Analize

Çfarë kërkon të bëjë Izraeli tani?

Cilat janë qëllimet e vërteta të luftës kundër Iranit, çfarë lidhje kanë Shtetet e Bashkuara të Amerikës me të dhe cili është "Paradoksi Fordow"

Gazeta Si – Kryeministri izraelit Benjamin Netanjahu ka disa skenarë të mundshëm për luftën që filloi pesë ditë më parë me Iranin.

Ajo mund të përfundojë së shpejti me negociata midis iranianëve dhe amerikanëve. Por mund të vazhdojë me rritjen e një ndërhyrjeje ushtarake nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Dhe mund të zvarritet për një kohë të gjatë dhe pa rezultate, me një rritje progresive të shkatërrimeve dhe viktimave civile. Le të shohim se si.

Nga pikëpamja e Netanjahut, Izraeli ka arritur disa suksese në ditët e para të luftës. Një sukses është se ka vrarë udhëheqësit ushtarakë më me përvojë dhe të rëndësishëm iranianë dhe gjithashtu disa shkencëtarë civilë që punonin në programin e kërkimit bërthamor.

Një rezultat i dytë është se ka fituar kontrollin e plotë të hapësirës ajrore të Iranit: avionët izraelitë tani bombardojnë lehtësisht kryeqytetin Teheran dhe vende të tjera, sepse mbrojtja ajrore iraniane u shkatërrua në orët e para të luftës.

Njerëzit shikojnë ndërtesat e goditura nga bombardimet iraniane në Ramat Gan, Izrael, më 14 qershor

Që nga fillimi i luftës, sulmet izraelite kanë vrarë të paktën 224 iranianë dhe sulmet iraniane në përgjigje kanë vrarë të paktën 24 izraelitë.

Këto janë rezultate të përkohshme për Izraelin. Irani po zëvendëson gjeneralët që u vranë dhe herët a vonë do të zëvendësojë edhe shkencëtarët që punuan në programin e kërkimit bërthamor.

Për më tepër, një nga objektivat kryesore të kësaj lufte ishte shkatërrimi i vendeve të kërkimit bërthamor, por një nga më të rëndësishmet, ai i Fordow, i cili ndodhet brenda një tuneli të gërmuar në shpatin e një mali dhe për këtë arsye është i mbrojtur nga një shtresë shumë e trashë shkëmbi.

Në Fordow ka mijëra centrifuga që pasurojnë uraniumin dhe e transformojnë atë në materialin e nevojshëm për të ndërtuar një bombë atomike.

Nuk është vetëm Fordow: rezervat e uraniumit të pasuruar duhet të ruhen tashmë thellë nën tokë në një bazë nëntokësore në Isfahan, e cila gjithashtu nuk është goditur nga sulmet ajrore deri më tani.

Kjo do të thotë që Irani ka material që, nëse përpunohet më tej, mund të përdoret për të bërë një bombë atomike dhe, nëse është e nevojshme, mund të prodhojë më shumë.

Kjo do të thotë që Netanjahu ende nuk e ka marrë atë që dëshironte. Nëse objektivi i tij i deklaruar ishte të eliminonte çdo mundësi që Irani të kishte armë atomike, atëherë kjo nuk është arritur dhe ndoshta nuk është e arritshme.

Një ndërtesë e shkatërruar nga bombardimet izraelite në Teheran, Iran

Një shënim i rëndësishëm: të kesh material që nevojitet për të bërë një bombë atomike nuk do të thotë të kesh bombën atomike menjëherë.

Uraniumi në dispozicion të Iranit për përdorim ushtarak pasurohet në 60 përqind dhe duhet të pasurohet më tej në 90 përqind; bomba do të duhej të bëhej gati dhe pastaj të montohej në një bartës – për shembull një raketë të projektuar posaçërisht – në gjendje ta mbajë atë në objektiv.

Do të duheshin edhe disa muaj të tjerë për të ndërtuar një armë që Irani mund ta përdorte në të vërtetë: nuk është e qartë saktësisht se sa, sepse shumë informacione rreth programit bërthamor nuk janë publike. Nëse synon të thyejë bllokimin ushtarak, Netanjahu duhet të bindë presidentin e SHBA-ve, Donald Trump.

Për të shkatërruar centralin bërthamor në Fordow, aeroplanët izraelitë kanë nevojë për bombat më të fuqishme shkatërruese bunkerësh, të cilat janë të afta të depërtojnë në shtresa të trasha shkëmbinjsh dhe betoni të përforcuar dhe më pas të shpërthejnë thellë nën tokë, por vetëm Shtetet e Bashkuara të Amerikës i kanë këto pajisje në dispozicion dhe ende nuk ia kanë dhënë Izraelit.

Siç shkruan komentatori Peter Wildeford në analizën e tij të titulluar “The Fordow Paradox” (“Paradoksi i Fordow-t”): Shtetet e Bashkuara mund ta shkatërrojnë sitin bërthamor, ndërsa Izraeli nuk mundet. Izraeli dëshiron që Fordow të shkatërrohet, ndërsa Shtetet e Bashkuara jo, për momentin.

Pa ato të ashtuquajturat bomba shkatërruese bunkerësh, izraelitët do të kishin ende mundësinë të dërgonin një kontingjent ushtarësh për të sulmuar centralin bërthamor, por kjo duket e largët për momentin.

Duke pasur parasysh të gjitha këto, “lufta parandaluese e vetëmbrojtjes”, siç e quan qeveria izraelite, mund të shndërrohet në një sekuencë të pacaktuar bombardimesh izraelite, në një vend të largët të kontrolluar nga një regjim i tërbuar nga vrasjet dhe poshtërimi ushtarak.

Irani ka 90 milionë banorë, nuk mund të kontrollohet vetëm me një fushatë ajrore. Në fund të fundit, ushtria izraelite nuk ka pasur sukses së fundmi kundër Hamasit në Rripin e Gazës dhe Hezbollahut në Libanin jugor, territore shumë më të vogla dhe është dashur të dërgojë trupa tokësore.

Benjamin Netanjahu dhe Donald Trump në Zyrën Ovale, në prill 2025

Për këto arsye, Netanjyahu do të donte që të ndodhnin disa gjëra. Njëra është që Shtetet e Bashkuara të hyjnë në luftë përkrah izraelitëve dhe “ta përfundojnë punën”, siç shkruan gazeta izraelite “Haaretz”: por nuk është e sigurt që presidenti Trump do ta bëjë këtë në të vërtetë. Shtetet e Bashkuara mund të godasin vendet e kërkimit bërthamor me fuqinë e tyre superiore të zjarrit.

Por Trump u zgjodh gjithashtu, sepse gjatë fushatës zgjedhore ai u kishte premtuar amerikanëve një politikë izolacioniste, duke thënë se me të në qeveri Shtetet e Bashkuara do të ishin shumë më pak të përfshira në atë që ndodh në botë.

Hyrja në një luftë të filluar nga Izraeli nuk do t’u pëlqente shumë mbështetësve të tij. Megjithatë, presidenti amerikan shpjegoi dje se “Amerika e Para”, motoja e izolacionistëve në politikën e jashtme që ai e bëri të vetën gjatë fushatës zgjedhore, do të thotë edhe një Iran pa bombë bërthamore, sikur të donte t’u përgjigjej paraprakisht kritikave që do të merrte nëse do të vendoste të ndërhynte.

Irani i frikësohet kësaj mundësie dhe po u dërgon mesazhe Shteteve të Bashkuara mes ndërmjetësve, duke thënë se është gati të rifillojë negociatat bërthamore në këmbim të një sigurie nga administrata Trump se Shtetet e Bashkuara nuk do të hyjnë në luftë përkrah Izraelit, raportoi “Wall Street Journal”.

Ky është një ndryshim i jashtëzakonshëm zemre, sepse iranianët njoftuan dy ditë më parë se po i jepnin fund negociatave.

Në Iran ka dyshime të forta se Shtetet e Bashkuara ndihmuan sulmin e papritur të Izraelit të premten, më 13 qershor.

Lideri Suprem Iranian, Ajatollah Ali Khamenei në vitin 2024

Takimi midis negociatorëve iranianë dhe amerikanë i planifikuar për të dielën, më 15 qershor, mund të ketë qenë një mashtrim i madh për të bindur iranianët se Izraeli nuk do të sulmonte, të paktën jo deri atëherë.

Megjithatë, Izraeli sulmoi dhe në valën e parë të bombardimeve vrau shumë nga udhëheqësit ushtarakë të Iranit që flinin në shtëpitë e tyre si zakonisht dhe nuk fshiheshin në ndonjë bunker sekret, pavarësisht shumë zërave që qarkullonin për një sulm të afërt izraelit. Por iranianët nuk kanë mundësi të tjera: rifillimi i negociatave mund të ndalonte bombardimet izraelite.

Një gjë tjetër që Netanjahu do të donte të shihte të ndodhte, është një kryengritje masive nga iranianët kundër regjimit të Ajatollah Ali Khameneit, autoritetit më të lartë politik dhe fetar të Iranit.

Në një intervistë në rrjetin “Fox News” të dielën, gazetari Bret Baier e pyeti: “A është ndryshimi i regjimit pjesë e kësaj përpjekjeje?”

Netanjahu u përgjigj: “Sigurisht që mund të jetë rezultati, sepse regjimi iranian është shumë i dobët”. Ekziston mundësia që një pjesë e iranianëve të rebelohet kundër regjimit, të paktën në teori.

Minoritetet që keqtrajtohen sistematikisht, siç janë kurdët, balukët dhe sunitët nga Khuzestani (ky është një përgjithësim, por ndihmon për ta kuptuar), mund ta shfrytëzojnë situatën dhe të përpiqen të ngrihen, ashtu si edhe disidentët që u është dashur të durojnë shtypjen e ashpër dhe mizore të regjimit për dekada.

Por këtu hyjmë në sferën e hipotezave. Bombat dhe frazat kërcënuese që vijnë nga Izraeli mund të kenë efektin e kundërt dhe të bashkojnë popullsinë e Iranit.

Ministri i Jashtëm izraelit, Israel Katz, për shembull, tha se “populli i Teheranit do të paguajë çmimin për sulmet me raketa iraniane”. Pastaj ai u tërhoq dhe tha se po i referohej faktit se ata do të duhet të braktisin shtëpitë e tyre.

Përshtati: Gazeta “Si”


Copyright © Gazeta “Si”


Lajme të lidhura

Më Shumë