Me talebanët që kanë marrë pushtetin në Afganistan, ligji i Sheriatit është përsëri në qendër të vëmendjes së botës. Sistemi juridik islam nuk është një korpus i ligjit pozitiv: nuk ka asnjë kod të shkruar që u thotë ndjekësve të tij çfarë të bëjnë dhe çfarë të mos bëjnë, ndërsa ekziston një sistem parimesh, nga i cili besimtarët frymëzohen për sjellje personale.
Ky sistem është përpunuar përmes një interpretimi njerëzor të katër burimeve tradicionale: Kuranit dhe Sunna (parimet), Kiya dhe Ixhma.
Duhet thënë se ligji i Sheriatit as nuk mund të asimilohet në një Kod Penal siç ekziston në botën perëndimore.
Fjala nuk ka një kuptim unik, nuk tregon një gjë dhe vetëm atë. Për shembull, përdoret nga popujt arabishtfolës të Lindjes së Mesme për të përcaktuar një fe profetike në tërësinë e saj. Për shumë myslimanë, megjithatë, termi thjesht do të thotë “drejtësi”.
Në këtë kuptim, atëherë, deklarata e talebanëve në kthimin e tyre në qeveri pas njëzet vjetësh, mund të duket të paktën e tymosur: “Emirati Islamik nuk dëshiron që gratë të jenë viktima, ato duhet të jenë në strukturat e qeverisjes në bazë të dispozitave të ligjit të Sheriatit”. Por çfarë tregon kjo doktrinë në të vërtetë?
Ligji i Zotit – Gjithçka fillon nga fjalët e Profetit Muhamed. Prej këtej lindin parimet që qeverisin jetën publike dhe politike të vendit që miraton ligjin e sheriatit. Megjithatë, janë një sërë zakonesh, diktatesh fetare dhe imperativash morale që mund të frymëzojnë si besimtarët, individët (për shembull për agjërimin dhe lutjen), ashtu edhe një bashkësi ose një shtet.
Por nëse gjithçka është kaq “e interpretueshme”, kush është ai që vendos se çfarë është sipas ligjit të Sheriatit dhe çfarë jo?
Myslimanët, si të krishterët dhe hebrenjtë, janë një nga “popujt e librit”: domethënë, ata kanë pasur një zbulesë të shkruar.
Por në tekstin e shenjtë të Kuranit, ka vetëm 80 vargje (nga mbi 6,000) që përmbajnë detyrime të sakta të një natyre juridike. Dhe në Sunnet, të gjitha aktet dhe thëniet e Muhamedit janë edhe më pak: asnjë nuk gjendet.
Ligji sheriatik – Rregullat e ligjit të Sheriatit janë rrjedhojë e analizave, arsyetimeve dhe studimeve të shtresuara gjatë shekujve nga studiuesit. Prej këtej vjen edhe i ashtuquajturi “fikh”, jurisprudenca islame, e cila sidoqoftë mund të ndryshojë shumë në varësi të territorit që e interpreton atë. D.m.th. varet në vendin ku shkon.
Kjo jurisprudencë është përpunuar kryesisht përmes opinioneve juridike (fetvave) të lëshuara nga juristë të kualifikuar (myfti).
Nga ana tjetër, ajo që është drejtësia e vërtetë penale në Afganistan, si në vendet e tjera, u frymëzua vetëm nga ligji i Sheriatit, ndërsa ndiqte rrugën e tij të ligjeve dhe statuteve të ndërtuara mbi modelin perëndimor.
Modeli perëndimor i drejtësisë – Nga përplasja midis ligjit oral të Sheriatit dhe drejtësisë së shkruar, lindin në mënyrë të pashmangshme fërkime që e bëjnë Sheriatin një çështje të diskutueshme në të gjithë botën, jo vetëm islamike.
Në kohët bashkëkohore, falë inkursioneve të vazhdueshme të Perëndimit në atë pjesë të Azisë, procedurat gjyqësore dhe Kushtetutat e shteteve, kanë ndjekur gjithashtu praktikën evropiane, “duke liruar” kontrollin e ligjit hyjnor.
Sidoqoftë, kjo e fundit nuk ka pushuar kurrë së ndikuari në jetën private dhe publike të miliona individëve (veçanërisht në çështjet familjare), duke krijuar fraksione shoqërore ndonjëherë në konflikt të dhunshëm me njëri-tjetrin.
Ndërveprimi elastik midis shtetit dhe fesë është veçanërisht i dukshëm në një duzinë vendesh që kanë Kuranin si një burim të “ligjit” për kodet e tyre penale.
Këto përfshijnë Arabinë Saudite dhe “fqinjët”, Iranin dhe Pakistanin. Në raste të tjera, si në disa kombe të Afrikës Veriore dhe Lindjes së Afërt, drejtimi “evropian” është marrë: parimet fetare rregullojnë vetëm jetën private.
Në raste të tjera, ndarja midis shtetit dhe fesë është e plotë: ky është rasti i Tunizisë, Bosnjës dhe vendeve të Azisë Qendrore të lindura nga kolapsi i Bashkimit Sovjetik.
Rregullat – Ekziston një premisë themelore: Ligji i Sheriatit ndryshon ose, më mirë, mund të ndryshojë. Midis shteteve, siç e kemi parë, por edhe brenda të njëjtit shtet, ndoshta në momente të ndryshme historike.
Prandaj është legjitime të pyesim: cili do të jetë ligji Sheriat i Afganistanit “të ri” taleban?
Emirati Islamik i Afganistanit ekzistonte nga viti 1996 deri në 2001.
Një periudhë shumë e ndërlikuar, gjatë së cilës talebanët vendosën një interpretim shumë të rreptë të ligjit të Sheriatit, i cili përfshinte dënimin me vdekje për komunistët dhe gjymtimin e duarve dhe këmbëve për hajdutët dhe kriminelët.
Gjithashtu, siç dihet, gratë nuk kishin të drejta: nuk mund të dilnin nga shtëpia pa burka dhe pa burrë në krah ose të afërm të gjakut, nuk mund të ngisnin biçikleta, motoçikleta dhe makina.
Ndarja e gjinive në hapësirat publike ishte totale. Ato as nuk u lejuan të shfaqeshin në fotografi, revista, TV dhe gazeta, as nuk mund të punonin jashtë shtëpisë dhe të hynin në kontakt me burra të tjerë përveç burrave ose të afërmve të tyre, përfshirë mjekët.
Pastaj, absolutisht nuk lejohen produkte kozmetike, bizhuteritë, stilet e flokëve, këpucët dhe rrobat “modeste”. Pra, si do të jetë ligji “i ri” i Sheriatit në Afganistan?
Duke gjykuar nga deklaratat e talebanëve në konferencën e tyre të parë historike për shtyp pas marrjes së pushtetit, po shkohet drejt “hapjes” më të madhe dhe një zbatimi më pak të ngurtë të parimeve fetare në jetën publike.
“Dhënia” e një karriere politike për gratë, tingëllon si një kambanë nëë.
Guri kryesor, megjithatë, do të jetë pikërisht ai “brenda kufijve të ligjit të Sheriatit”.
Përshtati në shqip: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
