Beteja në Gjykatën Kushtetuese për Parkun e Butrintit

Nga Gazeta Si - Shqyrtimi në Gjykatën Kushtetuese të Shqipërisë do të nisë së shpejti pasi Partia Demokratike ngriti një padi kundër ligjit për dhënien me koncesion të Parkut Kombëtar të Butrintit.

Vendi arkeologjik më i famshëm i Shqipërisë, Butrinti ka qenë i banuar që nga parahistoria dhe ka rrënoja që datojnë nga periudha e lashtë greke dhe romake. Duke përmendur nevojën për të ndihmuar zhvillimin e zonës dhe nxitjen e turizmit, qeveria i dha një koncesion 10-vjeçar për Butrintin një fondacioni privat, por kritikët thonë se marrëveshja nuk është transparente dhe duhet të anulohet.

Padia është ngritur nga deputetja e Partisë Demokratike, Ina Zhupa dhe është firmosur nga 36 deputetë të opozitës, të cilët pretendojnë se koncesioni do të dëmtojë trashëgiminë kulturore dhe historike të Shqipërisë.

Ata kundërshtojnë vendimin për transferimin e menaxhimit të truallit nga Ministria e Kulturës tek Fondacioni i Menaxhimit të Butrintit, i krijuar nga qeveria dhe Fondacioni Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF).

Zhupa shpalli padinë në parlament në fillim të janarit.

“Viti nis mbarë me lajme të mira për Butrintin. Padia pranohet nga Gjykata Kushtetuese”, shkroi ajo në Twitter më 3 janar.

"Gjykata Kushtetuese do të mbajë emrin dhe pozicionin e saj! Butrinti do të fitojë!”

Pas ngritjes së padisë, Gjykata Kushtetuese u dha afat palëve të interesuara deri më 23 janar për të paraqitur argumentet dhe provat e tyre. Hapi tjetër do të jetë një dëgjim publik.

Rindërtimi i planifikuar

Butrinti ndodhet pranë qytetit bregdetar të Sarandës. Në ditët e verës rruga që të çon nëpër Ksamil është e bllokuar nga makina dhe autobusë.Ky sajt arkeologjik bie në sy edhe sepse, ndryshe nga shumë vende të lashta në qytetet moderne të Ballkanit, nuk është prekur nga zhvillimi modern, dhe sepse ndodhet në mes të një zone ligatinore që është e rëndësishme në vetvete.

UNESCO, e cila e shpalli Butrintin një sit të Trashëgimisë Botërore, e përshkruan vendin si një "kombinim shumë të rrallë të arkeologjisë dhe natyrës" dhe një "mikrokozmos të historisë mesdhetare, që daton nga viti 50,000 para Krishtit, në dëshmitë e tij më të hershme, deri në shekullin e 19-të pas Krishtit".

Ndër pamjet e dukshme janë një teatër i lashtë grek, mbetje romake, një bazilikë e hershme e krishterë dhe Kulla Veneciane e shekullit të 15-të.

Kur e vizitova në verën e vitit 2022, kishte shumë vizitorë me autobusë, mes tyre turistë nga Britania e Madhe, Gjermania dhe vende të tjera të Europës Perëndimore, si dhe nga Shqipëria dhe fqinjët e saj të afërt. Megjithatë, ndryshe nga vendet e ngjashme në Europën Perëndimore, Butrinti nuk ishte aspak i mbushur me njerëz, edhe në kulmin e stinës së verës.

Hyrja në zonën arkeologjike bëhej përmes një porte metalike dhe biletat shiteshin në një strukturë modeste prej druri. Kishte tezga që shisnin suvenire nën hije.Jashtë kompleksit arkeologjik ndodheshin disa kafene të përshtatshme për numrin modest të vizitorëve.

Plane ambicioze

Sipas rinovimit të planifikuar, ky sajt arkeologjik do të ndryshojë në mënyrë dramatike. Planet fillimisht u mbajtën konfidenciale, duke shkaktuar kritika të zëshme nga deputetët e opozitës në fillim të vitit 2022, por plani i biznesit është publikuar që atëherë.Sipas planit të menaxhimit të integruar në faqen e internetit të Fondacionit të Menaxhimit të Butrintit (dokumenti është i shikueshëm këtu, megjithëse faqja kryesore për sitin nuk ishte e disponueshme që nga mesi i janarit).

Plani parashikon "një numër ndërhyrjesh të klasit ndërkombëtar", duke përfshirë një qendër të re vizitorësh. Faqja do të jetë plotësisht e hapur për rreth 295,000 njerëz në vit deri në vitin 2028, nga të cilët rreth 200,000 ka të ngjarë të jenë nga jashtë vendit.

Sipas dokumentit, "kërkohet një investim total kapital prej 7.5 milionë dollarë, nga të cilat 39% do të shpenzohen për ruajtjen e vendit dhe 61% për objektet e reja si për vizitorët ashtu edhe për stafin".

Ai u hartua nga firma me bazë në Mbretërinë e Bashkuar Prince+Pearce Ltd, në bashkëpunim me Qendrën për Arkeologjinë e Aplikuar në Institutin e Arkeologjisë, Kolegjin Universitar të Londrës (UCL) dhe Trashëgimia Kulturore pa Kufij Shqipëri (CHwB), pasi është vënë në punë në tetor 2018 nga AADF.

Përgatitjet tashmë janë duke u zhvilluar. Në dhjetor u raportua se katër ekipe, të udhëhequr nga arkitektë nga Japonia, Finlanda, Franca dhe Britania e Madhe, ishin përzgjedhur për të projektuar qendrën e vizitorëve për Parkun Kombëtar të Butrintit nga Fondacioni i Menaxhimit të Butrintit dhe Malcolm Reading Consultants.

Ofertuesi i suksesshëm do të projektojë një qendër vizitorësh neutrale ndaj karbonit në hyrje të parkut për të trajtuar numrin në rritje të vizitorëve. Ai pritet të hapet në vitin 2025.

Debatet parlamentare

Menaxhimi i Butrintit ishte objekt debatesh të ashpra në parlament gjatë gjysmës së parë të vitit 2022, kur u diskutua në disa komisione parlamentare.

Zhupa në veçanti kërkoi shpjegime për shumë çështje nga ministrja e Kulturës Elva Margariti.

“Si është e mundur që shteti ynë të heqë dorë nga mbrojtja e trashëgimisë kulturore, nga mbrojtja e vlerave të saj arkeologjike, historike, mjedisore, turistike dhe t’ia dorëzojë ato një personi privat”, argumentoi ajo në një seancë në qershor 2022.

Margariti kërkoi të qetësonte kundërshtarët e projektit, duke theksuar se “Butrinti do të vazhdojë të jetë pronë e shtetit dhe nuk do t'i jepet asnjë privati”. Ajo theksoi gjithashtu rekordin e AADF në objekte të tjera kulturore si Pazari i Gjirokastrës, qendra historike e Vlorës dhe Muzeu Marubi në Shkodër.

Kërkesa e kryeministrit për të zhvilluar Butrintin

Marrëdhëniet midis socialistëve në pushtet dhe Partisë Demokratike janë shumë të ashpra në sferën e polarizuar politike të Shqipërisë. Në vitin 2022, kryeministri Edi Rama e debatoi këtë çështje në stil tipik luftarak, duke akuzuar opozitën për “marrëzi”.

Zhvillimi i Butrintit është në fakt një objektiv afatgjatë i kryeministrit aktual të Shqipërisë. Njëzet e katër vjet më parë, si ministër i ri i kulturës në qeverinë e kabinetit të Fatos Nanos, Rama bëri një përpjekje fillestare për të zhvilluar sajtin arkeologjik.

Në atë kohë si ministër i Kulturës, Rama hoqi Institutin e Arkeologjisë dhe Institutin e Monumenteve të Shqipërisë nga kontrolli i Butrintit dhe solli Fondacionin Butrint me qendër në Londër për të ndihmuar, duke thënë se kjo ishte e nevojshme për të parandaluar përkeqësimin e mëtejshëm të vendit. Kjo shkaktoi një grindje me dy institucionet vendase, të cilët pretenduan se fondacioni donte të fitonte para për rritjen e turizmit.

Që atëherë, Rama ka drejtuar tre qeveri radhazi, duke u bërë kryeministër për herë të tretë, pasi socialistët e tij morën sërish bordin në zgjedhjet e përgjithshme të 2021.

Ai e ka bërë prioritet zhvillimin e sektorit të turizmit për mandatin e tij të tretë në detyrë. Duke folur për zhvillimin e sektorit të turizmit, ai tha në shtator 2021: “Duam ta bëjmë Shqipërinë 2030 kampione absolute të Ballkanit Perëndimor në turizëm”.

Megjithatë, Shqipëria ka gjithashtu një histori polemikash për marrëveshjet koncesionare. Qeveria ka përdorur gjerësisht partneritetet publike-private (PPP), shumë prej tyre të iniciuara jo nga autoritetet bazuar në nevojat e shtetit, por me propozime nga kompani private, të cilave më pas u jepet përparësi në procesin e tenderimit. Kjo është kritikuar nga Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) dhe organizata të tjera ndërkombëtare. /intellinews/

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.