.png)
Nëse ka një vepër që përfaqëson modernitetin, kjo është “Britma” e Edward Munch. Kritiku i njohur i artit Luca Nannipieri, tregon se çfarë fshihet pas asaj klithme zemërthyer.
Pse “Britma” është konsideruar një vepër pa kohë?
Nëse moderniteti ka qenë i përfaqësuar, në “Britmën” e Edward Munch është jashtëzakonisht i tillë.
Arti ka portretizuar shumë herë dëshpërimin dhe ankthin: në të vërtetë ai i ka përshkruar më shpesh sesa dashurinë dhe vëllazërinë. “Britma” është jashtëzakonisht moderne, sepse atë njeri më gojën hapur nuk ka njeri që e shpëton, nuk ka Zot.
Njeriu që bërtet vetëm, bërtet pa shpëtim, dhimbja e tij është e heshtur.
Dhe pastaj kujt i bërtet? Askush, askush nuk e dëgjon atë. Dy kalimtarët largohen, indiferentë; përreth peizazhi është pothuajse çnjerëzor, qielli është i kuq me gjak, gjiri valëzon në mënyrë të frikshme dhe ai – njeriu, i stilizuar, me ngjyrë lëkure të verdhë të zbehtë, me një shprehje të tronditur – goja e tij zgjerohet jashtëzakonisht shumë drejt nesh, por ne nuk mund ta shpëtojmë atë, siç nuk e shpëton poeti Giuseppe Ungaretti.
Ndryshe nga poeti që e shpengon jetën nga ankthi duke shkruar “letra plot dashuri”, Edvard Munch me këtë vepër duket se shuan çdo shpresë shpëtimi.
Është një klithmë e padëgjuar. Fytyra e burrit është e deformuar, jo vetëm goja e zmadhuar, por edhe sytë, vetë forma e fytyrës duket se nuk ka më tipare njerëzore, duket si një kafkë, trupi valëzon sikur të ishte një flakë e marrë nga era.
Çfarë na mëson “Britma” e Munch?
“Britma” e Munch, në versionin e tij të referencës, daton në vitin 1893, megjithëse ai bëri disa variacione me vajra, tempera dhe pastel në karton, litografi bardhezi. Një vit më parë, artisti vuri në dukje gjenezën psikologjike të veprës në ditarin e tij: “Unë isha duke ecur përgjatë rrugës me dy miq – pastaj dielli perëndoi. Papritur qielli u bë i kuq si gjaku dhe ndjeva një dridhje ankthi.
Një pickim dhimbjeje në gjoks. U bllokova – duke u mbështetur në parmakë, sepse ndjeva një lodhje fatale. Mbi qytet pikonte gjak në gjuhë flakëruese. Shokët e mi vazhduan të ecnin – dhe më lanë duke u dridhur nga frika. Dhe dëgjova një britmë të madhe të pakufishme që kalonte nëpër natyrë”.
Një nga versionet e “Britmës” së Munch doli në ankand në Sotheby’s në Nju Jork në vitin 2012. Ai u shit për 119.9 milionë dollarë. Versionet e veprës janë vjedhur disa herë nga hajdutët: në Nasjonalgalleriet në Oslo, më 12 shkurt 1994 dhe në Munchmuseet, dhjetë vjet më vonë, më 22 gusht 2004. Për fat të mirë, u gjet përsëri. Por vjedhjet na tregojnë se sa shumë dashuri – qoftë edhe morbide, kriminale – e lëviz mitologjinë e kësaj pikture të pakapërcyeshme.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
