.png)
Nga Gazeta ‘Si’- Mikrovalë, GPS, drone, kompjuter. Kjo është vetëm një listë e shkurtër e mallrave që e kanë origjinën te laboratorët kërkimorë ushtarakë.
Funksionaliteti i tyre me përdorim të dyfishtë njihet si “bashkim ushtarak-civil” në zhargonin e sektorit të mbrojtjes.
Tani, me Europën që është gati të lëshojë një fluks parash në sektorin e saj të mbrojtjes, duke përmbysur dekada të tëra investimesh të pamjaftueshme, shpresat janë të mëdha se rekordi i zymtë i produktivitetit të kontinentit mund të shfrytëzojë një zgjuarsi të ngjashme ushtarake për të ndryshuar gjërat.
Projektet që janë duke u zhvilluar në Europë tashmë kanë filluar të rivalizojnë ato të Shteteve të Bashkuara për sa i përket ambicies: nga mbrojtja kontinentale kundër raketave deri te konstelacionet satelitore në orbitën e ulët të Tokës që mund të ofrojnë alternativa ndaj një rrjeti gjithnjë e më të pabesueshëm Starlink të Elon Musk.
Shpresa është që përfundimisht të gjitha investimet të nxisin inovacionin teknologjik që do të ndikojë në ekonominë civile, duke rritur produktivitetin dhe duke paguar vetveten.
Por a është kjo realiste, apo thjesht një mendim i dëshiruar? Nuk ka dyshim se në afat të shkurtër, tendosja ekonomike është e pashmangshme dhe do të kërkojë shkurtime diku tjetër.
“Kjo ka të bëjë me shpenzimin më të madh, shpenzimin më të mirë”, tha Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, në një fjalim në fillim të vitit, duke pranuar ankesat e hershme të Uashingtonit se Europa nuk po bën mjaftueshëm për sigurinë e saj. Ndërsa dy të tretat e anëtarëve të NATO-s tani përmbushin objektivin e aleancës për të shpenzuar 2 përqind të produktit të brendshëm bruto për mbrojtje, kjo ende ‘nuk është aspak e mjaftueshme’, tha Rutte.
Rutte po e plotëson dëshirën e tij. Komisioni Europian ka hapur dyert për 800 miliardë euro shpenzime ushtarake. Paralelisht, Gjermania, ekonomia më e madhe e Europës, njoftoi një plan për të shpenzuar një trilion euro për të përmirësuar ushtrinë e saj kombëtare të rrënuar dhe për të riparuar infrastrukturën e saj.
Atje ku shkojnë paratë publike, vjen edhe biznesi privat, dhe po shfaqen një mori lojtarësh të rinj në fushën e mbrojtjes për të përmbushur nevojat e mbrojtjes së Europës.
Loïc Mougeolle është një kontraktor mbrojtjeje, lidhjet e të cilit me ushtrinë datojnë një brez më parë. Babai i tij punonte në fushën e parandalimit bërthamor për marinën franceze; ai, nga ana tjetër, punoi nëntë vjet për një firmë mbrojtjeje derisa bashkëthemeloi kompaninë e tij të mbrojtjes, Comand AI, në vitin 2022, pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia.
«Ne kurrë nuk do të jemi në gjendje të prodhojmë më shumë se një kundërshtar strategjik si Kina», tha Mougeolle, i cili është drejtor ekzekutiv i Comand AI me seli në Paris.
«Ajo që duhet të bëjmë është të jemi në gjendje të kryejmë operacione, 10 herë, 100 herë më me efikasitet se ata. Kjo është pika e fillimit të Comand AI».
Mougeolle tha se ka zhvilluar një platformë të bazuar në inteligjencën artificiale që mund të analizojë urdhrat, të zhvillojë sekuenca detyrash dhe të analizojë terrenin, të gjitha me qëllim përshpejtimin e ndjeshëm të kohës së reagimit ushtarak. Me Comand AI, “një oficer shtabi mund të bëjë punën e katër oficerëve”, tha ai.
Për momentin, Comand AI përqendrohet vetëm në sektorin e mbrojtjes, por Mougeolle tha se teknologjia që kompania e tij ka zhvilluar ka edhe zbatime civile. Për shembull, mund të ndihmojë flotat e robotëve të shpërndarjes të lundrojnë në terren për të arritur në destinacionet e tyre. Ose mund të ndihmojë në përballimin e sulmeve kibernetike të koordinuara ndaj bizneseve private.
Nisemi drejt garave hapësinore
Por t’ua besosh shpikjet e reja që u sjellin dobi europianëve të zakonshëm lojtarëve inovativë si Comand AI, ose iniciativave europiane të mbrojtjes satelitore dhe raketore, është një rrezik. Ndërsa ka shumë precedentë historikë, nuk ka siguri.
“Shpenzimet për mbrojtjen kanë qenë një nxitës i rëndësishëm i përparimeve teknologjike në SHBA”, tha Chris Miller, profesor në Universitetin Tufts dhe autor i librit ‘Lufta e Çipave: Lufta për Teknologjinë Më Kritike në Botë’.
‘Departamenti i Mbrojtjes shpesh financonte kërkime bazë dhe prototipa që më pas merreshin nga firmat private dhe shndërroheshin në teknologji civile që ndryshonin botën, të tilla si (mikro)çipat, GPS-i ose ekranet e ekranit.’
Një studim nga Instituti Kiel, i publikuar përpara Konferencës së Sigurisë në Mynih në shkurt, vlerësoi se produktiviteti afatgjatë i Europës mund të rritet deri në 0.25 përqind për çdo 1 për qind të PBB-së të shpenzuar për kërkime ushtarake.
“Ka gjithnjë e më shumë prova se disa nga përparimet më të mëdha, veçanërisht në fushën e teknologjisë së lartë të informatikës, lidhen me kërkimin dhe zhvillimin që u zhvillua gjatë Garës Hapësinore”, tha Ethan Ilzetzki, autor i punimit dhe profesor në Shkollën e Ekonomisë në Londër.
Natyra konkurruese e luftës dhe rreziqet ekzistenciale në lojë inkurajojnë efikasitetin dhe inovacionin. Ndërsa ndoshta nuk është një precedent që BE-ja e sotme do të donte ta përsëriste (një tjetër Luftë Tridhjetëvjeçare, apo jo?), rivalitetet e forta të Europës së hershme moderne ndihmuan në rritjen e supremacisë së saj teknologjike në shekujt e 18-të dhe 19-të.
“Ekziston një nxitje këtu për të qenë në kufirin teknologjik, dhe madje për të shtyrë përpara kufirin teknologjik”, tha Ilzetzki.
Planet për të forcuar mbrojtjen kontinentale kanë tërhequr tashmë kritika, veçanërisht nga ata të së majtës që theksojnë rëndësinë e ruajtjes së shtetit të mirëqenies për të shmangur reagimin populist.
“Ndërsa shpenzimet ushtarake nuk njohin më kufij fiskalë, përfitimet sociale janë tashmë në prag të mbylljes”, argumentuan ekonomistët Tom Krebs dhe Isabella Weber në një artikull për Project Syndicate.
“Kjo me siguri do të nxisë më tej pakënaqësinë.”
Qeveria laburiste e Mbretërisë së Bashkuar është një kashtë në erë. Kohët e fundit ajo njoftoi shkurtime prej 4.8 miliardë paundësh në ndihmat sociale, ndërkohë që rriti shpenzimet e mbrojtjes me 2.2 miliardë paund.
Nuk është vetëm dhimbje. Shpenzimet ushtarake do t’i japin ekonomisë një nxitje afatshkurtër. Të ardhurat e kontraktorëve të mbrojtjes do të rriten, vendet e punës në prodhim do të rriten dhe pagat e punëtorëve do të rikthehen në ekonomi. Daniel Kral, ekonomist kryesor në Oxford Economics, tha se shkalla e planeve është aq e madhe sa ato mund të ndihmojnë “të nxjerrin Europën nga stanjacioni përmes rritjes së udhëhequr nga kërkesa e brendshme”.
Por, ndërsa prodhimi i armëve dhe bombave llogaritet në shifrat e PBB-së, nuk ka ndonjë rritje afatgjatë të produktivitetit nga minat tokësore që thjesht ndodhen në tokë, ose nga obusët e fshehur në kazerma. Ato mund të garantojnë sistemin që gjeneron PBB-në duke e mbrojtur atë nga pushtimi, por kontributi i tyre në shifrat përfundimtare është i papërcaktueshëm.
Ky është një problem, duke pasur parasysh se planet e riarmatimit të Europës do të financohen kryesisht përmes borxhit. Borxhi qeveritar është tashmë i lartë dhe shtimi i tij mund ta dëmtojë shumë ekonominë në planin afatgjatë.
Të investohet më me zgjuarsi
Për të ruajtur sa më shumë vlerë në Europë, blloku do të duhet të zhvillojë vetë produktet që aktualisht blen nga SHBA-ja – dhe ta bëjë këtë pa u antagonizuar më tej me një Shtëpi të Bardhë proteksioniste. Më shumë se gjysma e shpenzimeve europiane për prokurim rrjedhin drejt firmave amerikane.
Presidenti francez Emmanuel Macron u ka bërë thirrje qeverive të zëvendësojnë raketat amerikane Patriot dhe avionët F-35 me alternativa europiane si sistemet SAMP/T dhe avionët luftarakë Rafale. Berlaymont po mbështet në mënyrë të qartë industrinë vendase si pjesë e përpjekjeve të saj për riarmatim.
Por vendet në vijën e parë si Polonia ose Finlanda duan t’i japin përparësi nevojave të menjëhershme – edhe nëse kjo do të thotë blerje nga SHBA-ja, Koreja e Jugut ose Izraeli.
«Vendet Baltike shohin zjarr, Europa Qendrore sheh tym, të gjithë të tjerët nuk shohin asgjë», tha një diplomat europian i cili kërkoi të mbetej anonim për të folur sinqerisht.
Aktualisht, një pjesë shumë e madhe e shpenzimeve të mbrojtjes së Europës shkon te kampionët kombëtarë të vendosur dhe me lëvizje të ngadaltë. Në të kundërt, dokumenti i Ilzetzkit përshkruan se si Departamenti i Mbrojtjes i SHBA-së promovon konkurrencën përmes furnizimit të dyfishtë – blerjes së sistemeve të armëve nga më shumë se një kompani në të njëjtën kohë për të inkurajuar konkurrencën. Shpesh këto tendera janë më të hapura: Në vend që të favorizohet një teknologji e caktuar me specifikime shumë të fiksuara që në fakt favorizojnë lojtarët e vendosur, ato do të bëjnë një thirrje për zgjidhje të hapura për një problem të caktuar ushtarak.
Rreth 16 për qind e shpenzimeve ushtarake amerikane shkojnë për kërkim-zhvillim, krahasuar me vetëm 4.5 për qind në Europë. Kjo i ndihmon kompanitë amerikane të ruajnë avantazhin e tyre teknologjik dhe i bën ato më të prirura të shpikin diçka të dobishme në jetën civile.
Si i tillë, për të pasur sukses në planin afatgjatë, çdo shtytje e koordinuar europiane për riarmatim do të kërkojë që kryeqytetet të bëjnë më shumë për të pranuar hyrësit e rinj – shumë më të shkathët dhe në kufirin teknologjik, tha Dan Breznitz, një ekspert në politikat shtetërore të inovacionit në Universitetin e Torontos.
Burimi: Politico/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
