.png)
Gazeta Si - Aleksandër është një oficer rus i karrierës, ai është 25 vjeç dhe u diplomua në akademinë e ushtrisë si inxhinier i industrisë ushtarake.
Ai hyri në Ukrainë në agimin e 24 shkurtit 2022. Aty qëndroi gjashtë muaj duke rrezikuar disa herë jetën e më pas u bë dezertor.
Ashtu si mijëra, ndoshta dhjetëra mijëra dezertorë rusë (vlerësohet se janë midis dhjetë mijë e tridhjetë mijë), Sasha ka ikur në Kazakistan - i mbrojtur nga rrjeti "Point of No Return" i disidentëve në mërgim - por ai nuk ndihet i sigurt: ndaj tij, qeveria e Moskës ka lëshuar një urdhër-arresti ndërkombëtar.
Për këtë arsye ai pranon të flasë me "Corriere della Sera"-n vetëm në mënyrë anonime. Por ajo që ai tregon, është një dritare në krimet e luftës dhe krimet kundër njerëzimit të hetuara nga Gjykata Ndërkombëtare Kriminale në Hagë. Është një dritare, mbi të gjitha, mbi atë që Hannah Arendt e quajti "banaliteti i së keqes".
Sasha, si filloi përvoja juaj në Ukrainë?
Më dërguan në Krime për stërvitje ushtarake. Si oficer karriere nuk mund të refuzoja, edhe sikur të doja.
A e kuptuat menjëherë se kishte një qëllim për të nisur një pushtim total?
Në fillim nuk kishte shenja të dukshme të një lufte të afërt, por në 18 ose 20 shkurt, fillova të mendoj se diçka serioze do të ndodhte. Njësia jonë ka marrë urdhra nga lart për përgatitjen e mjeteve për përdorim në mjedise urbane.
Nuk kishte kuptim në një stërvitje, sepse zakonisht ndodhesh në fshatra, në fusha të hapura ose në pyll. Kam punuar në njësinë e komunikimit dhe kam marrë të gjitha sinjalet në kanalet e radios të koduara. Kjo është arsyeja pse kuptova se çfarë po ndodhte para shumë të tjerëve.
Çfarë menduat kur kuptuat se do të sulmonit?
Nuk mund ta besoja. Nuk pranova ta besoja deri më 24 shkurt. Deri në njoftimin e Vladimir Putin në televizion.
Por kuptova se kishim vizita gjithnjë e më të shpeshta nga gjeneralë që kontrollonin materialet, automjetet dhe pajisjet.
Të gjithë menduam se ndoshta nuk ishte vërtet një stërvitje, por më së shumti donim t'i tregonim pak muskujt Ukrainës.
Se do të bënim pak skenë në kufi dhe pastaj do të mbaronte gjithçka, si herët e tjera. Të gjithë menduam kështu. Nuk e besova derisa filloi pushtimi.
Çfarë ndodhi kur hytë në territorin e kontrolluar nga Ukraina?
Në 5 të mëngjesit të datës 24 shkurt na dhanë karburant, armë, materiale dhe filluam të përgatiteshim duke u vendosur në radhë të gjata.
U nisëm rreth orës 10 të mëngjesit. Kur kalova, njësia ukrainase në kufi ishte asgjësuar tashmë dhe kaluam në heshtje, pa gjuajtur asnjë të shtënë.
A është e vërtetë që ushtria juaj ishte e çorganizuar dhe kishte plaçkitur shtëpi e dyqane?
Kemi bërë 200 kilometra për në Melitopol, qyteti i parë i madh në rrugën tonë. Ishim krejtësisht të çorganizuar. Askush nuk e dinte se ku po shkonim dhe çfarë duhej të bënim.
Komandantët ishin gjithmonë në telefon duke u përpjekur të kuptonin. Ata morën urdhra ndërsa shkonin, nuk kishte një plan të paracaktuar. Ishim si një gjarpër i madh dhjetë kilometra i gjatë me automjete ushtarake, që lëviznim ngadalë. Ditën e parë udhëtuam deri vonë në mbrëmje, por nuk arritëm as në Melitopol.
Kur e gjetët veten në betejën e parë?
Përleshja e parë ishte kur iu afruam Melitopolit. Dhe menjëherë pasoi kaosi. Disa luftuan, disa ikën në pyll me automjete të blinduara, disa u hodhën në supermarkete për të plaçkitur. Ne kishim udhëzimet e para të sakta se çfarë të bënim dy orë pas përleshjes së parë.
Para se të humbnim, askush nuk dinte se çfarë të bënte. Ata na thanë, përsëri, të rreshtohemi në radhë të gjata dhe të ndryshojmë drejtim.
Çfarë po mendonit në atë moment?
Në fillim nuk kupton asgjë. Je në shok, nuk mund ta kuptosh se je në një luftë të vërtetë dhe po merr pjesë në atë luftë.
Para asaj kohe, lufta në kokën time ishte diçka virtuale, nuk mund ta imagjinoja një situatë ku do të gjendesha.
Por kur je atje, nuk di se çfarë të bësh. Ti nuk e dini nëse duhet të luftosh apo të fshihesh. Nuk je mësuar me të, ndihesh plotësisht i papërgatitur dhe i pasigurt.
Por sa kohë keni qenë oficer karriere?
Në atë kohë, shtatë apo tetë muaj. Sapo kisha marrë diplomën nga universiteti ushtarak.
A keni qenë dëshmitar i mizorive dhe vrasjeve të civilëve?
Nuk i pashë me sytë e mi kur u vranë njerëz. Por pashë trupat e hedhur në rrugë dhe dëgjova zhurmën e të shtënave të ekzekutimeve të civilëve, po.
Mund ta thoni më mirë?
Një ditë po udhëtonim përgjatë një rruge fshati dhe pamë një makinë që vinte në drejtimin tonë, brenda kishte civilë. Tre të rinj.
Forcat speciale ndaluan makinën. Ata i vunë me fytyrë përtokë dhe i zhveshën deri në bust për të kontrolluar nëse kishin ndonjë tatuazh.
Ata pyetën komandën se çfarë duhet të bënin me ta. Nga komanda na thanë thjesht t'i vrisnim dhe të digjnim makinën.
Dëgjova tre të shtënat pas meje, sepse tashmë kisha ecur përpara; pastaj pashë tym që dilte nga makina që digjej.
Nuk ishte vetëm çorganizim: A ishte ushtria nën urdhra specifikë për të vrarë civilë?
Ishte dita e katërt e pushtimit. Në atë moment kishte pak më shumë organizim, të gjithë kërkonin urdhra të qarta dhe të gjithë ishim më të mësuar me kushtet e luftës. Kishte më shumë strukturë.
Pra, a kishte një vendim nga komandat ushtarake për të vrarë civilë?
Po.
Sa kohë vazhdoi kjo?
Nuk ka ndodhur gjithmonë. Ndoshta komandantët tanë menduan se civilët ishin në të vërtetë luftëtarë të maskuar. Në çdo rast, nuk kam qenë dakord, nuk jam pajtuar kurrë.
A keni qenë dëshmitarë të incidenteve të tjera që mund të përbëjnë krime lufte?
Personalisht jo, nuk kam qenë dëshmitar okular. Por unë i kam dëgjuar historitë. Një koleg ushtar, një herë në tavolinë, ndërsa ne po hanim të gjithë bashkë, ishte i dehur dhe më tha se kishin torturuar disa njerëz në një nga qytetet përreth.
Nga fillimi i marsit ukrainasit kishin goditur një nga pikat tona komanduese, shumë njerëz u vranë. Njerëzit tanë u tërbuan. Kishin shkuar të kërkonin dikë që të jepnin informacion, të na jepnin koordinatat e duhura.
Ata mblodhën të gjithë civilët në një dhomë, filluan t'i merrnin në pyetje një nga një dhe kontrolluan telefonat e tyre.
Si i pyetën ata?
Me përdorimin e forcës. Ata i rrahën. Ai kolegu i dehur më tha se njërit prej të burgosurve i kishte prerë gishtin dhe më shpjegoi se si e bëri një gjë të tillë. Që prej asaj dite e mënjanova uljen në tavolinë me atë njeri.
A mendonit se pushtimi ishte një ide e mirë në atë kohë apo menduat tashmë se diçka nuk shkonte?
Ndihesha në mosmarrëveshje totale që në fillim dhe madje fola për këtë me disa nga eprorët e mi. Kisha frikë se pushtimi do të sillte pasoja negative për Rusinë, si dhe për Ukrainën: ndoshta një luftë më e madhe ose diçka shumë e keqe.
Dhe si u përgjigjën eprorët tuaj?
Njëri prej tyre më tha: prit dhjetë ditë dhe gjithçka do të përfundojë. Kjo histori nuk zgjat, më tha. Të nesërmen ai kishte vdekur.
Por a ishte vërtet kaq e lehtë të shprehnit dyshime? I besuat vetes që lirisht të ndani mendime me shokët tuaj ushtarë?
Unë mund të flas për këtë me miqtë e mi më të ngushtë, ata në rrethin tim të ngushtë, të gjithë mendonin si unë.
Sigurisht që nuk kam folur për këtë me të tjerët, por është kultura ruse të mos flasësh për gjëra të caktuara, përveç njerëzve që i njeh shumë mirë.
A kishit frikë gjatë luftës?
Sigurisht, në momente të caktuara mendoja se kishte mbaruar. Nëse je njeri normal, ke frikë në luftë. Nëse nuk ke frikë, je një idiot ose dikush që nuk e ka parë kurrë luftën dhe nuk e di se çfarë është. Ose ke përvojë të madhe. Dhe unë nuk rashë në asnjë nga këto raste.
E keni gjetur shpesh veten në betejë?
Nuk luftoja drejtpërdrejt, edhe pse isha i armatosur: duhej të siguroja telekomunikacionin në vijën e parë dhe të kthehesha prapa. Por ndonjëherë e gjeja veten nën zjarrin ukrainas dhe në situata shumë të vështira.
A ju dërguan komandantët në sulm duke qëndruar plotësisht indiferentë ndaj fatit tuaj? Apo po përpiqeshin t'ju mbronin në një farë mënyre?
Unë i kam përjetuar të dyja situatat. Në një situatë komandantët ishin shumë të vëmendshëm ndaj trupave të tyre, në të tjerat oficerët i dërguan njerëzit në gjakderdhje vetëm për të arritur objektivat e treguara nga komandat më të larta.
Mund ta shpjegoni më mirë?
Kishte raste kur vinin urdhra absolutisht të çmendur për të hyrë në zona shumë të populluara dhe për t'i mbajtur ato me çdo kusht.
Nuk kishte skrupuj për fundin që ne ushtarët do të hasnim. Kam dëgjuar me veshët e mi komandantin e njësisë sime duke folur në telefon me eprorët e tij, gjeneralë.
Ai i thoshte: “Unë nuk i marr ushtarët e mi atje, është si të bëj vetëvrasje. Nuk dërgoj ushtarët e mi në thertore...”. Por ndonjëherë ato shtyheshin përpara me çdo kusht. Varej nga situatat.
Për shembull?
Në fillim shkuam me forca të plota, askush nuk llogariste. Nuk është se nuk i kanë kursyer njerëzit, nuk kanë kursyer asgjë: as municione, as materiale, as njerëz.
Pastaj kur filluan humbjet e mëdha, komandantët nisën ta trajtonin personelin me pak më shumë vëmendje.
Kur keni filluar të mendoni për t’u larguar?
Unë isha në Ukrainë për gjashtë muaj dhe për gjashtë muaj kërkoja një rrugëdalje. Disa herë u përpoqa të thyeja krahun. Kur askush nuk më shihte, vendosja krahun në një barrikadë betoni dhe përpiqesha ta thyeja me një gur. Fatmirësisht pas gjashtë muajsh më dhanë disa ditë pushim dhe munda të kthehesha në Rusi.
Si ju lindi ideja e dezertimit?
Fillova të mendoja kur kuptova se nuk kishte rrugë tjetër shpëtimi. Pas disa tentativave për t'u larguar, më në fund pata dy javë të lira pikërisht para mobilizimit në shtator 2022. Në atë moment kuptova se nuk kisha zgjidhje tjetër veç të bëhesha dezertor.
Pra, cili ishte plani?
Në njësinë time më përgatitën dokumentet e lirimit, kështu që munda të vizitoja familjen time dhe t'u tregoja çfarë kisha parë.
Nuk kisha një plan shumë të qartë. Por pikërisht para mobilizimit më thirri eprori im i drejtpërdrejtë dhe më kërkoi të kthehesha herët në Ukrainë.
I thashë që nuk do ta bëja. Ai këmbënguli, tha se mobilizimi do të bëhej. Kështu bleva një biletë avioni për në Kazakistan, sepse nga Rusia mund të hysh atje edhe pa pasaportë.
Dhe të lejuan të fluturoje për në Kazakistan, pavarësisht se ishit nën armë?
Në Rusi nuk ka një bazë të dhënash të përbashkët të ushtrisë. E dija se mund të zhdukesha për dy ditë para se të fillonin të më kërkonin dhe të raportonin emrin tim në terminalet kufitare.
Unë llogarisja në një shans 95% që nuk do të kisha asnjë problem në aeroport nëse do të largohesha brenda 48 orëve.
Por nëse është kaq e lehtë të dezertosh, pse të mos e bëjnë më shumë njerëz?
Duket e lehtë të dezertosh, pasi e ke bërë, por në fillim jo. Nuk është e lehtë moralisht, sepse po të largohesh nga ushtria, po të largohesh nga shokët, bëhesh tradhtar.
Dhe për një ushtar është e vështirë. E gjithë jeta jote, e gjithë puna jote ka qenë e bazuar në idenë se je aty për atdheun tënd dhe se nuk mund ta tradhtosh. Dhe pastaj, nga një ditë në tjetrën ti je një tradhtar.
Si e shihni të ardhmen tuaj? Cili është plani juaj?
Tani unë jam një nga dezertorët e mbërthyer në Kazakistan. Ne nuk kemi pasaporta, kështu që nuk mund të marrim viza për në vendet e tjera, edhe pse të gjithë do të donim të largoheshim nga këtu, sepse qëndrimi në Kazakistan nuk është i sigurt.
Disa prej nesh u arrestuan. Në një rast, njëri u arrestua dhe u dorëzua në Rusi. Kazakistani ka një marrëveshje ekstradimi me Rusinë për njerëz si unë, por në përgjithësi ata na lënë të qetë, sepse qeveria përpiqet të shfaqet neutrale. Unë jam duke aplikuar për leje humanitare në Francë, Gjermani ose Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Si jeton në Kazakistan?
Përpiqem të punoj si shpërndarës ushqimesh apo punë të tjera të çuditshme, gjithmonë në të zezë. Kërkova azil këtu, por më refuzuan.
Përshtati në shqip: Gazeta ‘Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
