.png)
Nga Andrew Marantz – Një të premte në shkurt, mbërrita në resortin Rosen Shingle Creek, në Orlando. Ishte një pasdite e butë dhe simpatizantët e Partisë po qëndronin në ambiente me kondicioner.
Një kioskë tregtare pranë hyrjes shiste letra higjienike Nancy Pelosi dhe bluza me Trump në çdo madhësi dhe ngjyrë.
Hungaria ka një popullsi të krahasueshme me atë të Michigan-it dhe një GDP të afërt me atë të Arkansas.
Viktor Orbán, kryeministër që nga viti 2010, është tani kreu i shtetit me jetëgjatësinë në Bashkimin Evropian dhe një nga tradicionalistët më të egër.
Gjatë krizës së refugjatëve të vitit 2015, Orbán ndërtoi një gardh të militarizuar përgjatë kufirit jugor të Hungarisë dhe, në kundërshtim me ligjin e BE-së dhe Konventat e Gjenevës, dëboi pothuajse të gjithë azilkërkuesit nga vendi.
Në krahasim me vendet e tjera evropiane, Hungaria nuk kishte përjetuar një fluks të madh emigrantësh. (Migrimi jashtë është në fakt më i zakonshëm.) Refugjatët, shumica prej tyre nga Siria ose pjesë të tjera të Lindjes së Mesme, Orbán vazhdon t’i fshikullojë, së bashku me akademikët, “globalistët”, romët dhe, së fundmi, homoseksualët dhe transgjinorët.
Vitin e kaluar, Hungaria miratoi një ligj që ndalon edukimin seksual që përfshin tema LGBTQ në shkolla. Nëntë muaj më vonë, në Florida, DeSantis nënshkroi një ligj të ngjashëm, të njohur si projektligji “Mos thuaj homoseksual”.
Sekretari i shtypit i DeSantis, duke treguar ku mori frymëzimin për ligjin, thuhet se tha: “Ne po shikonim hungarezët”.
Ekspertët e kanë përshkruar Orbanin si një despot të shkollës së re, një autokrat të butë dhe një populist reaksionar.
Kim Lane Scheppele, një profesor i çështjeve ndërkombëtare në Princeton, i është referuar atij si “diktatori i fundit i shekullit të njëzet e një”. Disa konservatorë të shquar amerikanë nuk duan të bëjnë asgjë me të; por më shumë kanë marrë anën e tij, duke vënë në dukje Hungarinë si një model potencial për të ardhmen e Amerikës.
Atë pasdite, në skenën kryesore të CPAC, Dan Schneider, drejtori ekzekutiv i Unionit Konservator Amerikan, lëvdoi Orbanin: “Nëse nuk mund të mbroni kufijtë tuaj, nëse nuk mund të mbroni sovranitetin tuaj, asnjë nga të drejtat e tjera nuk mund të mbrohen. Këtë e kupton kryeministri i Hungarisë”.
Dritat u zbehën dhe u luajt një lloj traileri politik, i vendosur në muzikë melodramatike. “Për më shumë se një mijëvjeçar, të jesh hungarez do të thoshte të lundroje në detet e trazuara të historisë”, shprehet një rrëfimtar.
Orbán kandidon për rizgjedhje çdo katër vjet. Në teori, ekziston mundësia që ai të humbasë. Në praktikë, ai e ka manipuluar aq plotësisht sistemin saqë kontrolli i tij në pushtet është praktikisht i siguruar.
Termi i shkencës politike për këtë është “autoritarizëm konkurrues”.
Shumica e librave shkencorë rreth prapambetjes demokratike (“Despotizmi i ri”, “Demokracia rregullon”, “Si vdesin demokracitë”) citojnë Hungarinë, së bashku me Brazilin dhe Turqinë, si vende që ishin demokraci të konsoliduara, për njëfarë kohe, para se të fillonin të kthenin mbrapsht ora.
Orbán, në fjalimet e tij, shpesh përdor shprehjen “demokracia e krishterë”, të cilën ai e portretizon si nën kërcënim të vazhdueshëm ekzistencial. Duke pasur parasysh se shumica dërrmuese e hungarezëve, me sa duket duke përfshirë Orbanin, nuk shkojnë rregullisht në kishë, duket e besueshme që audienca e tij ta dëgjojë fjalën “i krishterë”, të paktën pjesërisht, si kod për diçka tjetër.
…
Arrita në Budapest më 16 maj, ditën kur Viktor Orbán u betua për mandatin e tij të katërt radhazi si Kryeministër.
Gjatë mandatit të tij të parë si Kryeministër, duke filluar nga viti 1998, Orbán, i cili ende identifikohej si një demokrat liberal, u zotua të ndërtonte infrastrukturën qytetare të vendit. Presidenti Bill Clinton e priti atë në Shtëpinë e Bardhë, duke lavdëruar “udhëheqjen rinore, energjike dhe progresive” të Orbanit.
Më pas, në vitin 2002, Orbán humbi një fushatë rizgjedhjeje ndaj një koalicioni socialist dhe, sipas biografit József Debreczeni, vendosi të kthehej në pushtet dhe të ndryshonte “rregullat e lojës” në mënyrë që të mos humbiste më.
Ai angazhoi Arthur Finkelstein, një konsulent politik nga Bruklini. Në vitin 1996, Finkelstein e vuri në punë këtë parim në emër të Benjamin Netanyahut, një kandidat për kryeministër të Izraelit, i cili atëherë ishte rreth njëzet pikë poshtë në sondazhe, dhe i cili filloi të pretendonte se kundërshtari i tij, Shimon Peres, kishte në plan të ndante Jerusalemin.
Në vitin 2008, Netanyahu prezantoi Finkelstein me mikun e tij Orbán.
Pasi Orbán u kthye në pushtet, retorika e tij u bë më e mprehtë: “Ne po luftojmë një armik që është i ndryshëm nga ne. Jo i hapur por i fshehur; jo i drejtpërdrejtë, por dinak; jo i ndershëm; jo kombëtar, por ndërkombëtar, nuk beson në punë, por spekulon me para.”
Në Budapest, takova shumë hungarezë që kritikuan hapur qeverinë e tyre. Njëri ishte Péter Marki-Zay, kandidati i opozitës në zgjedhjet më të fundit. Márki-Zay vazhdon të akuzojë Orbanin për korrupsion dhe gënjeshtra.
Ditën që mbërrita, Orbán mbajti një fjalim dyzet e pesë minuta në një dhomë të praruar neo-gotike të ndërtesës së Parlamentit hungarez, duke paralajmëruar se Evropa po hynte në “një epokë rreziku” dhe se Hungaria, “bastioni i fundit konservator i krishterë të botës perëndimore”, ishte një nga të vetmet kombe të përgatitura për ta përballuar atë.
Ai parashikoi se, duke pasur parasysh pandeminë, luftën në Ukrainë dhe një krizë energjetike fillestare, “migrimi drejt vendeve të pasura do të intensifikohet me forcë tektonike”. Nëse vendet e tjera perëndimore do të vazhdonin të zbatonin “valët e politikës vetëvrasëse”, siç është kontrolli i dobët i kufijve, rezultati do të ishte “programi i madh evropian për zëvendësimin e popullsisë, i cili kërkon të zëvendësojë fëmijët e krishterë evropianë të zhdukur me emigrantë, me të rritur që vijnë nga vende të tjera”-një referencë e qartë për pikën e bisedës raciste të njohur si teoria e madhe e zëvendësimit.
Disa vite më parë, kjo ide u propozua në mënyrë më të dukshme nga ekstremistët e fuqisë së bardhë. Tani përdoret në mënyrë rutinore nga prezantuesi i Fox News, Tucker Carlson, shumë politikanë kryesorë republikanë dhe, në Hungari, kreu i shtetit.
Në vitin 2010, Fidesz, partia e Orbanit, fitoi më shumë se dy të tretat e vendeve në Parlament, mbi pragun e kërkuar për të ndryshuar kushtetutën. Brenda një viti, ajo kishte bërë një duzinë ndryshimesh. Në vitin 2022, Fidesz fitoi edhe një herë supershumicë.
Në disa mënyra, Orbán sillet si çdo njeri i fortë. Ai ndërtoi një stadium të madh futbolli në qytetin e tij të vogël të lindjes dhe i pëlqen të shkojë atje për të parë ndeshjet.
Por, ndryshe nga autokratët e stilit të Putinit, Orbán shpesh është i prirur të ruajë mohimin e besueshëm.
Në vitin 2010, Orbán krijoi një njësi relativisht të vogël policore antiterror. Pak nga pak, në klauzola të ndryshme të varrosura në ligje të palidhura, ai rriti buxhetin e tij dhe hoqi kontrollet mbi fuqinë e tij.
Dan Schneider, më tha se ishte veçanërisht i emocionuar.
“Pra, çfarë mendoni për çështjen e Hungarisë, në të vërtetë?” më kishte pyetur më herët. Jam munduar të përgjigjem sinqerisht por edhe diplomatikisht. “Është e qartë,” fillova unë, “ka probleme me mënyrën se si Orbán ushtron pushtetin shtetëror”.
“A është kaq e ndryshme nga ajo që bëjmë ne?”
Ai synonte të normalizonte sjelljen e Orbanit. Ai e quajti veten “një liberal klasik”, duke shtuar, “nuk mund të siguroni lirinë individuale nëse nuk siguroni fillimisht sovranitetin kombëtar”.
Bëra një kundërpërgjigje të qartë se Orbán, për shembull, nuk e konsideron veten një liberal klasik.
“Epo, ndoshta thjesht nuk kam lexuar mjaftueshëm për të,” tha Schneider.
Në gjuhën e zakonshme, e kundërta e “liberalit” është “konservatore”. Në termat e shkencës politike, liberalizmi do të thotë diçka më radikale: një sfidë ndaj vetë rregullave të lojës. Ka shumë kritika të vlefshme ndaj liberalizmit, nga e majta dhe e djathta, por admiruesit e Orbanit e kanë të vështirë të artikulojnë se si mund të instalonin një shtet post-liberal amerikan.
Në vitin 2002, kur Orbán humbi fushatën e tij të parë të rizgjedhjes, ai u largua nga detyra, por as ai dhe as ndjekësit e tij nuk e pranuan kurrë rezultatin.
“Atdheu nuk mund të jetë në opozitë,” tha ai.
Me fjalë të tjera, ai ishte ende përfaqësuesi legjitim i popullit hungarez dhe asnjë rezultat zgjedhor nuk mund ta ndryshonte këtë.
Marrë me shkurtime nga New Yorker/ Përshtati në shqip Gazeta Si
Shënim: Andrew Marantz* është gazetar i New Yorker që nga viti 2011. Shkrimi është botuar më 4 korrik të 2022-shit, në botimin me titullin “Rendi joliberal” por është rikthyer në dritën e zhvillimeve të fundit politike në botë. Tashmë, Trump do të rikthehet si president i SHBA në Shtëpinë e Bardhë!
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
