.png)
“Depresioni ekonomik i vitit 1929 ishte aq i gjerë, i thellë dhe i gjatë për shkak se sistemi ndërkombëtar ekonomik ishte në dorë të një Britanie të paaftë dhe një Amerike të pavullnetshme për t’a stabilizuar”. Ky është konkluzioni i historianit ekonomik Charles Kindleberger kur analizon se pse Depresioni u kthye në një katastrofë botërore.
Për disa dekada pas Luftës së Dytë Botërore, SHBA-ja ishte udhëheqëse. Nga kriza e borxhit të vitit 1980 në Amerikën Latine tek kriza financiare e Azisë në 1997-n dhe recesioni global i vitit 2008-09, Uashingtoni mori masa dhe u kjo e fuqizoi më tej. Por mundësia e Amerikës për t’u sjellë si një “lidere supreme” filloi të dobësohej për shkak të rritjes së Kinës. Por tani që SHBA-ja e bëri të qartë se nuk do tejë më garantë për sigurinë e Europës, kush do të sigurojë ekonominë globale?
Për pjesën e saj, Kina nuk ka asnjë lloj vullneti për të marrë përgjegjësi. Më shumë ajo po sillet si një force destabilizuese duke krijuar një deflacion të brendshëm, që vendet e tjera patjetër do e ndjejnë.
Pa asnjë vend apo bllok të vetëm aq të madh sa të dominojë, apo të gatshëm për të udhëhequr, ne po hyjmë në një epokë të re të rrezikshme të paqëndrueshmërisë. Pa një lider ekonomik në vitet 1930, shkruante Kindleberger, nuk kishte njeri që të siguronte tre funksione vendimtare: të ruante një treg relativisht të hapur ku vendet në vështirësi mund të shisnin mallrat e tyre; për të dhënë kredi afatgjata për vendet në vështirësi; ose të veprojë si një bankë qendrore globale dhe të ofrojë kredi afatshkurtër kundrejt kolateralit në kohë krize.
Rezultati ishte proteksionizmi, zhvlerësimi i valutave, borxhe lufte dhe kriza financiare në zinxhir. Edhe në kohë të mira, SHBA-ja nuk ka dëshirë më të japë “shërbim”, ose të paktën pa një çmim.
Dashuria e Donald Trump për tarifat po institucionalizohet. Qëndrimi i tij ndaj huadhënies mbështetëse afatgjatë është shfaqur mirë nga sugjerimi kurioz se ndihma amerikane për Ukrainën ishte në fakt një investim dhe kërkon një kthim financiar: një borxh i ri lufte në zhvillim e sipër. Amerikanët mund të përgjigjen: pse duhet ta bëjmë këtë për botën? Mjaft e arsyeshme, por nëse jo Amerika atëherë kush? Dhe nëse përgjigja është “askush”, atëherë ne jemi kthyer në vitet 1930 dhe duhet të përgatitemi për sfidat e asaj epoke. Ka dallime midis viteve 1930 dhe sot, të cilat i ofrojnë të paktën njëfarë stabiliteti më të madh sistemit. Kurset e luhatshme të këmbimit, nëse lihen të funksionojnë, duhet të kompensojnë tarifat e Trump. Për sa kohë që SHBA do të vazhdojë të konsumojë më shumë se sa prodhon, atëherë ajo do t’i sigurojë një treg botës.
Institucionet e Bretton Woods – Banka Botërore dhe FMN – ekzistojnë ende për të ofruar kredi afatgjatë për vendet në vështirësi, ndërsa rrjeti i linjave të shkëmbimit të monedhës me qendër në Rezervën Federale të SHBA është një mekanizëm për të siguruar likuiditet ndërkombëtar në kohë telashe.
Rezervat e mëdha valutore të akumuluara nga Kina dhe vendet e tjera aziatike u ofrojnë atyre njëfarë sigurie. Por asnjë nga këto nuk duhet të ofrojë shumë rehati. FMN-ja luftoi për të akomoduar Greqinë, Irlandën dhe Argjentinën; një krizë në një ekonomi të madhe do të mbizotëronte burimet e saj. Zakonisht nevojitet lidershipi i SHBA-së për ta shtyrë FMN-në të lëvizë gjithsesi, dhe për arsye të ngjashme është e vështirë të imagjinohet që vendet aziatike të japin hua si grup në kohë nevoje. Gatishmëria amerikane për të toleruar një dollar të fortë dhe për të ofruar likuiditet janë pjesë e kuadrit aktual, por në kohë të këqija ato me siguri do të testoheshin.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
