Nga Joshua Yaffa – Më 11 shkurt, Yuriy Vitrenko, kreu i Naftogaz, gjiganti ukrainas i energjisë, sapo ishte kthyer në Kiev nga takimet zyrtare në Paris, kur Shtëpia e Bardhë përcolli një mesazh alarmues.
Sipas Jake Sullivan, këshilltar i Presidentit Joe Biden për sigurinë kombëtare, ekzistonte “një mundësi shumë e dukshme” që Rusia të mund të fillonte një pushtim brenda disa ditësh, “me gjasa përmes bombardimesh ajrore dhe sulme me raketa që padyshim mund të vrisnin civilë”. Amerikanëve në të njëjtën kohë iu tha të largoheshin nga vendi brenda dyzet e tetë orëve.
Atë natë, Vitrenko doli nga zyra e tij, në qendër të Kievit, për të pirë në një bar aty pranë. “Kisha nevojë për një gotë,” tha ai.
Vitrenko ka dyshimet e tij për pashmangshmërinë e një pushtimi në shkallë të gjerë – pasi si C.E.O. i një kompanie strategjike shtetërore, ai është i vetëdijshëm për disa analiza të përcjella nga Presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky – por ai supozoi se administrata e Bidenit duhet të kishte të dhëna specifike nga inteligjenca që sugjeronte nevojën për të mbrojtur punonjësit e Departamentit të Shtetit dhe qytetarë të tjerë të SHBA që banonin në Ukrainë.
“Në thelb, ajo që SHBA-të po thoshte ishte se ju do të vriteni dhe prandaj po largohemi”, tha Vitrenko. “Ky nuk është lloji i mesazhit që presim të dëgjojmë në jetën normale, por supozoj se gjërat nuk janë normale tani”
Nëse flisni me këdo në Kiev, ata me siguri do t’ju thonë se ata kanë jetuar me fantazmën e pushtimit rus në shkallë të gjerë jo për disa javë apo muajt e fundit, por për tetë vjet – që nga viti 2014, kur Rusia aneksoi Krimenë dhe ndezi një luftë në Donbass, një konflikt i ashpër që vazhdon edhe sot e kësaj dite.
Megjithatë, lajmi nga administrata e Biden për një sulm të afërt rus, me Kievin si objektivin përfundimtar, krijoi një rritje ankthi në lojën ‘hidh e prit’ që po shpaloset në kryeqytetin e Ukrainës.
Biden thuhet se u dha disa aleatëve perëndimorë një datë specifike: të mërkurën, 16 shkurt.
Ishte rreth orës tetë e gjysmë të mbrëmjes në Kiev kur pashë alarmet e para nga Uashingtoni.
Po qëndroj në qendër të qytetit, në një bllok simpatik me një bar vere, një galeri arti dhe një berber, të gjitha të cilat gumëzhinin me energjinë e zakonshme të një nate të premte në një kryeqytet evropian.
Në mënyrë të ngjashme, një mik më tha se kishte mësuar për deklaratën e Sullivanit teksa hante darkë në një restorant të njohur me një grup gazetarësh të huaj. Të gjithë në tavolinën e tij filluan të kontrollonin telefonat e tyre, ndërsa të tjerët vazhduan duke ngrënë në dukje të pa shqetësuar, ose të paktën të pavetëdijshëm.
Një emigrant perëndimor, i cili është aktiv në qarqet e biznesit të kryeqytetit, tha se gjatë gjithë kohës, ai mendonte se një përshkallëzim i madh ushtarak ishte “më shumë i mundshëm sesa jo”.
Javën e kaluar, ai kishte organizuar një seancë trajnimi për ndihmën e parë në zyrën e tij dhe dërgoi një pyetësor duke pyetur për planet e emergjencës të njerëzve në rast lufte. “Gjatë ditëve të fundit, unë i kisha bërë pyetje Ambasadës sime dhe të premten ata më thanë, “Ki parasysh njoftimet nga Uashingtoni, ai do të jetë udhërrëfyesi juaj”
Ndërkohë, një sërë misionesh në Kiev po tërheqin ose zhvendosin stafin e tyre. Të dielën, filloi të qarkullonte lajmi se linjat ajrore ndërkombëtare do të pushonin së fluturuari për në Ukrainë, pasi kompanitë e sigurimeve po refuzonin të mbulonin fluturimet brenda dhe jashtë vendit. Ky lajm i fundit e shtyu një mikeshë, gazetaren e talentuar politike Kristina Berdynskykh, të vinte në dukje se dukej sikur Ukraina – jo Rusia – po sanksionohej.
Vitrenko dhe unë folëm të shtunën në mëngjes, pasi ai kishte kthjelluar mendimet e tij. “Këtë mëngjes, bëra një shëtitje dy-orëshe në pyll dhe gjërat filluan të dukeshin më të qarta për mua,” tha ai. “Ne duhet të përgatitemi për më të keqen, edhe pse është po aq e rëndësishme të mos kemi panik”. E pyeta se si kërcënimi i pushtimit – që vazhdon prej katër muajsh – po e ndërlikon punën e tij. “Ka qenë shumë e dëmshme,” tha ai. Naftogaz kishte hartuar një plan rifinancimi që do të shihte kompaninë të mblidhte dy miliardë dollarë në Eurobond gjatë vitit të ardhshëm. Tani kjo është e pamundur të imagjinohet. “Tregjet ndërkombëtare janë de fakto të mbyllura për ne dhe kështu duhet të mendojmë se ku t’i marrim këto para”…
Për javë të tëra, Presidenti i Ukrainës Zelensky ka minimizuar në mënyrë efektive, nëse jo duke dyshuar plotësisht, skenarët më alarmantë që vijnë nga Uashingtoni. Nuk është se ai nuk është dakord se Rusia mund të pushtojë, por, përkundrazi, se ai nuk e kupton këmbënguljen e Perëndimit për ta përshkruar atë rezultat si të pashmangshëm. “Nëse keni informacion shtesë, njëqind për qind të sigurt për një pushtim rus të Ukrainës, ju lutemi ndajeni atë me ne, “tha Zelensky, në përgjigje të njoftimit të fundit të SHBA-së. “Nuk mund të pajtohem apo të mos pajtohem me atë që nuk ka ndodhur ende. Për momentin, nuk ka një pushtim të plotë të Ukrainës”, shtoi ai.
Kur fola me Podolyak, këshilltarin e Zelenskit, ai më tha: “Informacioni ynë është pak a shumë i njëjtë” me atë si në kryeqytetet perëndimore. Megjithatë, ai vazhdoi, “Një pyetje tjetër është se si ne e interpretojmë këtë informacion.” Siç shpjegoi ai, “Ne kemi qenë në këtë situatë për tetë vjet tashmë, duke jetuar nën presion të vazhdueshëm dhe me pritjen e luftës”.
Kam kuptuar se mesazhet e administratës së Zelensky ishin një funksion i psikologjisë dhe politikës, veçanërisht duke pasur parasysh se Zelensky, i cili u zgjodh në vitin 2019, me një mandat gjithëpërfshirës prej shtatëdhjetë e tre përqind të votave, ka një rënie të mbështetjes së tij publike, nën pesëdhjetë për qind. “Sulmet e panikut dhe histeria do të shkaktonin dëm të pamohueshëm në infrastrukturën sociale dhe ekonomike të vendit – dhe ne nuk mund ta përballojmë këtë,” tha Podolyak.
Sido që të jenë arsyet e sakta, rezultati është një situatë mjaft e çuditshme në të cilën zyrtarët rusë mohojnë me vendosmëri se po planifikojnë të pushtojnë, anëtarët e qeverisë ukrainase thonë se nuk mendojnë se lufta është një përfundim i paramenduar dhe zyrtarët dhe gazetarët në Uashington duken më të sigurt për agresionin rus.
Histeria spekulative dukej se arriti kulmin e saj më 11 shkurt me një postim në Tëitter nga Melinda Haring, një eksperte e Ukrainës në Këshillin Atlantik, një institut kërkimi në Uashington, D.C. Ajo paralajmëroi se “Putini ka plane të mëdha për fundjavë në Ukrainë”, të cilat ajo i renditi si “të rrëzojë flotën dhe forcat ajrore të Ukrainës”, “të vrasë stafin e përgjithshëm”, “të instalojë presidentin pro-rus” dhe “të përdorë pushtimin ushtarak në shkallë të plotë, nëse Ukraina nuk dorëzohet.”
Alyona Getmanchuk, drejtoresha e një Qendre për Evropën, vuri në dukje se, që nga viti 2014, kur Rusia aneksoi Krimenë dhe ndezi një luftë në Donbass, liderët ukrainas kanë paralajmëruar rregullisht për një ndërhyrje të rinovuar, duke u përpjekur, jo gjithmonë me sukses, të tërheqin vëmendjen perëndimore. Tani, ajo më tha, “kjo është hera e parë kur duket se Shtetet e Bashkuara janë më të shqetësuara për një pushtim të mundshëm sesa vetë Ukraina”.
Departamenti i Shtetit ka njoftuar se do të zhvendosë trupin diplomatik në një objekt të improvizuar në Lviv, qyteti më i madh në Ukrainën perëndimore. Tërheqja më alarmante dhe më e rrezikshme është ajo e monitoruesve nga Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë, të cilët, që nga viti 2014, kanë qenë të vendosur në Donbass dhe kanë mbajtur nën vëzhgim konfliktin, duke raportuar për lëvizjet e blinduara të rënda dhe shkeljet e armëpushimit.
Me praninë e kufizuar të OSBE apo edhe joekzistente, fotografia e asaj që po ndodh në të dy anët e të ashtuquajturës linjë kontakti në Donbass do të errësohet më tej – duke lejuar potencialisht llojin e sulmit diversionist që Danylyuk, ndër të tjera, ka frikë se mund t’i sigurojë Rusisë justifikimin e nevojshëm për të nisur sulmet ushtarake.
Pavarësisht nga treguesit e shumtë që mund ta bëjnë luftën të ndihet e pashmangshme, diplomacia vijon.
Të shtunën, Biden dhe Putin folën me telefon. Duke komentuar pretendimet amerikane për një pushtim rus të afërt, Yuri Ushakov, këshilltari kryesor i Putinit për politikën e jashtme, tha: “Histeria ka arritur kulmin”. Por ai gjithashtu vuri në dukje se biseda midis dy presidentëve ishte “e ekuilibruar” dhe se “pala ruse do të analizojë me kujdes shqetësimet e Biden”.
Toni kësaj here ishte më pak se luftarak, sikur Kremlini mund të kërkonte të ulte “gjakrat”.
Së paku, Putini dhe zyrtarët e tjerë rusë nuk janë të përfshirë në llojin e retorikës që do të pritej nëse do të përgatisnin popullsinë e tyre për një luftë që përcakton brezat me një fqinj.
Më 14 shkurt, Sergei Lavrov, ministri i jashtëm i Rusisë, i tha Putinit: “Ka shanse për një marrëveshje”.
Andriy Zagorodnyuk, ish-ministri i mbrojtjes i Ukrainës, më tha për qasjen ruse, “Ata nuk janë të pamatur, por në fakt luajnë në anën e sigurt. Nëse vini re, ata ende nuk e kanë kërcënuar hapur Ukrainën me forcë, sepse, nëse e bëjnë këtë dhe asgjë nuk ndodh, duken të dobët. Duket sikur ata po përpiqen të mbajnë shumë opsione të ndryshme të hapura”
Logjika mizore e situatës aktuale është se Ukraina është bllokuar në rolin e pengut. Edhe pse trupat dhe forca të blinduara ruse tani e rrethojnë vendin nga tre anët, ankesat e Putinit nuk qëndrojnë aq drejtpërdrejt tek ai, por, përkundrazi, me Perëndimin dhe me të gjitha padrejtësitë që ai beson se ka bërë gjatë viteve. “Ka qenë një kohë kur kjo histori kishte të bënte me zgjidhjen e konfliktit të Donbasit, por tani ka të bëjë me çështje shumë më të mëdha: NATO-n, Perëndimin, sigurinë në Evropë”, më tha një diplomat në Kiev.
Këto janë probleme edhe më të ndërlikuara për t’u zgjidhur. Administrata Biden ka përcjellë gatishmërinë për të negociuar disa nga detajet teknike, por nuk duket e gatshme për të rihapur llojin e pyetjeve historike që kërkon Putini.
Dhe disa pjesëza nga Rusia, të tilla si njohja apo edhe aneksimi i shteteve të mundshme separatiste në Donetsk dhe Luhansk, do ta shihnin atë të mbarte një dhimbje të madhe – në aspektin e sanksioneve dhe mbështetjen gjithnjë e më të madhe të NATO-s për Ukrainën – për shumë pak përfitime.
Kjo e lë Ukrainën në vendin që ajo është përpjekur me kaq vendosmëri ta shmangë gjatë rrjedhës së historisë së saj: e bllokuar mes betejave të papajtueshme për pushtet të shteteve të tjera.
“Një pjesë e problemit është se Perëndimi po përpiqet të negociojë një plan për shtensionim në Ukrainë, sikur problemi fillon dhe mbaron këtu,” tha Svitlana Zalishchuk, një këshilltare e Vitrenko, kreut të Naftogaz. “Është e vështirë për ta që të dalin nga zona e tyre e rehatisë dhe të kuptojnë se kjo është një luftë kundër tyre”.
Në Kiev, mund të ndihet sikur SHBA-ja, pavarësisht shqetësimeve të saj të vërteta, po e lë vendin të përballet vetë me Rusinë. “Ata po tregohen dinak,” tha Podolyak për liderët perëndimorë. Mund të duket sikur këto fuqi janë gati të flasin në mbrojtje të Ukrainës, por nuk do të japin një përgjigje të qartë për, të themi, anëtarësimin e lindur – perspektiva e së cilës është e sanksionuar në Kushtetutën e Ukrainës, duke e bërë çdo lëvizje për të hequr dorë nga ajo politikisht si të pabesë.
“Ata nuk duan të marrin përgjegjësi, të marrin vendime reale,” tha Podolyak. Ai gjithashtu ngriti çështjen e sanksioneve të reja perëndimore ndaj Rusisë – ose, më mirë, mungesën e tyre.
“Pse po pret?” pyeti ai. “Nëse jeni kaq i sigurt se do të ketë luftë, pse të prisni derisa ushtria ruse të kalojë kufirin dhe të vrasë mijëra njerëz, dhe vetëm atëherë të filloni të flisni seriozisht se si ta ndaloni atë?”
*Burimi: The New Yorker/ Përshtati në shqip Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
