.png)
Gazeta Si – Fraza kyçe është ajo me frazat e pahijshme, “ata nuk e dinë çfarë dreqin po bëjnë”, duke iu referuar Izraelit dhe Iranit, të cilët u endën nëpër faqet e internetit anembanë botës për orë të tëra dje, duke na mbajtur në ankth: “A mbaroi lufta apo jo?”, pyetën qeveritë, biznesmenët dhe gazetarët nga çdo cep i planetit, duke dëgjuar Donald Trumpin ta “tepronte” edhe më shumë se zakonisht.
Nuk ishte vetë fjala e pahijshme, çështja. Sigurisht, nuk kishim dëgjuar kurrë një president amerikan të shprehej në atë mënyrë në mes të një krize dramatike ndërkombëtare.
Problemi është se Trump, duke u përpjekur të shfaqej për një herë si i rrituri në dhomë që merret me fëmijë rebelë, në fakt po projektonte imazhin e kundërt, atë të pasigurisë. Atë të udhëheqësit më të fuqishëm në planet i cili – ai, para kujtdo tjetër – nuk e di vërtet se çfarë po bën.
Përveç kësaj, në orët paraprake, “Improvizuesi i Madh” kishte thënë vërtet të gjitha llojet e gjërave: për shembull, ai kishte shkuar deri aty sa të falënderonte regjimin që sapo kishte bombarduar dhe kërcënuar me asgjësim, sepse e kishte paralajmëruar para se të sulmonte bazën amerikane në Katar, një hakmarrje teatrale dhe praktikisht të dakordësuar për të shmangur më të keqen.
Dhe mbi të gjitha, ai kishte ofruar grushtin më të bujshëm të teatrit me armëpushimin e papritur të shpallur, padyshim në “Truth Social”-in, e tij natën midis të hënës dhe të martës: një armëpushim me konture misterioze, me palët ndërluftuese që e injoruan atë për disa orë dhe ai, presidenti, i cili papritmas ndryshoi role në komedi, nga krye-ndërluftues për të ndihmuar Izraelin, në ndërmjetës që u zemërua me Izraelin, sepse rrezikoi të hidhte në erë ndërmjetësimin.
Trump nxitoi të hiqte etiketën e një bullizuesi, të cilin e kishte urryer që nga momenti i parë. Tani që ai ka treguar anën e tij Tnaco (“Trump NOT always chickens out”), (jo gjithmonë tërhiqet pas) dhe që ka hedhur bomba që nuk kanë rënë kurrë më parë, duket se dëshiron të kthehet të jetë endësi i komploteve të paqes që padyshim janë të dështuara, por që ai pretendon se janë vendimtare. Dhe ndoshta janë: nëse armëpushimi mbahet.
Dhe ja, pika thelbësore: a ka mbaruar vërtet lufta 12-ditore, siç e quajti ai, duke parafrazuar Luftën 6-ditore që fituan izraelitët në vitin 1967? Krahasimi historik nuk është më qetësuesi, duke pasur parasysh se ai konflikt në Lindjen e Mesme u pasua gjashtë vjet më vonë nga një tjetër që paralizoi ekonominë botërore.
Dhe kështu në ditët, muajt dhe vitet në vijim do të duhet të kuptojmë nëse pretendentët do ta përdorin armëpushimin për të bërë paqe apo për të mprehur armët e tyre dhe për t’u rikthyer në luftime në rastin e parë të favorshëm.
“Në çfarë ore është armëpushimi?”
Ky është detaji që Trump nuk e specifikoi kur, pak pas mesnatës sipas orës shqiptare dje, ai njoftoi armëpushimin midis Izraelit dhe Iranit.
Ndalimi, shkroi ai në postimin e tij, do të fillonte pas “rreth 6 orësh, kur Izraeli dhe Irani do të kenë përfunduar misionet e tyre të fundit në vazhdim!” Koha ishte shumë e paqartë, preteksti shumë joshës për të sulmuar deri në minutën e fundit.
Kështu që Izraeli shfrytëzoi situatën për të vrarë disa shkencëtarë të tjerë iranianë dhe udhëheqësit e milicisë Basiji.
Pasdaran-i goditi një ndërtesë në Beer Sheva, në shkretëtirën e Negevit, me një raketë, duke vrarë katër persona.
Zemërimi i Trump
Tensionet midis presidentit amerikan dhe kryeministrit izraelit Benjamin Netanjahu janë rritur me shpejtësi dhe Trump nuk e ka fshehur këtë nga gazetarët: “Sapo arritëm një marrëveshje, Izraeli shkon dhe hedh një sasi bombash që nuk e kam parë kurrë më parë. Nuk jam i kënaqur me Izraelin. Dhe jo me Iranin. Por mbi të gjitha jo me Izraelin. Këto dy kombe janë përleshur për kaq kohë sa…”, dhe atëherë ndodhi e keqja.
Pastaj një tjetër postim i ashpër drejt Tel Avivit – “Është një shkelje, kujtojini ata pilotë” – dhe Izraeli ndërpreu misionet e fundit, por jo para një sulmi simbolik dhe përfundimtar ndaj një radari të vjetër. Që atëherë, armëpushimi ka qenë i qëndrueshëm.
Por cili është bilanci i këtij konflikti?
Për sa i përket humbjeve, viktimat izraelite janë 29, të gjithë banorë të ndërtesave të goditura nga pesëdhjetë raketat (nga 500 të lëshuara) që kanë shkelur mbrojtjen e shtetit hebre.
Sipas llogaritjeve të organizatës “Human Rights Activists”, të vdekurit iranianë janë në vend të kësaj 974, nga të cilët 387 civilë dhe 268 anëtarë të forcave të sigurisë, ndërsa autoritetet në Teheran flasin për 610 viktima.
Në një nivel politik dhe strategjik, balanca është komplekse dhe do të duhet kohë për të kuptuar se si Lufta 12-ditore ka ndryshuar pamjen e Lindjes së Mesme dhe atë globale.
Le të shohim pasojat menjëherë të dukshme dhe të panjohurat:
Si po del Trump nga kjo situatë
Nga këndvështrimi i tij, mirë. Ai ka fshirë imazhin e të paqëndrueshmit dhe ka rikthyer atë që i intereson më shumë, udhëheqësin e paparashikueshëm që i do marrëveshjet, por për të arritur atje, nuk e përçmon forcën dhe e përdor atë, duke i habitur të gjithë.
Ai guxoi aty ku as Clinton, as Bush junior, as Obama dhe as Biden nuk kishin guxuar, duke sulmuar Iranin në territorin e tij me armë shumë të fuqishme, bombardues B2, në gjendje të shkelin vendin bërthamor ultra të mbrojtur të Fordow-t.
Por në të njëjtën kohë ai ka shmangur rrezikun që kishin frikë analistët ditët e fundit, atë të moçalit, të Amerikës së zvarritur në një konflikt që e dinë kur fillon, por jo kur mbaron, me spektrin e historisë (Vietnami, Iraku, Afganistani) që gjithmonë qëndron aty.
Ndalesa e menjëhershme gjithashtu riparon çarjen që po shfaqej në Trumpizëm, midis izolacionistëve që i bënë thirrje udhëheqësit për premtimin e “asnjë lufte tjetër” dhe ndërhyrësve që nuk duan të heqin dorë nga roli perandorak i Amerikës.
Megjithatë, nga pikëpamja botërore, ankthi kolektiv për një udhëheqës të çrregullt forcohet, i cili luhatet midis kaosit dhe rendit, i cili vendos i vetëm, beson në rrezik dhe nuk i jep siguri dhe stabilitet as aleatëve të tij.
Si po del Irani nga kjo stuatë?
Përshtypja është se ajatollahët ia kanë dalë mbanë përsëri. Për ditë të tëra, udhëheqësit e regjimit janë zgjuar në mëngjes duke pasur frikë se orët e tyre janë të numëruara, midis kolegëve të vrarë papritur, paralajmërimeve të kobshme nga Mossadi dhe frikës se, “personi me të cilin po flisni po punon për izraelitët”.
Megjithatë, ndryshimi i regjimit i premtuar nga Netanjahu dhe i përmendur në mënyrë të paqartë nga Trump, nuk ka ndodhur ende.
Dhe David Petraeus, ish-komandant historik i forcave amerikane në Lindjen e Mesme, tha se kjo nuk do të ndodhë, veçanërisht nëse iranianët tani kthehen në negociata në një mënyrë të pranueshme për Trump, i cili para luftës kërkoi një ndalesë të plotë të pasurimit të uraniumit: “Nuk mendoj se ka forca opozitare në Iran me numër dhe armë të mjaftueshme për të përmbysur regjimin dhe dyshoj se dikush nga brenda regjimit do ta përmbysë udhëheqjen”, thotë Petraeus.
Ishte vetë Ajatollah Khamenei, ai që mori ultimatumin nga amerikanët, i cili kishte gjetur bunkerin e tij: “Ose prano armëpushimin brenda 24 orësh, ose ne do të vijmë t’ju marrim”.
Rezultati: armëpushimi u pranua dhe narrativa të regjimit që këndonte fitoren dhe përpiqej të sheqeroste një poshtërim historik, me udhëheqësin e kërcënuar, aeroplanët izraelitë që dominonin qiellin dhe një program bërthamor të plagosur për vdekje.
Apo jo?
Dyshimet janë në fakt shumë të forta: CNN, bazuar në burime të inteligjencës amerikane, zbulon se sulmet amerikane të ditëve të fundit “vetëm e kanë vonuar me muaj”, në vend që ta “zhdukin plotësisht” siç tha Trump.
Frika që i shtohet asaj se iranianët kanë zhvendosur shumicën e rezervave të uraniumit të pasuruar shumë nga centrali bërthamor Fordow para sulmit shkatërrues amerikan të shtunën.
Shtytja e jashtme, shkurt, nuk është përfunduar. Sipas Vali Nasr, ekspertit më të madh në botë për Iranin, për regjimin teokratik, “vulnerabiliteti më i madh në këtë kohë është popullsia”, e ngopur me një sistem ultra të kalbur, i cili i ka shtypur ata për tre breza.
Si po del Izraeli nga kjo situatë
Netanjahu gjithashtu pretendon fitoren, por vlerësimi i tij është i përzier: Trump u detyrua të ngrinte zërin për ta ndaluar, një shenjë se kryeministri donte të vazhdonte luftën.
Një luftë që konfirmoi varësinë e shtetit hebre nga mbështetja amerikane. Sigurisht, inteligjenca e Izraelit ka demonstruar edhe një herë aftësi të jashtëzakonshme dhe do të popullojë përgjithmonë makthet e mullahëve që mbijetojnë, por mullahët janë ende aty.
Nga ana tjetër, ideja se puna nuk ka mbaruar mund të jetë e dobishme për Netanjahun në dritën e një fushate të gjatë zgjedhore.
Por ajo që Izraelit vazhdon t’i mungojë, është një ide e vërtetë për të ardhmen. Shteti hebre, me goditjet vdekjeprurëse të shkaktuara pas 7 tetorit ndaj të gjithë armiqve të tij (Hamasi, Hezbollahu, Irani), jep përshtypjen se synon një hegjemoni rajonale të bazuar në forcë, por për analistët është një ide që nuk mund të funksionojë. Nuk është e qëndrueshme që një vend me 10 milionë banorë të dominojë një rajon, që ka qindra milionë.
Ndërkohë, pas këtij shpërqendrimi dyjavor, Gaza kthehet në plan të parë. Dallimi midis dy luftërave është i imponuar, ajo kundër Iranit, e cila – me të gjitha dyshimet në nivelin e ligjshmërisë ndërkombëtare – ka legjitimitetin e vet moral, sepse ai regjim gjithmonë ka deklaruar se dëshiron shfarosjen e Izraelit.
Dhe ajo në Gaza, e cila në megjithatë e humbi atë shumë kohë më parë, sepse përgjigja e pashmangshme ndaj Hamasit degjeneroi në një masakër të pafundme.
Marrë nga “Corriere della Sera”; Përshtati në shqip: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
