A mund ta shpëtojnë Europa dhe Azia ekonominë globale?

Nga Gazeta ‘Si’- Vendet në mbarë botën po përballen me të njëjtën përzierje tronditjesh. Prishja e vazhdueshme e sistemit global tregtar, për shkak të një politike të paqëndrueshme tarifore të SHBA-së, tani shoqërohet me rrezikun e ndërprerjeve në rrugët tregtare dhe prodhimin e naftës nga konfliktet ushtarake në Lindjen e Mesme.

Për më tepër, shqetësimet në lidhje me sigurinë e aseteve në dollarë po rriten, sepse projektligji i shpenzimeve “i madh dhe i bukur” i Presidentit të SHBA-së, Donald Trump, pritet të gërryejë pozicionin fiskal tashmë të dobët të Amerikës. Në të njëjtën kohë, riorganizimi i gjerë dhe i nxitur gjeopolitikisht i zinxhirëve globalë të furnizimit vazhdon, dhe rreziku i shkatërrimit të klimës dhe mjedisit është rritur, veçanërisht tani që Shtetet e Bashkuara janë tërhequr përsëri nga marrëveshja e klimës e Parisit.

Duke pasur parasysh se të gjithë do të vuajnë nga këto tronditje, bashkëpunimi për t’i përmirësuar ato duhet të jetë një përparësi, veçanërisht për Azinë dhe Europën.

Të dy rajonet janë shumë të integruara në sistemin global tregtar dhe të dyja mund të preken nga humbja e besueshmërisë fiskale të SHBA-së. Rezervat valutore të shumë vendeve aziatike janë shumë të peshuara drejt aseteve në dollarë dhe pjesa më e madhe e tregtisë së tyre të jashtme faturohet në dollarë. Në mënyrë të ngjashme, ndryshimi i klimës përbën një kërcënim të madh për të gjitha vendet, por Europa, veçanërisht, e ka vënë të ardhmen e saj në tranzicionin drejt energjisë së pastër.

Thënë thjesht, tronditjet e fundit kërcënojnë themelin mbi të cilin vendet aziatike dhe europiane kanë ndërtuar modelet e tyre ekonomike: tregtinë e hapur, e cila në vetvete bazohet në një sistem të bazuar në rregulla.

SHBA-të kanë kaluar nga të qenit një vend që vendos rregulla në një vend që i shkel ato. Për shembull, tarifat e Trump-it, të cilat janë etiketuar në mënyrë mashtruese si “tarifa reciproke”, shkelin në mënyrë të qartë parimin e kombit më të favorizuar (MFN), i cili ndalon çdo anëtar të Organizatës Botërore të Tregtisë të mbajë barriera të ndryshme tregtare për vende të ndryshme, përveçse sipas një marrëveshjeje formale të tregtisë së lirë.

Trump ka shkelur gjithashtu angazhimin e SHBA-së për të mos rritur normat e saj tarifore përtej “normave të kufizuara” të OBT-së – një tjetër gur themeli i sistemit global.

Në mënyrë të ngjashme, SHBA-të po minojnë sistemin e përqendruar te dollari, mbi të cilin vendet aziatike dhe europiane janë mbështetur prej kohësh për likuiditet, financim tregtar dhe menaxhim të riskut financiar. Erozioni i pritur i pozicionit fiskal të SHBA-së, i kombinuar me politikën tarifore kapriçioze të Trump, ka hedhur dyshime mbi besueshmërinë e dollarit.

Ernest Hemingëay shkroi në mënyrë të famshme se falimentimi ndodh “gradualisht dhe pastaj papritur”. Meqenëse SHBA-të teknikisht nuk kanë dështuar kurrë, rritja e fundit e primeve të rrezikut për obligacionet qeveritare mund të thuhet se bie brenda fazës “graduale”. Por investitorët tani duhet të marrin në konsideratë mundësinë e ardhjes “papritmas” më shpejt nga sa mendohej më parë.

Në vend që të kërkojnë strategji të ndara mbrojtëse, Azia dhe Europa do të përfitonin më shumë nga bashkëpunimi. Në frontin tregtar, një kuadër i përmirësuar midis Bashkimit Europian dhe dy blloqeve të mëdha tregtare aziatike, Partneritetit Ekonomik Gjithëpërfshirës Rajonal (RCEP) dhe Marrëveshjes Gjithëpërfshirëse dhe Progresive për Partneritetin Trans-Paqësor (CPTPP), do të vendoste rregulla tregtare për pothuajse të gjithë botën – pavarësisht se çfarë bën SHBA-ja.

Në frontin e klimës, rreziku tani është që vende të tjera (si Argjentina) mund të ndjekin SHBA-në në daljen nga marrëveshja e Parisit. Për të parandaluar këtë mundësi, Azia dhe Europa duhet të ndjekin një kuadër të përbashkët tarifor të karbonit. Nëse dy rajonet më të mëdha tregtare në botë vendosin të njëjtat penalitete mbi importet me intensitet të lartë karboni, ato do të krijojnë një nxitje të fuqishme për të vazhduar kursin e dekarbonizimit.

Në financat ndërkombëtare, të dy rajonet mund të punojnë drejt një sistemi që është më i qëndrueshëm ndaj sjelljes së papërgjegjshme nga ana e çdo vendi të vetëm. Qëllimi nuk është të zhvendoset dollari amerikan si monedha dominuese globale, por të ofrohen më shumë instrumente për menaxhimin e riskut dhe diversifikimin.

Për shembull, një monedhë e re stablecoin mund të lidhet me euron ose me një nga monedhat kryesore aziatike. Bankat qendrore mund të formojnë një rrjet marrëveshjesh shkëmbimi valutorësh që janë të pavarura nga dollari amerikan.

Dhe vendet mund të punojnë drejt një kuadri më të fuqishëm shumëpalësh për lehtësimin e borxhit për vendet me të ardhura të ulëta, duke u bazuar në bashkëpunimin midis Bankës Europiane të Investimeve, Bankës Aziatike të Zhvillimit, Bankës Aziatike të Investimeve në Infrastrukturë, Bankës Afrikane të Zhvillimit dhe Klubit të Parisit të kreditorëve sovranë.

Asnjë nga këto zgjidhje nuk do të jetë e lehtë për t’u arritur, sigurisht, duke pasur parasysh tensionet midis vendeve brenda secilit bllok rajonal në lidhje me një sërë çështjesh. Bashkëpunimi do të kërkonte ndarje në ndarje, me qeveritë që përqendrohen drejtpërdrejt në ofrimin e të mirave publike globale.

Sado sfiduese të duket kjo, alternativa do të jetë shumë më e kushtueshme për Azinë dhe Europën – dhe për pjesën tjetër të botës.

Marrë nga Project Syndicate/Përshtati Gazeta Si