.png)
Nga Gazeta ‘Si’- Presidenti i sapozgjedhur i SHBA-së, Donald Trump thotë se dëshiron ta bëjë Grenlandën pjesë të Shteteve të Bashkuara dhe nuk përjashton përdorimin e fuqisë ushtarake ose ekonomike për të detyruar Danimarkën të dorëzojë ishullin e pasur me minerale dhe me rëndësi strategjike.
“Grenlanda është një vend i jashtëzakonshëm dhe njerëzit do të përfitojnë jashtëzakonisht nëse dhe kur të bëhet pjesë e kombit tonë”, tha Trump në një postim të Truth Social.
“Kjo është një marrëveshje që duhet të ndodhë,” tha Trump ndërsa djali i tij, Donald Trump Jr., bëri një vizitë private në Grenlandë.
Trump fillimisht shprehu interes për blerjen e ishullit kryesisht të mbuluar me akull me vetëm 57.000 banorë nga Danimarka në vitin 2019, por u refuzua.
Përse e do Trump Grenlandën?
Grenlanda, pjesë e NATO-s përmes anëtarësimit të Danimarkës, ka një rëndësi strategjike për ushtrinë amerikane dhe për sistemin e saj të paralajmërimit të hershëm të raketave balistike, pasi rruga më e shkurtër nga Evropa në Amerikën e Veriut kalon përmes ishullit Arktik.
Ushtria amerikane mban një prani të përhershme në bazën ajrore Pituffik në veriperëndim të Grenlandës.
Shtetet e Bashkuara kanë shprehur interes për të zgjeruar praninë e tyre ushtarake, duke përfshirë vendosjen e radarëve atje për të monitoruar ujërat midis ishullit, Islandës dhe Britanisë, të cilat janë një portë për anijet e marinës ruse dhe nëndetëset bërthamore.
Grenlanda është gjeografikisht pjesë e kontinentit të Amerikës së Veriut dhe është jetike për Shtetet e Bashkuara të parandalojnë çdo fuqi tjetër të madhe që të vendosë një terren në ishull, sipas Ulrik Pram Gad, një studiues dhe ekspert i lartë për Grenlandën në Institutin Danez për Studimet Ndërkombëtar.
Ishulli, kryeqyteti i të cilit Nuuk është më afër Nju Jorkut sesa kryeqyteti danez Kopenhagen, krenohet me pasuri minerale, naftë dhe gaz natyror, por zhvillimi ka qenë i ngadaltë.
Një sondazh i vitit 2023 tregoi se 25 nga 34 minerale të konsideruara “lëndë të para kritike” nga Komisioni Europian u gjetën në Grenlandë. Ato përfshijnë sasi të konsiderueshme materialesh të përdorura në bateri, të tilla si grafiti dhe litium, si dhe të ashtuquajturit elementë të tokës të rrallë të përdorur në automjetet elektrike dhe turbinat me erë.
Grenlanda ka ndaluar nxjerrjen e naftës dhe gazit natyror për arsye mjedisore dhe zhvillimi i sektorit të saj minerar është ngërthyer në burokraci dhe kundërshtime nga njerëzit indigjenë.
Kjo e ka mbajtur ekonominë e Grenlandës të varur nga peshkimi, i cili përbën mbi 95% të eksporteve, dhe subvencionet vjetore nga Danimarka, të cilat mbulojnë afërsisht gjysmën e buxhetit publik.
Në total, Danimarka shpenzon pak më pak se 1 miliard dollarë çdo vit në Grenlandë.
Kush e zotëron Grenlandën dhe a mund ta blejë Trumpi?
Grenlanda ka qenë pjesë e Danimarkës për më shumë se 600 vjet, por tani kontrollon shumicën e punëve të saj të brendshme si një territor gjysmë sovran nën mbretërinë daneze.
Ajo u bë një territor zyrtar i Danimarkës në 1953 dhe i nënshtrohet kushtetutës daneze, që do të thotë se çdo ndryshim në statusin e saj ligjor do të kërkonte një ndryshim kushtetues.
Në vitin 2009, ishullit iu dha një autonomi e gjerë vetëqeverisëse, duke përfshirë të drejtën për të shpallur pavarësinë nga Danimarka përmes një referendumi.
Kryeministri i Grenlandës Mute Egede, i cili ka rritur përpjekjet për pavarësi, ka thënë vazhdimisht se ishulli nuk është në shitje dhe se i takon popullit të tij të vendosë për të ardhmen e tyre.
Në vitin 2019 si Grenlanda ashtu edhe Danimarka refuzuan ofertën e Trump për të blerë ishullin.
Kur Grenlanda ishte ende një koloni, SHBA nën Presidentin e atëhershëm Harry Truman u përpoq të blinte ishullin si një aset strategjik gjatë Luftës së Ftohtë për 100 milionë dollarë ar, por Kopenhaga nuk pranoi ta shesë.
Po nëse Grenlanda bëhet e pavarur?
Nëse Grenlanda bëhet e pavarur, ajo mund të zgjedhë të lidhet me Shtetet e Bashkuara.
Ndërsa shumica e Groenlandezëve duan pavarësinë, pak e shohin pavarësinë e plotë si të zbatueshme duke pasur parasysh varësinë e tyre ekonomike nga Danimarka, e cila është pjesë e Bashkimit Evropian të pasur.
Një opsion mund të jetë krijimi i një pakti të ashtuquajtur “shoqërim të lirë” me Shtetet e Bashkuara, i ngjashëm me statusin e kombeve ishullore të Paqësorit, Ishujt Marshall, Mikronezia dhe Palau.
“Grenlanda po flet për t’u bërë e pavarur nga Danimarka, por asnjë grenlandez nuk dëshiron të kalojë në një mjeshtër të ri kolonial,” tha Ulrik Pram Gad, një studiues dhe ekspert i lartë për Grenlandën.
Ai e sheh të pamundur që Grenlanda të votojë për pavarësinë pa siguruar mirëqenien e popullsisë së saj.
Çfarë do Grenlanda?
Shumica e banorëve të Grenlandës mbështesin pavarësinë, por janë të ndarë në lidhje me kohën dhe ndikimin e mundshëm në standardet e jetesës.
Që nga viti 2019, politikanët në Grenlandë kanë thënë vazhdimisht se janë të interesuar në forcimin e bashkëpunimit dhe tregtisë me Shtetet e Bashkuara.
Megjithatë, Aaja Chemnitz, një anëtare grenlandeze e parlamentit danez, tha se ideja e një kontrolli nga SHBA duhet të refuzohet me vendosmëri.
“Nuk dua të jem një peng në ëndrrat e nxehta të Trump për të zgjeruar perandorinë e tij për të përfshirë vendin tonë”, shkroi ajo.
Çfarë thotë Grenlanda?
Interesi i përtërirë vjen mes tensioneve të rritura midis Grenlandës dhe Danimarkës, pas zbulimeve të sjelljes së keqe historike nga ish-sundimtari kolonial.
Oferta e Trump në 2019 për të blerë ishullin u refuzua me vendosmëri nga Danimarka, një aleate e ngushtë e NATO-s e Shteteve të Bashkuara, dhe u etiketua si “absurde” nga kryeministrja Mette Frederiksen.
Kur u pyet për interesin e ripërtërirë të Trump të martën, Frederiksen tha: “Ne kemi nevojë për bashkëpunim shumë të ngushtë me amerikanët”.
Ajo shtoi: “Nga ana tjetër, do të doja t’i inkurajoja të gjithë që të respektojnë se grenlandezët janë një popull, është vendi i tyre dhe vetëm Grenlanda mund të përcaktojë të ardhmen e saj”.
Burimi: Reuters/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
