Çfarë do të thotë një krizë e dollarit

Dollari supozohet të jetë një monedhë sigurie, por së fundmi po shkakton frikë.

Që prej kulmit që arriti në mes të janarit, monedha jeshile është zhvlerësuar me 9% kundrejt valutave të tjera. Bashkuar me rritjen e yield-eve të borxhit, rënia e dollarit është një shenjë e keqe: investitorët po largohen sepse e shohin Amerikën si rrezik. Thashethemet thonë se gjigandët e fondeve të menaxhimit po heqin dorë nga dollari.

Për shumë dekada, investitorët janë mbështetur tek asetet amerikane duke i bërë ato kyçe për financat botërore. Çdo gjë ishte perfekte deri sa Donald Trump ndryshoi gjithçka.

Kriza u gatua brenda Shtëpisë së Bardhë. Lufta tregatre që nisi Trump ka krijuar pasiguri ekonomike. Dikur bota e kishte zili, por tani ekonomia e Amerikës është në prag të një recesioni që do të ndëshkojë konsumatorët.

Pozicioni fiskal e Amerikës po përkeqësohet. Borxhet janë sa 100% e PBB-së, deficiti buxhetor është 7%, tepër i lartë. Përballë premtimeve për të ulur taksat, Kongresi kërkon tjetër huamarrje. Në këto rrethana tregjet po dyshojnë aftësinë e Trump për të qeverisur me kompentencë. Ajo çfarë ndodhi me tarifat, nga formula tek prezantimi dhe më pas pezullimi tregoi se politikbërja për ta është shaka.

Për dekada, Amerika ka sinjalizuar me kujdes përkushtimin e saj ndaj një dollari të fortë. Sot disa këshilltarë të Shtëpisë së Bardhë po flasin për rezervën e moendhës sikur të ishte një barrë për t’u ndarë – duke përdorur shtrëngim nëse është e nevojshme.

Në mënyrë të pashmangshme, kjo e vë në tension Rezervën Federale. Trump po i bën presion bankës qendrore që të ulë normat e interesit. Gjykatat ka të ngjarë ta ndalojnë atë të shkarkojë guvernatorët e Fed-it sipas dëshirës, por ai do të jetë në gjendje të emërojë një karrige të re të Fed-it në vitin 2026. Ndërkohë, politikat e tjera të presidentit përfshijë dërgimin e emigrantëve pa dokumente në El Salvador pa seancë dëgjimore, ose presioni ndaj firmave ligjore që nuk i pëlqejnë atij.

E gjithë kjo ka krijuar një premium rreziku për aktivet amerikane. Gjëja tronditëse është se një krizë e plotë e tregut të obligacioneve është gjithashtu e lehtë të imagjinohet. Të huajt zotërojnë 8.5 trilion dollarë borxh qeveritar, pak më pak se një e treta e totalit; më shumë se gjysma e saj mbahet nga investitorët privatë, të cilët nuk mund të mashtrohen nga diplomacia apo të kërcënohen me tarifa. Amerika duhet të rifinancojë 9 trilion dollarë borxh gjatë vitit të ardhshëm. Nëse kërkesa për tituj dobësohet, ndikimi do të kalojë shpejt në buxhet, i cili, për shkak të borxheve të larta dhe maturiteteve të shkurtra, është i ndjeshëm ndaj normave të interesit.

Çfarë duhet të bëjë Kongresi tani? Kur tregjet u shembën gjatë krizës financiare globale dhe pandemisë, Kongresi veproi me forcë. Por ato kriza kërkonin që ajo të shpenzonte, jo të impononte shkurtime. Këtë herë do t’i duhej të merrte një sëpatë ndaj të drejtave dhe të rriste shpejt taksat. Ju duhet vetëm të merrni parasysh përbërjen e Kongresit dhe Shtëpisë së Bardhë për të parë se tregjet mund të duhet të durojnë shumë dhimbje përpara se qeveria të bie dakord se çfarë të bëjë. Teksa Amerika futet në ankth, tronditja mund të përhapet nga Thesaret në pjesën tjetër të sistemit financiar, duke sjellë mospagim dhe goditje të fondit mbrojtës. Kjo është sjellja që do të prisnit në një treg në zhvillim.

Fed, nga ana e saj, do të përballej me një dilemë të dhimbshme. Ajo mund të blejë asete për të mbajtur anijen. Por nuk do të donte të dukej se po financon borxhin e një qeverie të pabesueshme – një lëvizje veçanërisht e rrezikshme kur inflacioni është i lartë. A mund të arrijë ekuilibrin midis kreditimit emergjent dhe financimit monetar? Dhe nëse nuk do të shpëtonte Trump, a do ta miratonte ai që t’u jepte hua bankave qendrore të huaja të cilave u mungon likuiditeti, siç bën zakonisht në një krizë?

Një monedhë është po aq e mirë sa qeveria që e mbështet atë. Sa më gjatë që sistemi politik i Amerikës të dështojë të përballet me deficitet e tij ose të vazhdojë flirtin me rregulla kaotike ose diskriminuese, aq më shumë gjasa do të ketë një përmbysje që e shtyn sistemin financiar global drejt së panjohurës. Kudo që gjërat të zgjidheshin, roli i zvogëluar i monedhës së gjelbër do të ishte një tragjedi për Amerikën. Vërtetë, disa eksportues do të përfitonin nga një monedhë më e dobët. Por përparësia e dollarit zvogëlon koston e kapitalit për të gjithë, nga blerësit e shtëpive për herë të parë deri te firmat me çipa blu.

Kafshimi i dorës që financon

Bota do të vuante sepse dollari nuk ka të barabartë – vetëm imitime të zbehta. Euro mbështetet nga një ekonomi e madhe, por eurozona nuk prodhon mjaftueshëm asete të sigurta. Zvicra është e sigurt, por e vogël. Japonia është e madhe, por ka borxhet e saj të mëdha. Arit dhe kriptomonedhave u mungon mbështetja e shtetit. Ndërsa investitorët provonin një aset dhe më pas një tjetër, gjuetia për siguri mund të sillte lulëzime dhe rënie destabilizuese. Sistemi i dollarit nuk është i përsosur, por ai siguron terrenin e qëndrueshëm mbi të cilin është ndërtuar ekonomia e sotme e globalizuar. Kur investitorët dyshojnë në kreditueshmërinë e Amerikës, ato themele janë në rrezik të rrëzimit./TheEconomist

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.