumë nga zonat e paprekura të identifikuara ishin në territore të menaxhuara nga komunitetet autoktone. Analiza nuk përfshiu Antarktidën.
"Mund të jetë e mundur të rritet zona ekologjike e paprekur deri në 20% përmes rivendosjeve të synuara të specieve që kanë humbur në zona ku ndikimi njerëzor është ende i ulët, me kusht që të adresohen kërcënimet për mbijetesën e tyre", tha Plumptre. Ai përmendi rivendosjen e suksesshme të ujqërve në parkun kombëtar Yellowstone në Amerikë, i cili transformoi ekosistemin.
Pierre Ibisch, pedagog në Universitetin Eberswalde për Zhvillim të Qëndrueshëm në Gjermani, jo pjesë e studimit tha se gjetja se vetëm 3% të tokës ishte e paprekur ishte "parashikuese shkatërruese".
"Ne duhet t'i japim natyrës dukshëm më shumë hapësirë për të na çuar në të ardhmen, por kam frikë se rivendosja e disa specieve në zona të caktuara nuk është gjëja më e mirë".
Ibisch tha se analiza nuk merrte parasysh krizën e klimës.
“Përshpejtimi i ndryshimit të klimës po bëhet kërcënimi kryesor për funksionalitetin e ekosistemeve të tëra. Paprekshmëria e gjitarëve vështirë se na tregon shumë për ekosistemet funksionuese në epokën e ngrohjes globale", tha ai.
James Watson në Universitetin e Queensland, Australi, tha se ky studim nënvlerëson shumë përpjekje të shkencëtarëve të ekosistemit për të hartuar dhe ruajtur vende ekologjikisht të paprekura në të gjithë planetin.
“Ai përdor harta për speciet që janë në thelb supozime më të mira, që do të thotë se minimizohet qartë mesazhi se ku ekosistemet janë në të vërtetë akoma shumë të paprekur", tha Watson.
Plumptre pranoi që hartat e specieve ishin relativisht të papërpunuara dhe tha se shifra prej 3% ishte një "vlerësim i parkut".
"Problemi është se për momentin, ne nuk kemi ndonjë hartë tjetër", thotë ai.
Ai tha se shkencëtarët duhet të përqendrohen më tej në rajone specifike dhe të përdorin të dhëna më të hollësishme të ndikimit njerëzor dhe të dhëna për speciet për të identifikuar vendet ekologjikisht të paprekura.
Në janar, më shumë se 50 vende u zotuan të mbrojnë pothuajse një të tretën e planetit deri në 2030 për të ndaluar shkatërrimin e botës natyrore.
"Vendosja e përpjekjeve për të ruajtur këto vende të paprekura është shumë e rëndësishme. Ato janë kaq të rralla dhe të veçanta dhe tregojnë se si ishte bota para se njerëzit të kishin ndonjë ndikim të madh, duke na ndihmuar të matim se sa kemi humbur", tha Plumptre.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
